Þjóðviljinn - 09.10.1982, Síða 13

Karlar hafa lengst af ráðið fyrir
ritlistinni, þeirra viðhorf ráðið
mestu á því sviði. Og athuganir á
munnlegri hefð, á þjóðsögum og
ævintýrum leiða það víða í ljós, að
til eru margar gerðir af sama ævin-
týrinu - én ntiklu sjaldnar komast
þær gerðir á blað sem byggja á
reynslu kvenna. Mannleg reynsla
rúmar að sjálfsögðu karla og konur
og þegar spurt er um það, hvort
þau reynist jafnrétthá í bókmennt-
unum þá er meðal annars spurt um
mannréttindi.
Drögum sem flest
í efa
En • þegar breytingarnar verða
örar, á byltingartímum eins og við
höfum lifað, þá verður maður að
fara niður í rót og draga sem flest í
efa. Einnig margt sem fellur undir
kvenlega reynslu. Mér finnst kon-
um bera skylda til að íhuga, hvers-
konar kvennaafurð það er sem
þjóðfélag okkar hefur framleitt pg
að ekki er þar allt til að státa af. Ég
á við ýntislega eðlisþætti sem ein-
kenna, hina kúguðu - þá verður
maður að reyna að uppræta en ekki
hefja til skýjanna sem dyggð. Þetta
hefur mér fundist manta að konur
geri. Ef menn gera þetta ekki er
hætt við því að öll barátta endi í
sjálfsvorkunnsemi.
Og svo ég láti undan pólitískum
freistingum: mér fannst vanta að
konur gerðu þessa hluti upp við sig
áður en þær fóru út í framboð út á
kvennareynslu. Einmitt þess vegna
varð stefnuskráin mjög lík stefnu-
málum okkar í Alþýðubandalag-
inu. Stjórnmálahreyfing breytir
ekki nema vissum hlutum - en
manneðlið er háð öllum þáttum
lífsins. Maður verður að gera sér
grein fyrir því, hvaða þáttum hægt
er að trúa stjórnmálahreyfingu
fyrir og hverjir eru best komnir
annarsstaðar.
Fram yfir
stjórnmál
Menn eru stundum að bera
saman stjórnmálamenn og rithöf-
unda t.d. í þeim punkti að báðir
hafi nokkur áhrif. Bókmenntirnar
fullnægja svo mörgum öðrum til-
hneigingum, einhverjum þeim sem
lífsnauðsynlegar eru fyrir þann sem
skrifar. Ahrif í stjórnmálum geta
þegar vel tekst til, fullnægt þeirri
löngun að hafa hér og nú einhver
tiltekin áhrif til breytinga sem mað-
ur telur nauðsynlegar. Þingmaður
veit að hann hefur áhrif af þessu
tagi, þótt takmörkuð séu. Rithöf-
undur getur hinsvegar aldrei vitað
hvort hann hefur áhrif og hver þau
eru. Ég man að ég var svo barnaleg
þegar ég skrifaði leikritið Hvað er í
blýhólknum? að mér fannst sem
þjóðfélagið hlyti að breytast á einni
nóttu. En þótt ég fengi jákvæðar
undirtektir við því leikriti var sú
blekking fljót að, gufa upp eins og
nærri má geta.
Og svo vakir það auðvitað í öll-
urn sem skrifa og skapa list, að þeir
séu ekki bara að fást við stundar-
fyrirbæri - á bak við leynist sá
þanki að maður sé að fjalla um
sjálfa tilvist mannsins á jörðunni,
um líf og dauða og allt þar á milli.
Og það er af þessum sökum að
ég tek bókmenntirnar fram yfir
stjórnmálin.
Innan
hringsins
Ég hefi oft verið spurð um það
hvernig stjórnmálareynslan hafi
reynst rithöfundinum. Ég hefi satt
að segja aldrei svarað þeirri spurn-
ingu sem vert væri, kannski er ég
ekki orðin nógu þroskuð til að geta
það. Mér finnst stundum skrýtið að
hafa verið inni í þessum hring, þar
sem teknar eru ákvarðanir um kjör
allrar þjóðarinnar. Nú er þessi
iðja, þessi ákvarðanataka, laus úr
viðjurn goðsagnarinnar í huga mér,
svo mikið er víst. Og ég tel mig
skilja betur en áður bæði flókna
þræði sem liggja milli stjórnmála-
aflanna og gera það erfitt að segja
til um hvað hvert þeirra hefur gert
og hvað ekki - sem og samspilið
milli þessa pólitíska hrings og
mannlífsins í landinu.
ÁB
Helgin 9.-10. októb
13
Ingólfur kastar öndvegissúlun-
um. Mynd úr bókinni eftir Ernst
Backman.
sinnt öðru frentur en staðfræð-
inni, þó að ýmsir hafi að henni
vikið. Það er mín von, að þessi
bók megi nokkru bæta þar úr."
í framhaldi af þessu var Har-
aldursþurður hvort hann teldi að
höfundur bókarinnar væri einn
eða fleiri.
„Trúlega hafa margir lagt hér
hönd á plóginn, en „ritstjóri"
sennilega verið einn eða tveir.
Það er ósennilegt að þetta hafi
allt verið ritað niður eftir frásögn-
um og niinni, þar sem erfitt er að
halda staðháttum og stað-
reyndum til haga öðru vísi en
skriflega. Ritþekking rnanna hef-
ur því trúlega verið orðin all-
nokkur þegar á 11. öld. Ef til vill
hafa slíkar ritaðar frásagnir verið
til er efnissöfnun til Landnámu
hófst. Ekki verður fullyrt, hvað
hefur hrundið söfnuninni af stað,
en miðað við Landnámu sjálfa, er
fræðimennska aðaltilgangurinn.
Sést það m.a. á hinum fjölmörgu
landnámslýsingum, sem greina
aðeins frá upphafi byggðar á
hverjum stað."
„Er hugsanlegt að áreiðanleiki
Landnámsbókar, segi eitthvað til
um áreiðanleika íslendinga-
sagna?"
„Ekki vil ég fullyrða neitt urn
það. En svo mikið er víst, að lýs-
ingar Landnámabókar á land-
námsmönnum virðist yfirieitt á-
reiðanlegar," sagði Haraldur.
Það er bókaforlagið Örn og
Örlygur sem gefur bókina út, og
er hún skreytt fjölda mynda eftir
Ernst Bacikman. Sagði Örlygur
Hálfdánarson á blaða-
mannafundinum að hann hefði
orðið var við mikinn áhuga á
bókinni. í framhaldi af því sagði
Haraldur að á feröalögum stnum
urn landið undanfarna áratugi
hefði hann notið góðs af þekk-
ingu landsmanna á sögunni.
„Á mörgum bæjurn töluðu
menn um landnámsmennina eins
og nágranna sína", sagði Har-
aldur.
I bókinni eru prentuð í fyrsta
sinn kort, sem Fornritafélagið
hefur lánað, en þar sjást ntörk
landnáma og greinargerð fylgir.
Bókin cr 600 blaðsíður og unnin
að öllu leyti í prentsmiðjunni
Odda hf.
þs
segir dr. Haraldur
Matthíasson, sem
hefur ritað ,,nýja”
Landnámu og
ferðast um landið
í 30 ár til að
undirbúa verkið
Landið og Landnáma nefnist
nýútkomin bók dr. Haraldar
Matthíassonar, en segja má
að hér sé á ferðinni ný
Landnáma til viðbótar við þær
útgáfur sem fyrir eru af
Landnámu. Erþessieinnig
mest að vöxtum, þarsem
skýringarog athugasemdir
höfundarfylgja hverjum
landnámsmanni, aukkorta,
Ijósmynda, teikningaog
annarsefnis.
„Það má segja að ég hafi byrjað
að huga að þessari bók þegar ég
var við nám. Allt frá árinu 1953
hef ég ferðast um landið, skoðað
staðhætti með tilliti til staðfræði
Landnámabókar og borið saman
texta Landnámu og landið sjálft.
Hafa margar ferðirnar verið unt
óbyggðir. Skipuleg ferðalög
vegna bókarinnar fór ég í fjögur
sumur, frá 1977-80," sagði Har-
aldur á blaðamannafundi vegna
útgáfunnar.
I formála að bókinni, sem er í
tveimur bindum og ákaflega
vönduð að öllum frágangi, segir
Haraldur m.a.: „Mjög eru sterk
tengsl milli Landnámabókar og
landsins. Þekki ég ekkert
sagnfræðirit, sem svo er tengt
staðháttum, og má segja að
landið sé hluti af Landnámu. Þeir
'fræðimenn, sem ranrisakað hafa
Landnámu fram að þessu, hafa
Höfundurinn ásamt konu sinni, Kristínu Ólafsdóttur, en þau fóru
saman í flest ferðalög vegna bókarinnar.
Ferðaleiðir höfundar og konu hans um ísland á árununi 1953 - 1980.
Kortið gerði Hrafn Hallgrímsson.
„Menn töluðu um
kndnámsmenn
eins og
nágranna sína“
Norræna
félagið
sextugt
Um helgina er sextíu ára afntælis
Norræna félagsins minnst með
ýmsum hætti. Formannafundur er
ítaldinn í Norræna liúsinu á morg-
un, laugardag, og fjallar unt sívax-
andi þátt í starfsemi félagsins: vina-
bæjasamstarfið.
Hornaflokkur Kópavogs leikur
fyrir utan Norræna húsið kl. 16.30
en síðan hefur félagið samkomu
fyrir gesti sína sem hefst með af-
mælisdagskrá kl. 17. Þar verður
flutt samfelld dagskrá úr sögu fé-
lagsins er Gils Guðmundsson hef-
urtekiðsaman. Hljómsveitin Hrím
leikur milli atriða.
Sambandsstjórn Norræna félagsins-frá vinstri: Gunnar Ólafsson, Grétar
Unnsteinsson, Hjálmar Ólafsson formaður samtakanna, Kristín Stefáns-
dóttir, Vilhjálmur Skúlason varamaður Gylfa Þ. Gíslasonar, sem er vara-
formaður sambandsstjórnar, Þorvaidur Þorvaldsson, Bárður Halldórs-
son og Karl Jeppesen ritari.
Starfslaun
listamanna:
Umsóknar-
frestur
rennur út
um helgina
Nú um helgina, eða 10. október,
rennur út umsóknarfrestur vegna
starfslauna listamanna en Reykja-
víkurborg hefur í samráð við stjórn
Kjarvalsstaða ráðið einn listamann
á hvaða sviði lista sem er í eitt ár og
þiggur viðkomandi laun samkvæmt
taxta menntaskólakennara.