Þjóðviljinn - 31.12.1983, Page 18

18 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 31. desember - 1. janúar 1984
Mannúðarstefna - eða
alræði peningavaldsins?
Framhald af bls. 17
launin endast fyrir algengum útgjöldum
heimila í desembermánuöi. Þess er ekki
getið sem skyldi hvernig slík líöan foreldra
eða foreldris kemur niður á barni. Það
verður heldur aldrei mælt hvernig kauprán-
ið og lífskjaraskerðingin birtist í svokölluð-
um unglingavandamálum eða hvaða áhrif
neyðin á alþýðuheimilunum hefur á fíkni-
efnavandann sem mjög er rætt um þessa
dagana. Vitaskuld er beint samhengi þarna
á milli og það er stjórnarstefnan sem veldur
því að þessi vandamál fara nú vaxandi.
Launamönnunum birtist stjórnarstefnan
eins og allsherjarsvikamylla: Kaupið er
lækkað um 25%, síðan er boðið upp á
kauphækkun gegn því að launamenn borgi
hana sjálfir með launatengdum gjöldum.
Þá er gert ráð fyrir stórfelldum hækkunum á
verði félagslegrar þjónustu þannig að þessir
sömu launamenn sem hafa þolað fjórð-
ungsskerðingu launanna borgi sífellt meira
fyrir opinbera þjónustu - meira að segja
fyrir sjúkrahúsvist. Þegar þessir sömu
menn þurfa lífsnauðsynlega á aukinni fé-
lagslegri þjónustu að halda er hún ekki til
vegna þess að framiög til hennar hafa verið
skorin niður.
Mannúöarstefna
eða markaðshyggja
Allir sjá.samhengi lífskjaraskerðingar-
innar og aukningar á margháttuðum félags-
legum vandamálum. Allir skilja afleiðingar
atvinnuleysisins. Það er samt ekki af
mannvonsku sem núverandi ráðamenn
skipuleggja atvinnuleysi og kauprán með
þeim hætti sem gerst hefur. Skýringin er
fólgin í því að þeir eru fangar kredduvið-
horfa sem ganga út frá því að hin „milda
hönd“ markaðarins leysi öll vandamál svo
að segja sjálfkrafa - að frjáls þróun gróða-
aflanna muni skila samfélaginu inn í farsæl-
an farveg að lokum þó að það kostni hnjask
í bili. Ríkisstjórnin gerir ráð fyrir að ellilíf-
eyrir og tekj utrygging hækki á næsta ári öllu
um 281 krónu - í mesta lagi: Útgjöld vegna
lífeyristrygginga, ellilífeyrir og tekjutrygg-
ing, rekstrarkostnaður sjúkrahúsa, skóla-
ganga barnanna - allt þetta greiðist af sam-
neyslunni. Því minni sem samneyslan er því
betra að mati hægri manna, íhaldsins: Þeim
mun meira verður eftir hjá fyrirtækjunum
og svo framvegis. Ráðherrarnir 10 eru fang-
ar þessara viðhorfa, markaðsstefnan úti-
lokar mannúðarstefnuna í raun þó að ráð-
herrarnir láti annað í veðri vaka og setji
bráðabirgðalög „til verndar lífskjörunum"
sem skila aftur einum tuttugasta parti þess
sem stolið var af launafólki með öðrum
bráðabirgðalögum. Gróðinn og hagsmunir
fyrirtækjanna hafa forgang - gamalt fólk,
fatlað og lasburða verður afgangs - ekki af
illu innræti, heldur vegna þess að kreddutrú
útilokar mannleg sjónarmið. Það er kjarni
málsins.
Tilraun sem mistekst
Ríkisstjórnin hefur birt stefnu sína fyrir
næsta ár. Hún ætlar að halda áfram að
skerða lífskjörin því kaupið má aðeins
hækka um 2-4% allt næsta ár. Þannig gerir
ríkisstjórnin ráð fyrir því að ellilífeyrir og
tekjutrygging (nú 7.018 kr. á mánuði)
hækki á næsta ári öllu um 281 krónu - tvö
hundruð áttatíu og eina krónu! Launafólk
getur ekki þolað slíka kjaraskerðingu
áfram. Það hlýtur að beita samtakamætti
sínum til þess að krefjast réttar síns,
leiðréttingar á kaupráninu. Ríkisstjórnin
ætlar launafólki skertan hlut til þess að
verðbólgunni verði haldið niðri. Hún ber
því við að verðbólgan hafi verið mörg
hundruð prósent þegar síðasta ríkisstjórn
fór frá. Staðreyndin er sú að frá maí 1982 til
maí 1983 hækkaði vísitala fram-
færslukostnaðar um 86.6%. Síðustu 12
niánuði hefur verðbólgan aukist um 77.3%
miðað við desember í fyrra. Verðbólgu-
hraðinn er mun minni nú, en launamen'n
hafa borgað allan samdrátt verðbólgu. Frá
upphafi til loka þessa árs hefur verðlag
hækkað um 77.3% meðan laun hafa aðeins
hækkað um 32.7% á öllu árinu. Það verður
því ekki gengið lengra á hlut launamanna.
Þeir geta ekki tekið við frekari kjaraskerð-
ingu. Ríkisstjórninni dugir í þeim efnum
ekki að bera við aflasamdrætti þeim sem nú
er spáð, því kauplækkunin er þegar orðin
margföld á við það sem nemur samdrætti
þjóðarframleiðslunnar. Nú er komið að
öðrum að borga - milliliðum og slíkum aðil-
um sem hefur verið hlíft gjörsamlega í tíð
núverandi ríkisstjórnar.
Ennfremur er rétt að benda á - án þess að
í slíku felist nokkur hótun - að landinu hef-
ur aldrei verið stjórnað gegn verkalýðs-
hreyfingunni. Það hefur oft verið reynt, en
hefurævinlega mistekist. Þær tilraunir hafa
hins vegar orðið þjóðinni dýrar. Tilraun
núverandi ríkisstjórnar mun einnig mistak-
ast - ekki vegna illvilja í garð ríkisstjórnar-
innar í verkalýðssamtökunum heldur vegna
þess að launamenn geta ekki látið bjóða sér
áframhald kjaraskerðingarinnar á næsta
ári. Skuldakortin sem fólk hefur nú í hönd-
um um áramótin duga skammt; það kemur
að skuldadögunum.
Verðbólga vex
á næsta ári
Auðvitað er unnt að hækka kaup án þess
að það hafi sjálfkraía í för með sér verð-
bólgu. Til þess er svigrúm í þjóðfélaginu, en
jafnljóst er og hitt að núverandi ríkisstjórn
getur ekki framkvæmt þá breytingu á efna-
hagskerfinu sem er óhjákvæmileg til þess
að kauphækkánir eigi sér stað án aukinnar
verðbólgu. Til þess er ríkisstjórnin allt of
bundin í viðjar kreddunnar sem áður getur.
Auk þess sem ljóst er að laun verða að
hækka meira en ríkisstjórnin hefur áform
um á næsta ári liggur fyrir og er viðurkennt
af ríkisstjórninni að gengislagfæring er
óhjákvæmileg. Ríkisstjórnin hefursjálflýst
því yfir að 5% gengislækkun er nauðsynleg.
Sú gengislækkun mun þó ekki bæta stöðu
samkeppnisiðnaðarins þannig að hún verði
sambærileg við það sem var í tíð fyrri ríkis-
stjórnar. Núverandi gengisskráning er sér-
staklega hagstæð heildsölunum svo vitnað
sé til ítrekaðra ummæla varaformanns
Sjálfstæðisflokksins á Alþingi. Spurningin
um gengisbreytingu er ekki um það hvort
hún verður, heldur hvenær og hve mikil
gengislækkunin verður. Hver minnsta
hreyfing gengis í höndum ríkisstjórnárinnar
er ávísun á aukna verðbólgu á nýjan leik.
Þau vandamál sem við er að glíma í sjáv-
arútveginum geta áður en varir breyst í vax-
andi verðbólgu því þar eru menn eins og
víða annars staðar að reyna að skipta verð-
mætum sem ekki eru til. Sjávarútvegsráð-
herra hefur nú fengið nærri alræðisvald yfir
veiðunum og fyrir þinginu liggur frumvarp
til laga um að hann ráði yfir vinnslunni í
smáatriðum líka. Hvorugt mun þó duga til
þess að leysa þann vanda sem við blasir í
sjávarútveginum. Þar er fjármagnsbyrðin
að sliga fyrirtækin.
Þegar allt þetta er skoðað má ljóst vera
að verulegar líkur eru á því að verðbólga
fari á nýjan leik vaxandi á næsta ári. Þannig
yrði mikil fórn til lítils.
Stjórnmálaátökin á íslandi á liðnum
árum hafa ekki snúist um það hvort verð-
bólguna ætti að skera niður heldur hvernig
það skyldi gert. Alþýðubandalagið - yfir-
leitt eitt flokka - lagði á það áherslu að
verðbólgan yrði að hjaðna án þess að
gengið yrði á lífskjörin umfram fall þjóðar-
tekna. Aðrir stjórnmálaflokkar hafa viljað
nota verðbólguna til þess að knýja fram
kauplækkanir og á þetta sérstaklega við um
núverandi stjórnarflokka, en einnig að
nokkru leyti Alþýðuflokkinn. Nýju þing-
flokkarnir hafa ekki tekið undir kauplækk-
unarboðskapinn. Alþýðubandalagið hefur
alltaf lagt áherslu á það að takast yrði á við
verðbólguna með víðtækum aðgerðum.
Þannig var staðið að aðgerðum gegn verð-
bólgu á árinu 1981 þegar tókst að koma
verðbólgunni niður í 40% á aðeins cinu ári -
úr 80% - án þess áð skerða kaupmátt launa
á sama tíma.
Paradís
fjármagnsins
Ríkisstjórn Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins notar verðbólguna til
þess að lækka kaupið. Valdaklíkurnar í
þessum flokkum eru ákveðnar í að knýja
fram ný skipti á verðmætasköpun íslenska
þjóðarbúsins með lífskjaraskerðingunni.
En auk þess sem ætlunin er að halda kaup-
skerðingunni áfram á að nota verðbólguna
sem skálkaskjól til þess að breyta íslenska
þjóðfélaginu í paradís fjármagnsins þar sem
ódýrt vinnuafl og ódýr orka opna gróða-
lindir erlendu fjármagni sem hingað er
veitt. Hér er ekki um að ræða tilviljun held-
ur stefnu núverandi ríkisstjórnar sem reynir
allt hvað af tekur til þess að draga úr trú
manna á íslenskt forræði í atvinnuvegunum
til þess að kalla síðan yfir þjóðina aukna
erlenda stóriðju.
Um áratugaskeið hefur jafnt og þétt ver-
ið unnið að því að bæta íslenska þjóðfélagið
með félagslegum umbótum á öllum svið-
um. Verkalýðshreyfingin og launafólk allt
hefur metið mikils allskonar félagslegar að-
gerðir. Núverandi ríkisstjórn ætlar að snúa
við af þessari braut - hún ætlar að breyta
þjóðfélaginu í grundvallaratriðum. Það er
vegna þess að hún hefur annan mælikvarða
á gerð þjóðfélagsins en síðasta ríkisstjórn;
hér er komið að spurningu um siðferðilegar
forsendur. Aðbúnaður að öldruðum, fötl-
uðum og börnum er til marks um það
hversu þróað siðferðisstig þjóðfélagsins er á
hverjum tíma. Núverandi ríkisstjórn hefur
ekki manninn í öndvegi heldur fjármagnið.
Þess vegna er nú markvisst unnið að því að
breyta þjóðfélaginu í samræmi við áætlun
Verslunarráðsins frá í vor - „frá orðum til
athafna". Nú er unnið samkvæmt þessari
áætlun lið fyrir lið.
í meginatriðum má segja að það sem
gerst hafi í íslenskum efnahagsmálum á
liðnum mánuðum sé því tvíþætt. í fyrsta lagi
hefur ríkisstjórnin með lögþvingunum látið
Herkostnaðurinn
af verðbólgunni
(Úr félagstíðindum SFR)
Hvað hafa launþegar þurft að láta af kaupi sínu í „herkostnaðinn“ gegn
verðbólgunni? Hér á eftir fer eftirlit, sem sýnir hver laun í nokkrum
launaflokkum opinberra starfsmanna ættu að vera ef samningar hefðu
ekki verið skertir með lögum á síðasta vori, og tekið saman hversu mikið
launafólk í þessum launaflokkum hefur misst af launum sínum á sex
mánaða tímabili.
Ltl. 3. þrep Launa- tafla 1.3.’83 Samn.b. hækkun (46.4%) Launa- tafla- 1.10.’83 Mlsm. á 1 mán. Mism. á u.þ. b. 6.mán.
1. 9.191 13.456 10.323 3.133 18.798
6. 10.630 15.562 11.939 3.623 21.738
10. 12.205 17.868 13.708 4.160 24.960
15. 14.603 21.379 16.402 4.977 29.868
20. 17.395 25.466 19.588 5.928 35.568
25. 20.960 30.685 23.542 7.143 42.858
30. 24.416 35.745 27.424 8.321 49.926
33. 26.760 39.177 30.057 9.120 55.818
Rétt er að taka fram að hér er einungis miðað við dagvinnutekjur
ríkisstarfsmanna, en að sjálfsögðu kemur „herkostnaðurinn" líka niður á
öðrum tekjum.