Þjóðviljinn - 14.05.1983, Qupperneq 12

12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 14.-15. maí 1983
Austur í Síbiríu, þar sem
heitir Búrjatía er aö finna mikiö
safn fornra bóka sem lýsa hinni
fornu læknislistTíbeta. En
meðal Búrjata var búddatrú
útbreidd og fylgdi þeirri trú
sérstæö læknisfræðileg
þekking úrTíbet, sem margir
hafa forvitni á að kynna sér,
ekkisístátímum
endurskoðunar á mörgum
hlutum í læknisfræðum.
Lídía Khúndanova heitir búrj-
ötsk kona sem er flestum fróðari
um hinar fornu bækur, sem hafa
varðveist allvel, sveipaðar löngum
silkiströngum. Hér fer á eftir frá-
sögn blaðamanns APN af heim-
sókn til þeirrar deildar Vísindaaka-
demíu Síbiríu sem Khúndavona
stýrir.
„Sáerþessa
bókles...
skal sleginn kvöl... “
Ég hef fyrir framan mig bók í
fjórum bindum „Tsjúd-Si“ eða
„Hinar fjórar undirstöður
leyndarfræðanna í átta greinum“. í
upphafi hverrar bókar eða við lok
hennar getur að líta ógnandi
viðvörun: „Sá sem þessa bók les,
og er ekki til lækninga vígður og
hefur ekki svarið eið að geyma
leyndarmál hennar, hann skal
sleginn biindu eða kvöldum á
næstu endurfæðingarskeiðum".
- Við vorum slegin kvölum
miklu fyrr, eftir að við fórum að
rannsaka bókina, - segir Lídía
Khúndanova og brosir. - Textar
þeirra Tíbetmanna eru mest á lík-
ingamáli. Það er eiginlegt öllum
austurlenskum frásagnarstíl. Auk
þess er merking flestra hugtaka í
„Tsjúd-Si“ gefin í tölutáknum.
Einum sjúkdómi er þannig lýst í
bókinni: „Konungi er illt,
leyndarráðin mæðast, ungherrarn-
ir renna út í svita". I ljós kemur að
„konungurinn“ er hérna hjartað,
„leyndarráðin" eru lungun og
„ungherrarnir“ eru bólgin liðamót.
Sjúkdómurinn er vangæft hjarta og
lungu. Hann var læknaður þannig
að sjúklingurinn skyldi fá „eldfugl-
inn“ settan upp á „fákinn“ og eftir
það skyldi hann hafa „svipuna".
Eftir tímafreka leit fannst það loks
að „eldfuglinn“ er lyf samsett út
tólf efnum en „fákurinn" er annað
lyf samsett úr fjórum efnum og er
gefið til þess að hið fyrra efnið fari
að „loga“. „Svipan“ er svo gefin til
þess að hreinsa hin efnin tvö úr
innyflunum í einni svipan.
Menn hafa áður tekið sér fyrir
hendur að þýða „Tsjúd-Si“. En
það voru annaðhvort orðréttar
þýðingar eða þá ortar. Þær hafa
ekkert vísindalegt gildi einar sér.
Til þess að fá meiningu og notagildi
í þýðingu verður að þýða „hugsanir
bókarinnar en ekki orð“, eins og E.
Obermiller austurlandafræðingur
komst að orði. Þessvegna starfa,
ásamt þýðendum, læknar, lyfja-
fræðingar, efnafræðingar, grasa-
fræðingar og fleiri að þýðingu bók-
arinnar. Alls eru þetta fimmtíu
manns á þrem rannsóknarstofum.
og við notum margföldunartöfluna
án þess að hugsa um hana. Þegar
læknirinn var kominn á efsta stig
kunnáttunnar átti hann að finna til
einskonar hugljómunar með sjálf-
um sér, samkvæmt „Tsjúd-Si“.
Minnið er þó langt frá því það
eina sem krafist var að tíbetskur
læknir hefði til brunns að bera.
„Sjón hans, heyrn, ilman, smekkur
og tilfinning verða að vera ítur-
þroskuð", getur að líta í „Tsjúd-
Si“. Skynfærin voru það sem tíbet-
sku læknarnir höfðu í stað nútíma
rannsóknarstofa og tækja til sjúk-
dómsgreininga.
í kafla bókarinnar um æðaslátt-
inn segir, að reyndur læknir eigi að
geta fundið allt að 400 blæbrigði af
hegðan hans. Æðaslátturinn var
skoðaður í slagæðahríslum hand-
anna með því að leggja á þær bend-
ifingur, löngutöng eða baugfingur.
Hver fingur nam sínar upplýsingar
um sex mikilvægustu líffæri manns-
ins: hjarta, lungu, lifur, nýrun bæði
og meltingarfærin.
Nauðsyn þess að gera margþætta
greiningu skilst í ljósi þess að tíb-
etskir læknar til forna litu á sjúk-
dóminn sem röskun á allri starf-
semi líkamans en ekki bara ein-
hvers eins líffæris út af fyrir sig.
>4ö lækna án
þess að skaða
Lév Khúndanov, sem er fyrir
vinnuhópi ónæmisfræðinga, bauð
mér inn á „skurðstofu“ sína. Þar
var verið að gera tilraun með lækn-
ingu á lifrarbólgu í kanínu.
Nútíma lækningar eiga ekki af-
gerandi læknisráð við sjúkdómi
þessum.
- Það lítur út fyrir að við séum á
réttri leið, - segir Lév Khúndanov.
- Samkvæmt „Tsjúd-Si“ er hægt að
lækna lifrarbólgu þessa á tveim vik-
um. Eftir það á lifrin að vera orðin
hrein eins og fjallalækur. Ennþá
þorir nú enginn að ábyrgjast þetta
með tímann, en verið gæti að gildi
aðferðarinnar sé þegar orðið
ljóst...
- Megum við þá eiga von á því
bráðlega...?
- Niðurstöður þessara rann-
sókna verða birtar, - svarar hann. -
En þetta er aðeins grundvallar-
rannsókn. Mikið djúp er staðfest
milli tilrauna á dýrum og lækninga
á mönnum. Tíbe.tsku Iæknarnir
lögðu mikla áherslu á sérkenni
hvers líkama fyrir sig. í sambandi
við það er eftir að rannsaka og
ganga frá fjölda „misvísandi“ at-
riða. Það krefst trúlega ekki svo
lítils tíma, en tfma verðum við að
verja til þess, fyrsta boðorð tíb-
etskra lækninga hljóðar upp á það:
„Skaðið ekkert“.
í „Tsjúd-Si“ segir að sjúkdóma
skuli lækna „líkt og gengið er upp
stiga“. Til að byrja með voru sjúkl-
ingnum gefin ráð, lífsreglur sem
hentuðu viðkomandi til að draga úr
sjúkdómsáhrifunum. Dygði það
ekki var sjúklingnum fyrirskrifað
sérstakt fæði. Þá og því aðeins að
ekki yrði árangur af þessum fyrstu
stigum mátti læknirinn taka til við
lyfjameðferð eða aðgerð.
Linus Pauling frá USA, sem
tvisvar sinnum hefur hlotið
Nóbelsverðlaun, er þess fullviss að
flesta kvefsjúkdóma sé hægt að fyr-
irbyggja með réttu mataræði, en
matarkúrar hafa lítið verið notaðir
til lækninga í nútímalæknisfræði til
skamms tíma. Hann telur jafn-
framt að meðul þau sem notuð eru
við sjúkdómum þessum, lækni þá
alls ekki heldur geri það eitt að
deyfa sjúkdómseinkennin og skaða
líkamann með ýmsum hliðarverk-
unum.
Lýdía Khundanova, leiðbeinandi við lífefnavirknideild sovésku akademíunnar í Búrjatíu.
Leyndardómar
tíbetskra lækna
Margt er gott sem gamlir kveða
hreysti og sjúkdómur. Tíbetskir
læknar ímynduðu sér mannslíkam-
ann samansettan úr þrem megin-
þáttum: efniskenndum, frumkröft-
um lífsins og illum öndum. Ef allt
þetta starfar eðlilega þá er líkam-
inn heilbrigður. Raskist jafnvægið
leiðir það til sjúkleika. Læknis-
fræði Tíbetbúa lítur því ekki á
hreysti og sjúkleika sem andstæður
heldur tvær hliðar á sömu mynt.
- Tíbetska læknisfræðin, - held-
ur Badarjov áfram, - greinir sjúk-
dómsástæður að í hinar ytri og hin-
ar innri. Ytri ástæðurnar greinast
að sínu leyti í fjóra sjúkdómsvalda:
tíma, fæði, lífshætti og áhrif illra
anda.
Fæðan er, á sama hátt og maður-
inn, afkvæmi hinna 'fimm höfuð-
skepna; jarðar, lofts, vatns, elds og
ljósvaka (eters). Af fæðunni verð-
ur til næringarsafi í líffærum
mannsins. Eftir að hafa farið gegn-
um sjö þróunarstig, þar á meðal
umbreytingu í blóð, breytist hann í
sáð. Hringferðinni lýkur á sex sól-
arhringum. Verkefni læknisins er
að „þétta“ þetta ferli eins mikið og
hægt er. „Sum lyf geta komið hin-
um sjúku líffærum í samt lag á ein-
um sólarhring“, segir í „Tsjúd-Si“.
Ekki geta allir
orðið læknar
Ásamt Badarjov taldist mér til
að það væru 22 bindi, á við 500
blaðsíður hvert, sem tíbetskur
læknir átti að hafa í höfðinu af upp-
lýsingum. En hann verður ekki
óaðfinnanlegur kunnáttumaður
fyrr en fræði hans og verkleg
reynsla taka að ganga í takt. Eins
Lyfin allt í
kringum okkur
Gömul austurlensk saga hermir
að eitt sinn hafi komið til Si-Khan-
Tís kínakeisara einhver af hans
nándarliði og tilkynnt honum að
austast f Kína þekktu vitrustu
læknar ódáinslyf. Sendiboðar
keisarans fóru þangað og komu til
baka með þennan lífselexír ásamt
heilræðum: „Fyrst var heimurinn
skapaðúr, síðan maðurinn. Það
Hreysti og
sjúkdómur -
„tvær hliðar
sama penings“
- Fyrsta boðorð vísindalegra
vinnubragða hvaða kerfi sém beitt
er, - segir Badarjof, eínn af sam-
starfsmönnum Khúndanovu, - er
rað að ákvarða viðfangsefnið rétt.
læknisfræðinni eru viðfangsefni
sem þannig þarf að skilgreina tvö: Austurlandafræðingar þýða hinar fornu bækur og jafnframt eru Icitaðar uppi plöntur og efni sein hæfa í