Þjóðviljinn - 09.10.1982, Page 10

10 StÐA — ÞJÚÐVILJINN Helgin 9.-10. október 1982
tónbálkur
íslenska óperan
Leifur
Þórarinsson
skrifar
SOTARASIGUR
Vel sungin og leikin af öllum....
Hlutverkaskrá (tvöföld)
Bagga ráðskona:
Anna Júlíana Sveinsdóttir
og Elísabet Waage.
Kúna barnfóstra:
Elísabet Erlingsdóttir og
Signý Sæmundsdóttir.
Surtur sótari og Tom ckkill:
John Speight og
Árni Sighvatsson.
Klunni sótari og
Aífreð garðyrkjumaður:
Stefán Guömundsson og
Sigurður Pétur Bragason.
Silja:
Ásrún Davíðsdóttir og
Marta Quðrún
Halldórsdóttir.
bjartur litli sótarinn:
Gísli Guðmundsson og
Gunnar Freyr Árnson.
Glói:
Ólafur Einar Rúnarsson
og Porbjörn Rúnarsson.
Soffía:
Hrafnhildur Björnsdóttir og
Guðbjörg Ingólfsdóttir.
Tinna tvíburi:
Sólveig Arnardóttir og
Steinunn Þórhallsdóttir.
Hörður tvíburi:
Halldór Örn Ólafsson.
Hildur tvíburi:
Ragnheiður Þórhallsdóttir.
Anna:
Steinunn Þorsteinsdóttir.
Nonni:
Arnar Helgi Kristjánsson.
Tónskáldið:
Jón Stefánsson.
Lcikstjórinn:
Guðný Helgadóttir.
Hljómsveit
íslensku óperunnar
1. fiðla:
Gerður Gunnarsdóttir
2. fiðla:
Sigríður Helga
Þorsteinsdóttir
Lágfiðla:
Helga Guðmundsdóttir
Hnéfiðla:
Sigurður Halldórsson
Píanó:
Guðríður St.
Sigurðardóttir.
Slagverk:
Reynir Sigurðsson.
Sinfóníutónleikar með
undrapíanista
Litli Sótarinn, ópera
eftir Benjamin Britten
og Eric Crozier.
Þýðing: Tómas Guðmundsson.
Leikstjóri:
Þórhildur Þorleifsdóttir
Hlómsveitarstjóri:
Jón Stefánsson
Lcikmynd og búningar:
Jón Þórisson
Útfærsla búninga:
Dóra Einarsdóttir
Lýsing:
Sigurbjarni Þórmundsson
„íslenska óperan” fer hægt af stað
og rólega sagði einhver. Eg myndi
nú frekar halda fram að hún hafi
drifið sig í gang með látum og að
ýmsir taugasterkari en ég hafi
hrokkið við ósköpin. En það er
rétt, að fyrstu tvö verkefnin hjá
henni eru ekki ýkja merkileg, livað
sem síðar verður - (Zauberflute -
Falstaff)? Viðjölum auðvitað ekki
um Sígaunabaróninn, hann borg-
aði sig hvort sem var peningalega -
ekki satt? En barnaóperan, sem
frumsýnd var um daginn, já hún er
sannarlega umtalsverð.
Aldrei hef ég haft ánægjuafsvið-
setningum Þórhildar Þorleifsdótt-
ur. Fundist þær tilgerðarlegar og út
í hött, alltaf. En ntikið er ég henni
þakklátur fyrir þessa fallegu fjala-
ferð Litla sótarans þeirra Brittens
og Croziers (og Blakes og Tómas-
ar), þaö er varla ég nái upp í nefiö
mitt langa.
Eigum við að gera stuttan stans
við ævi og afrekaskrá breska tón-
meistarans Benjamíns Brittens,
sem standa í leikskránni og eru
saman sett af Jóni söngvara og tón-
skáldi Speight?:
Benjamin Britten fæddist á Eng-
landi árið 1913. Hann byrjaði að
búa til lög þegar hann var fimm
ára, og þegar hann var orðinn tíu
ára hafði hann santið sex strengja-
kvartetta og tíu píanósónötur.
Fyrsti kennari hans í tónsmíöum
var tónskáldið Frank Bridge, og
fyrsta tónverk hans sem vakti veru-
lega athygli voru Tilbrigði við stef
eftir Fritnk Briilge sem hann samdi
árið 1937.
Þegar frant liðu stundir hafði
Britten þó mestan hug á að semja
tóniist til söngs fremur en einv.örö-
ungu til hljóöfæralciks, og flest
merkustu verk hans eru samin fyrir
söngraddir. Hann tamdi sér fruni-
legan rithátt fyrir söngrödd sent
liann sótti að nokkru leyti til landa
síns Henrys Purcell sem uppi var á
sautjándu öld, frá 1659 til 1695.
Þessi ritháttur hans reyndist hon-
um með afbrigöum þjáll, svt) að
hann hæfði söngtextum af öllu
mögulegu tagi. Beztu söngva sína
samdi hann fyrir vn sinn Peter Pe-
ars. þar á nreðal Kvölclljóð fyrir
tenór, horn og strengi og Uppljóm-
anir fyrir tenór og strengjasveit auk
fjölmargra sönglaga nteð ptanó-
undirleik.
Stærri í sniðum eru verk eins og
Vorhljómkviða sem er kantata
fyrir einsöngvara, kór og h'ljóm-
sveit; þar eru kaflar fyrir barna-
raddir, en á þeim hafði Britten
ævinlega hið mesta dálæti á. Ann-
að af helztu verkum hans þar sent
barnaröddum er ætlað hlutverk er
Styrjaldarsálumessa. Texti þess er
sóttur annarsvegar í hinn hefð-
bundna messusöng, og hins vegar í
kvæði skáldsins Wilfreds Owen.
Styrjaldarsálumessan er gífurlega
mikið tónverk fyrir stóra og litla
hljómsveit, tvöfaldan kór,
drengjakór og einsöngvara. Það er
áhrifamikið ákall um frið á jörð.
Óperur Brittens hafa líka aflað
Þá var nú mættur kappinn Jacqu-
illat, þriðja veturinn í röð, að
stjórna einni bestu hljómsveit í
heinri og þó víðár væri leitað. Ein-
leikari var eitthvurt enskt nobody,
sem varð heimsfrægur fyrir önnur
verðlaun hjá þeim í Kreml. Guð
hjálpi okkur, allt er manni boðiö
upp á.
Samt held ég að enginn þurfi að
kvarta yfir leik Peter Donohoe í
fyrsta píanókonsert Tsjækofskís.
Eg segi ekki að hann hafi jafnast á
við það, eða „slegið út" sent Sjerk-
asskí geröi í hittifyrra, en þetta var
fallegt.og allt öðruvísi. Já þetta var
stórkostlegt. En maðurinn fékk
engan stuðning frá úthvíldri Sin-
fóníuhljómsveit Islands (jæja hún
var víst í einhverju óprettustandi
unt daginnj og kappinn, riddarinn,
Jacquillat, vissi greinilega ekki
hvar á hann stóð veðrið. Donohoe
ntun að vísu hafa komið nokkuð
seint til æfingar (vegna flugferða?),
en þegar svona músíkant situr við
hljóðfærið og lætur til sín heyra þá
er furðulegt að hvur maður 'taki
ekki undir af hjartans lyst.
Eftir hlé var sjötta og stórkost-
legasta sinfónía Tsjækofskís og því
ntiður entist mér ekki áhugi að
heyra nema fyrsta þátt. Hann var
illa formaður af stjórnandans hálfu
og áhugaleysið hjá hljómsveitar-
mönnum var þarna jafn greinilegt
J. P. Jacquillat.
og í verkunum á undan, Píanókon-
sertinn sem og Næturljóði nr. 4
eftir Jónas Tómasson, galtómu og
kryddlausu uppgerðarvafstri, sem
ég vona ég þurfi ekki að heyra
framar.
L.Þ
honum mikillar frægðar. Hin fyrsta
þeirra var Peter Grimes sem hann
samdiárið 1945, ogíkjölfar hennar
komu Nauðgim Lúkresíu (1946),
Albert Herring (1947), Búum til
óperu! (1949), Billy Budd (1951)
og Hert á skrúfu (1954). Síðan
samdi hann meðal ariíiarra Jóns-
messunœturdraum (1960), Owen
Wingrave (1971) og Dauðann í
Feneyjum (1973). Skozka óperan
hefur sýnt þrjár af þessum óperum
í Þjóðleikhúsinu í Reykjavík: Al-
bert Herring og Hert á skrúfu
haustið 1970 og Jónsmessudraum
haustið 1972.
Búum til óperu! hefur til að bera
mörg þau einkenni seni eru á síðari
óperum Brittens. Sagan snýst um
ranglæti sem lítilmagninn er
beittur. Persónurnar eru dregnar í
tónlistinni skörpum og skýrunt
dráttum, til að mynda blíða Rúnu
og skapvinzka Böggu. Millispilum
er hugvitssamlega beitt til að vekja
hugboð um andrúmsloft hvers at-
riðis. Mestu máli skiptir þó ein-
lægni þesarar tónlistar sem er auð-
ráðnust af rithætti Brittens fyrir
barnaraddirnar. Stílsmátinn er lát-
laus og hreinn og beinn. Britten er
lagið að ná sem mestum áhrifum
með sem mestum áhrifum með sem
fæstum nótum.
Þó að látleysi og einfeldni ein-
kenni marga tónlist Brittens, þá
var hann sjálfur mjög margbrotinn
nranneskja. Hann var kristinn
rnaður og mikill friðarsinni, og
hann barðist af eldmoði gegn
rangsleitni og rangleitni í öllum
myndum. Hann lezt á Englandi ár-
ið 1976 og var þá 63 ára.
Já, eins og Speight sagði öfluðu
óperur Brittens honunt mikillar
frægðar. Reyndar svo mikillar
frægðar að ég held að enginn geti
með sanni mótmælt að hann Var og
er einn þriggja mestu óperuskálda
okkar tíma. Hinir eru auðvitað
Berg og Henze.
En þar var sýningin í Gamla Bíó-
inu, húsi „ísíensku óperunnar”,
sem við ætluðum að fjalla svolítið
unt. En hvernig væri að þú lesandi
minn skelltir þér sjálfur þangað
niður eftir, með krakkana,
mömmu, pabba og ömrnu og afa ef
hann lifir? Síðan gætunr við hist á
Horninu og rætt málin?
Þetta er tvíþætt sýning. Fyrst er
kennslustund í alntennri hegðun og
vinnubrögðum í fornri leikverks-
sviðsetningar. Já, en þá kentur
raunar miðþáttur, milliþáttur, þar
sem músíkantinn tekur okkur í
sóngtíma, kennir okkur falleg lög
að syngja og uppbyggilejga texta.
Og hver er þar nema hann Jón Stef-
ánsson í Langholtskirkju, einn
mesti snillingur í kór- og hljóm-
sveitarstjórn, sem við höfum
eignast núna í verðbólgunni. Þetta
eru ekki þýðingarminnstu atriði
sýningarinnar og þau eru svo
skemmtilega sviðsett að mér er al-
veg santa þó Þórhildur komi aftur
með „Grindavíkurstílinn” *
(Skollaleikur-hitt eftir Böðvar og
Stóðleikurinn í Þjóðleikhúsinu) td.
í verki eftir Kjartan.
En eftir hlé er óperan um litla
sotarann, lítilmagnarann, sem allir
Íslendingar börn og fullorðnir eiga
svo auðvelt með að finna til sam-
stöðu með. Hún er vel sungin af
öllum, vel leikin af öllum og tjöld.
ljós allt er til mikillar fyrirmyndar.
LÞ
Grindavíkurstíli:
Leikari segir: Já.. borar í nef...
leikari segir jahá.. klórar í rass
leikari segir: nehei.. snýtir sér í
sokkinn og er að minnsta kosti ekki
mát.