Þjóðviljinn - 08.10.1983, Blaðsíða 10

Þjóðviljinn - 08.10.1983, Blaðsíða 10
10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 8.-9. október 1983 sunnudagspistill Allir eru sammála um aö ekki veiti af umræöu um skólamál, enda hafa allir verið í skóla, ganga í skóla, eða þá þeir vinna í skólum. En umræðan eroftarenekkierfiðí framkvæmd vegna þess, að annarsvegar hafa margir og ólíkir aðilar áhuga á því að . breytaskólastarfi-en hinsvegar þarf mjög mikla samstöðu enn ólíkari afla um að breytingar verði að veruleika. Það er m.a. af þessumsökum.að skólaumræðan nær oft stórri sveiflu frá bjartsýnum áformum til vonbrigðatals um að tregðulögmálin tosi allan breytingarvilja niður í díki þreytu og afskiptaleysis. Samnefnari . á hreyfingu En hvað sem því líður: nú, ein- mitt um þær mundir sem Kenn- araskólinn er að halda upp á stór- afmæli, efnir Tímarit Máls og menningar til umræðu um skóla- starf. Par er að finna stærri og smærri greinar - m.a. um tilraun- 1 ir með „öðruvísi" skóla, sem gerðar hafa verið austan hafs og vestan. Og Ingvar Sigurgeirsson I skrifar grein um að „Það er líka ýmislegt að gerast hér heima“. Hann gerir þar grein fyrir vissri þróun sem þrátt fyrir hefðir og tregðu hefur orðið hér á landi - í átt til „sveigjanlegra skólastarfs". Með því er átt við „sveigjanlegri notkun kennslurýmis, nemendur hafa val um viðfangsefni og áhersia er lögð á fjölbreytt náms- gögn, samþættingu námsgreina, einstaklingsbundið nám og hóp- starf“. Ingvar leggur sjálfur áherslu á að slík formúla nái skammt - en hún lýsir samt allvel breytingum á viðhorfum, sem smám saman eru að verða ein- skonar samnefnari á viðhorfum, fyrir það sem flestir telja sig reiðubúna til að skrifa undir þeg- ar talið berst að skólum. Þarfir einstaklingsins. Samstarf um sjálfvalin verkefni. Lifandi tengsl við umhverfið. Aukin ábyrgð nemenda á námi sínum. Og það er líka víst og satt að margir kenn- arar ieggja sig fram að þoka mál í þátt átt þar sem ofangreindan samnefnara er að finna. Niður með skóiann! En það er engin sjálfsánægju- söngur í þessari umræðu TMM, hvorki hjá Ingvari né öðrum sem til máls taka. Hörður Bergmann tekur sér fyrir hendur að rekja hugmyndir manna eins og Ivans Illich, Johns Holts og fleiri, sem telja almenna skyldunámsskóla og reyndar skólakerfin saman- lögð hafa mistekist svo hrapal- Fleiri skólar öngvir skólar betri skólar lega, að best færi á því að leggja skóla niður í núverandi mynd. Eins og oft áður eru þeir sem lengst ganga í að rífa niður það, sem gilt hefur verið talið, langsamlega skemmtilegastir af- lestrar og áheyrnar - og geta þeir um vitnað sem t.d. heyrðu í John Árni Bergmann skrifar Holt þegar hann messaði í Kenn- araháskólanum ekki alls fyrir löngu. Hörður getur þess, að oft megi slíkir „afskólunarmenn“ heyra það, að tal þeirra sé í hæsta máta óraunhæft og hafi þeir fátt um það að segja, hvað koma skuli í stað skólanna. Hann minnir þá á það, að þeir hafa reyndar gert grein fyrir ýmsum hugmyndum um aðstoð við sjálfsnám og heimanám sem séu fullkomlega framkvæmanlegar ef áræðni er fyrir hendi. Greinarhöfundur tel- ur samt ekki að afskólunarhug- myndir geti í raun og veru verið á dagskrá á íslandi - en telur að samt sem áður megi hafa af þeim mikið gagn. Niðurstöður? Og hvað er það helst: Til dæmis þetta: „Gefið sé aukið valfrelsi um hvað börn læra, hvar, hvenær og hvernig" þ.e.a.s. sótt sé enn lengra til „sveigjanlegs skóla- starfs“. Einnig skulu „öll inntökuskilyrði í formi einkunna afnumin bæði í framhaldsskóla og háskólanámi“. M.ö.o. - burt með samræmdu prófin og reyndar stúdentsprófin líka. I framhaldi af þessu má geta þess, að Hörður telur Iitlu fórnað með því að leyfa þeim „sem vilja eyða tíma sínum og kröftum innan þessara stofnana“ að spreyta sig, reyna. Auk þess mætti með þessu móti tryggja öldungadeildum jákvæðara hlutverk en þær nú gegna - þær yrðu einskonar námsflokkar, sem þeir geta sótt sem telja sig skorta einhvers kon- ar undirbúning áður en þeir hefja háskólanám eða starfsnám á framhaldsskólastigi. Réttindamái Hörður segir auk þess: „Jafn- framt tel ég að öllum kröfum um aukna skólagöngu og fleiri skólapróf til að fólk geti fengið réttindi til að stunda ýmis störf eigi að hafna". Þetta er byggt m.a. á því, að sú staðhæfing sé röng að störf séu yfirleitt að verða flóknari og krefjist því meiri menntunar - flest störf séu þvert á móti að verða einfaldari. Og svo því, að „flest störf lærast bet- ur á vinnustað og í skóla“ - enda breytast forsendur á vinnumark- aði miklu örar en nokkurt skóla- kerfi getur elt uppi. Ofmat á skólum? Kenninguna um færri próf og opnari skóla er líka tengd því við- horfi greinarhöfundar að menn eigi ekki að „ofmeta möguleika skólans og hlutverk, hvorki til að þjálfa leikni, auka þekkingu né móta viðhorf“. í þessum efnum mun að því er best verður séð verða allmikill munur á mður- stöðum Harðar og boðskap Ólafs Proppé í grein sem nefnist „Stuðl- ar skólinn að betri menntun og auknu lýðræði“. Ólafur er vita- skuld innan þess samnefnara sem fyrr var nefndur - og gengur þó mun lengra. Hann skrifar undir vantraust á samræmd próf og þesslegt og mun fagna því að ne- mendur gæfu kennurum ein- kunnir í staðinn. Og fái nemend- ur yfirleitt sem allra víðtækust á- hrif á það hvað og hvernig og hve- nær kennt er í skólum. Um leið er ljóst, að Ólafur Proppé er einn þeirra sem ætlast til mjög mikils af skólum. Hann segir að sönnu, að skólar geti aðeins orðið hluti af þroskaferli manna. En engu að síður verður ekki betur séð, en að við skólann fyrst og fremst tengi hann vonir og kröfur um að sem allra flestir nái þroska til „fullrar menningarlegrar, félagslegrar og efnahagslegrar þátttöku", geti tengt saman „umhugsun, gagnrýni og athafnir", verið „leitandi" - og þar með fullgildir þegnar í lýðræðisþjóðfélagi. Að lesanda læðist grunur um að þær „væntingar" sem gerðar eru til skóla í grein Ólafs feli ein- mitt í sér ofmat á stofnunum, sem eru eðli málsins samkvæmt, óra- langt frá því að vera sjálfstæðar vinjar jákvæðrar persónumótun- ar í þjóðfélagi sem stýrist mest af öryggisþörf en ekki leit, fríðinda- söfnun en ekki gagnrýni, poti fremur en samhjálp. Engu að síður er málflutningur Ólafs Proppé jafnan aðlaðandi, vegna þess hve óþreytandi hann er við að glíma við gamlar og spánnýjar syndir skólakerfa, vegna vong- leði hans um möguleika manns- ins. Og það er ekki nema rétt, að sá áhugi á óstöðvandi þróun sem býr undir boðskapnum er einmitt eitt af því, sem skilar raunhæfum árangri í skólastarfi - hvar sem er og hvenær sem er. í ádrepu sem umræðunni fylgir gagnrýnir Ingvar Sigurgeirsson foreldra, skólamenn og ekki síst fjölmiðla og stjórnmálamenn fyrir daufa skólaumræðu. Vafa- laust er margt til í aðfinnslum þessum - og þá einnig að því er varðar eitt vinstrimannadagblað, Þjóðviljann. Svo fáliðað blað gengur mjög upp og niður í með- ferð einstakra málaflokka, eins og lesendur kannast við: á milli sæmilegra spretta koma eyður. Nóg um það. En þegar kvartað er yfir því að skólastarf komi lítið inn í umræðu hjá stjórnmála- mönnum þá er ekki víst að það sé endilega stjórnmálamönnum að kenna. Það er margt sem ýtir undir það, að þeir segi ekki margt annað en mjög almenn velvildar- orð um göfugt hlutverk skóla eða fjárveitingar til þeirra. Til dæmis mundu skólamenn sjálfir varla verða ýkja hrifnir af því, ef ein- stakir pólitískir flokkar færu að móta mjög ýtarlega stefnu um skólastarf og gera hana að sínu trompi. Skólamenn hafa þvert á móti tilhneigingu til að reyna að búa til sem stærsta samnefnara um skólastarf - sem aftur þýðir, að flest það sem í algengri um- ræðu kemur fram er orðað á mjög almennan og þar eftir letilegan hátt. Það er líka mjög margt sem stjórnmálamenn sem og aðrir fást illa til að gera upp við sig (vegna þess að fátt er algengara en menn séu að reyna að samrýma hið ó- samrýmanlega í huga sér). Getur það til dæmis verið, að krafan um að skólar þjóni sem best eða tengist sem best þörfum atvinnu- lífs á hverjum tíma samrýmist í raun ekki kröfunni um mikið frelsi og alhliða þroska nemend- anna? AB. Stefnur og straumar í uppeldis- fræðum Út er komin á vegum IÐUNN- AR ný bók í ritröð Kennarahá- skóla Islands og Iðunnar, hin sjö- unda I röðinni. Nefnist hún Upp- eldi og skólastarf, undirtitill: Úr fórum fræðimanna. Ingibjörg Yr Pálmadóttir og Indriði Gísiason þýddu. Bók þessi er sænsk að uppruna og í henni eru 23 ritgerðir sem fjalla um tiltekna uppeldisfræð- inga eða stefnur á því sviði. Höf- undar eru sextán sænskir fræði- menn, en aðalritstjóri sænsku út- gáfunnar var Jon Naeslund, sem einnig samdi inngang að bókinni. Segir hann að „líta beri á hana sem nokkuð ýtarlegt uppsláttar- rit þar sem lesandi geti efnt til fyrstu kynna við uppeldisfræð- inga og stefnur." í inngangi gerir Naeslund svo grein fyrir vali efnis sem miðast við að reifa umræðu um uppeldi og skólastarf á átt- unda áratug þessarar aldar. In@björg1& Pilmadóuir rrg Inrlriði Gíslason (wilu Rkröð Kennaiahásltola ísbrnds oí; Iðunnar Þýðendur rita formála að ís- lensku útgáfunni. Hver grein hefst á rakningu æviatriða þeirra fræðimanna sem frá er sagt en annarra eru sögð deili á kenning- um þeirra, reynt að vega þær og meta. Víðast er mikið um beinar tilvitnanir í rit þeirra sem um er fjallað. Hverri grein fylgja vísanir til rita, og hafa þýðendur aukið við vísunum til bóka á íslensku um þessi efni. Aftast er skrá um nöfn og atriðisorð. í bókinni er fjöldi mynda úr íslensku skóla- starfi. Uppeldi og skólastarf er rúmlega 200 blaðsíðna bók. Oddi prentaði. Lokaæfing IÐUNN hefur gefið út Ieikritið Lokaæfingu eftir Svövu Jakobs- dóttur, sem Þjóðleikhúsið frum- sýndi 6. október. Fyrsta sýning leiksins var raunar í Norðurlanda- húsinu í Þórshöfn í Færeyjum 31. ágúst, og var honum frábærlega vel tekið. Leikritið gerist í Reykjavík nú á tímum og segir frá hjónum sem hafast við í kjarnorkubyrgi sem útbúið hefur verið til að bjarg- ast af eftir að kjarnorkusprengjan springur. Lokaæfíng er þriðja heils kvölds leikrit Svövu Jakobsdóttur. Hin voru Hvað er í blýhólknum? og Æskuvinir, en auk þess hefur hún samið einn einþáttung fyrir svið og eitt útvarpsleikrit. Þá er Svava löngu kunn af sögum sínum og gaf Iðunn út í fyrra smásagnasafn hennar, Gefíð hvort öðru. - Loka- æfing er fyrsta leikrit Svövu sem út er gefið í bók. Leikritið er í sex atriðum, 67 blaðsíður. Oddi prent- aði.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.