Þjóðviljinn - 27.01.1985, Blaðsíða 9

Tónabíósfundurinn 1967 þykirhafa markaðtíma-
mót í sögu vinstri hreyfingar á íslandi. Á þeim fundi
skarst í odda með fylkingum; - í grófum dráttum
Hannibalistum og Sósíalistaflokknum. Á þessum
tíma er Alþýðubandalagið aðeins kosningabandalag
- en búið var að stofna félag í Reykjavík. Þetta var
fyrsti félagsfundurinn þarsem almennirfélagsmenn
áttu kost á að hafa áhrif á framboslista Alþýðu-
bandalagsins í Reykjavík um langt árabil. Kosninga-
bandalagið hafði verið við lýði í alþingiskosningum
frá 1956 - og reyndar hafði tekist samstarf með
þessum aðiljum á Alþýðubandalagsþingi þegarárið
1954.
Oft hefur verið vitnað til þessa fundar til skýringar
á viðburðum í samtímasögu okkar-og sýnist sitt,
hverjum. Einhverjir munu sjálfsagt saknafrásagna'
af beinum pólitískum ágreiningi en ekki fór mikið fyrir
honum að því er nú verður séð. í langlokunni hér á
eftir er gerð tilraun til að varpa Ijósi á Tónabíósfund-
inn, aðdraganda hans og afleiðingar.
Nú er það þannig, að hver maður hefur sína eigin
söguskýringu á viðburðum sem hann hefur lifað,
- og verður að setja hér varúðarmerki fyrir þá sem
halda að þeir finni einmitt sína ellegar þá hina einu
„réttu“ túlkun áTónabíósfundi.
-óg
Tónabíós-
fundurinn
1967
Fjölskyldumál eða stjórnmál?
Hún lét ekki mikið yfir sér fréttin i
Þjóðviljanum 11. apríl 1967 undir
fyrirsögninni „Framboð Alþýðu-
bandalagsins í Rvík samþykkt í
gærkvöldi". Að vísu kemurfram í
fréttinni að tvær tillögur hafi kom-
ið fram um skipan manna í sex
efstu sæti listans og kosið hafi
verið á milli þeirra, en ekkert sagt
nánarfrá ágreiningi eða úrslitum
atkvæðagreiðslna, hvað þá að
fylgi frásögn af fundinum. Þetta
var sá frægi T ónabíósfundur.
í sex efstu sætin voru eftirtaldir
félagar kosnir: 1) Magnús Kjart-
ansson ritstjóri, 2) Eðvarð Sig-
urðsson form. Dagsbrúnar, 3)
Jón Snorri Þorleifsson form. Tré-
smiðafélagsins, 4) Ingi R. Helga-
son hæstaréttarlögmaður, 5) Sig-
urjón Þorbergsson framkvæmda-
stjóri, 6) Adda Bára Sigfúsdóttir
veðurfræðingur.
Næsta dag, þann 12. apríl er
ítarlegri frásögn af fundinum. Þar
kemur fram að formaður Al-
þýðubandalagsins í Rvík., Magn-
ús Torfi Ólafsson, hafi greint frá
því á fundinum, 108 einstaklingar
hafi gengið í félagið - og félaga-
talan sé þarmeð orðin 760. Síðan
var gengið til hefðbundinna aðal-
fundarstarfa, reikningar lesnir af
starfsmanni félagsins, Svavari
Gestssyni o.s.frv.
„Næsta dagskrármál fundarins
voru lög Alþýðubandalagsins í
Reykjavík" og kemur fram að
mikill ágreiningur var um þau.
„Urðu allmiklar umræður um
málið og töluðu m.a. Ragnar
Stefánsson, Ólafur Hannibals-
son, Páll Bergþórsson, Jón Rafns-
son, Steinþór Guðmundsson,
Einar Olgeirsson, Gísii Gunnars-
son, Alfreð Gíslason, Ingi R.
Helgason. Samþykkt var tillaga
um að frestað yrði umræðu og
afgreiðslu laganna en framboð
Alþýðubandalagsins í Reykjavík
tekið þess í stað á dagskrá“. Var
það samþykkt.
Tillaga meiri-
hlutans felld
Sigurður Guðgeirsson var for-
maður uppstillinganefndar.
Hann skýrði frá því að samkomu-
lag hefði ekki tekist innan nefnd-
arinnar um uppstillingu og því
myndu tvær tillögur koma fram.
Hörður Bergmann var framsögu-
maður meirihlutans og mælti
meirihlutinn með eftirfarandi
skipan: 1) Magnús Kjartansson,
2) Einar Hannesson, 3) Eðvarð
Sigurðsson, 4) Jón Baldvin Hann-
ibalsson, 5) Adda Bára Sigfús-
dóttir, 6) Ingi R. Helgason.
Guðmundur J. Guðmundsson
hafði orð fyrir minnihluta nefnd-
arinnar og lagði minnihlutinn til
að skipan listans yrði einsog frá
sagði í upphafi þessarar greinar.
Frávikin á tillögum meiri- og
minnihluta voru því þau, að Ein-
ar Hannesson skipaði annað sæti
listans í stað Eðvarðs að tillögu
meirihluta, Eðvarð yrði í 3. sæti
og Jón Baldvin Hannibalsson
skipaði fjórða sætið í stað Inga R.
Helgasonar. Samkvæmt tillögum
meirihlutans áttu þeir Jón Snorri
Þorleifsson og Sigurjón Þorbergs-
son því ekki að vera í einhverju
hinna efstu sex sæta framboðs-
listans. En þessar lokatillögur
Hannibal Valdimarsson forseti ASl og formaður Alþýðu-
bandalagsins (kosningabandalagsins), faðir Jóns Bald-
vins og Olafs, bróðir Finnboga Rúts.
Finnbogi Rútur Valdimarsson þingmaðurfyrirSósíalistafl-
okkinn, Alþýðubandalagið frá 1949-63, bæjarstjóri í Kópa-
vogi 1955-57, bankastjóri Útvegsbankans frá 1957-1972,
„herstjóri" Hannibalistanna.
Magnús Kjartansson ritstjóri Þjóðviljans.
segja mjög takmarkaða sögu
einsog síðar kemur fram.
„Skrifleg atkvæðagreiðsla fór
fram um þessar tvær tillögur og
hlaut tillaga meirihluta fram-
boðsnefndar 81 atkvæði en tillaga
minnihlutans 254 atkvæði, 8 seðl-
ar voru auðir. Þjóðviljinn greinir
svo frá því, að nokkrir fundar-
manna hafi tekið til máls, m.a.
Hannibal Valdimarsson, en þar-
sem komið var fram á nótt var
ákveðið að fresta frekari aðal-
fundarstörfum.
Þennan sama dag skrifar
Magnús Kjartansson leiðara þar-
sem hann þakkar efstu mönnum
fráfarandi framboðslista Einari
Olgeirssyni og Alfreð Gíslasyni
alþingismönnum fyrir fórnfúst
starf. „Sem betur fer mun Al-
þýðubandalagið áfram njóta
starfskrafta þessara ágætu for-
ystumanna á öðrum sviðum",
segir Magnús í leiðaranum.
Síðan segir: „Að sjálfsögðu var
ágreiningur um það innan Al-
þýðubandalagsins hvernig fram-
boðslisti skyldi skipaður, og sá
ágreiningur var úrskurðaður á
lýðræðislegan hátt með atkvæða-
greiðslu. Mismunandi mat er ein-
kenni á lýðræðissamtökum og
raunar einnig eðlUeg afleiðing af
því, að innan Alþýðubandalags-
ins starfa menn sem greinir á um
ýmislegt. Það einkenni samtak-
anna er þó ekki veikleiki þeirra
heldur er það einmitt styrkur
þeirra ef rétt er á haldið“.
Magnús Kjartansson var klass-
ískur í stflnum: „Það einkennir
mjög stjórnmálaviðhorflð um
þessar mundir að fjöldi fólks í
öllum áttum er að endurmeta
forn viðhorf, skoða hug sinn, losa
af sér einstrengislegar og úreltar
flokkaviðjar“. Þetta var skrifað
árið 1967.
Leiðaranum lýkur með
heitstrengingu til allra um að
berjast til þrautar fyrir Alþýðu-
bandalagið.
Átök um Magnús?
Sumir viðmælenda minna
segja að fyrir Tónabfósfundinn
hafi verið mikið um flokkadrætti
innan Alþýðubandalagsins,
flokkurinn hafi a.m.k. verið þrí-
skiptur í svokallaðan sentrista-
hóp (miðjumenn), Hannibalista
og „Brynjólfsarm“, þ.e. kjarn-
ann úr Sósíalistafélagi Reykja-
víkur. Miðjumennirnir voru
sterkastir og flestir framámanna
bandalagsins úr þeim hópi. Þar
eru nefndir til sögunnar Guð-
mundur Hjartarson, Magnús
Kjartansson, Kjartan Ólafsson,
Ingi R. Helgason, Einar Olgeirs-
son og Adda Bára Sigfúsdóttir.
Til að byrja með og svo vikum
skipti höfnuðu Hannibalistar
Magnúsi Kjartanssyni og voru
ýmsir orðaðir við fyrsta sæti
framboðslistans auk hans, til
málamiðlunar m.a. Guðmundur
Vigfússon og Magnús Torfi Ólafs-
son. Þá var þráfaldlega þrýst á um
að Jón Baldvin Hannibalsson
fengi annað sætið.
Ahrifamiklir menn úr Sentrist-
ahópnum hafa sagt mér, að af
þeirra hálfu hafi aldrei verið
meiningin að valtra yfir Hanni-
balistana í þessari uppstillingu.
Gengið hafi verið mjög langt í
samkomulagsátt, m.a. hafi
Hannibalistum verið boðið að
Jóni Baldvin yrði stillt upp sem
þriðja manni á listanum, en því
verið hafnað. En allt fór þetta
fram með óformlegum hætti;
„áþreifingum" utan uppstilling-
anefndar einsog þekkist í flokk-
um fyrr og síðar.
Gísli Gunnarsson sagnfræðing-
ur sagði skrásetjara að fyrir Tón-
abíósfundinn hefði greinilega
verið uppi andstaða við Magnús
Kjartansson í efsta sætið og að
margir úr verkalýðsforystunni
hefðu verið honum andsnúnir
vegna þess að Magnús hafði vog-
að sér að gagnrýna forystuna í
blaðinu. Gísli sagði að altalað
hefði verið að innan uppstilling-
arnefndarinnar hefði verið deilt
um skipan efsta sætisins og að
ekki hefði unnist mikill tími til að
fjalla ítarlega um skipan hinna
sætanna fyrir Tónabíósfundinn.
Hörður Bergmann segir um þetta
atriði nú, að hann minnist þessa
úr nefndinni sjálfri að Magnúsi
Torfa hafi verið haldið fram í
fyrsta sætið gegn nafna hans.
Hins vegar hafi vinsældir Magn-
úsar Kjartanssonar yfirgnæft
Sunnudagur 27. janúar 1985 ÞJÓÐVILJINN - S(ÐA 9