Þjóðviljinn - 27.01.1985, Blaðsíða 11

hefðu sigrað og að framboðslist-
inn bæri þess merki. Magnús
segir í Austragrein að þetta fari
víðs fjarri: „Og á framboðslistan-
um nú er Jón Snorri Þorleifsson
úr þessum hópi Alþýðubanda-
lagsmanna og staðfesting þess að
samtökin eru nú mun víðtækari
en þau voru áður. Að sjálfsögðu
mun Jón Snorri eins og aðrir
mega una því, að vera kallaður
kommúnisti í andstæðingablöð-
unum, en skyidi ekki til að mynda
minnisgóðum lesendum Tímans
finnast sú nafngift næsta ein-
kennileg?“
Enn hitnar
í kolum
Fljótlega eftir Tónabíósfund-
inn kom í ljós að þær undir höfðu
verið opnaðar sem ekki lokuðust
að bragði. Alfreð Gíslason sagði
sig úr Alþýðubandalaginu og
Magnús skrifar hinn harðvítug-
asta Austrapistil, sem olli mikilli
reiði meðal þeirra Hannibalista.
Magnús segir þar að Sósíalistafé-
lagið hafi tryggt Alfreð þingsæti
1956 og tvívegis síðan - og þótti
mönnum sem þessi ummæli
hefðu ekki lítið að segja í tilurð
mótframboðs Hannibalistanna í
Reykjavík 1967.
Þann 9. maí 1967 segir svo frá
því í Þjóðviljanum að Hannibal
boði mótframboð við Alþýðu-
bandalagslistann í Reykjavík.
Fyrirsögnin þótti nokkuð glanna-
leg: „Hannibal segir skilið við Al-
þýðubandalagið - Bregst kjós-
endum sínum á Vestfjörðum og
undirbýr kiofningsframboð í
Reykjavík“. I fréttinni segir m.a.:
„Astæðan til þess að Hannibal
hefur sagt skilið við Alþýðu-
bandalagið er ekki ágreiningur
um málefni; hann hefur ekki talið
sig þurfa að marka sérstöðu sína
um eitt einasta atriði stjórnmála.
Tilefnið er það eitt að sonur
Hannibals, Jón Baldvin, reyndist
ekki hafa fylgi til þess á al-
mennum fundi Alþýðubandalags-
ins í Reykjavík, að fá sæti á fram-
boðslistanum, þetta er eina tilefn-
ið“. Og síðar í fréttinni segir
„verkefni hans í íslenskum þjóð-
málum eru ekki lengur stjórnmál
heldur fjölskyldumál“. Einnig
segir þar að þeir sem fengist hafi
til að skipa sæti á framboðslista
Hannibals hafi „langflestir feng-
ist með mikium eftirgangsmun-
um, sárnauðugir, gegn mótmæl-
um sannfæringar og samvisku“.
Þessi frétt olli gífurlegri reiði
meðal Hannibalistanna og hann
sjálfur segir í grein í „Nýja Al-
þýðubandalagsblaðinu": Það er
alrangt að ég hafi sagt skilið við
Alþýðubandalagið. Og tilefnis-
laust er það með öllu hjá Þjóðvilj-
anum að ráðast gegn mér með
slíkum uppspuna að fyrra
bragði“. Og síðar „Ég hefi aldrei
- hvorki fyrr né síðar - gert neina
kröfu um, að Jón Baldvin væri á
listanum í Reykjavík, hvað þá
heldur um, að hann væri í ein-
hverju af efstu sætum Iistans“.
Hannibal leggur í þessari grein
áherslu á, að framboðið verði í
nafni Alþýðubandalagsins.
Hallarbylting
hjá
Hannibalistum
Þegar svo var komið eftir Tón-
abíósfund, að tvö framboð lágu í
loftinu, hófu þeir málgagnslausu
minnihlutamenn útgáfu Alþýðu-
bandalagsblaðsins. Þeirri nafn-
gift varð harðlega mótmælt af Al-
þýðubandalagsmönnum (meiri-
hluta) og í Þjóðviljanum. Nafn-
inu var þá breytt í Nýja Alþýðu-
bandalagsblaðið og 11. maí er
framboð Alþýðubandalagsins, I-
listans - Hannibalista kynnt; 1)
Hannibal Valdimarsson, 2) Vé-
steinn Ólason 3) Haraldur Hen-
rysson, 4) Jóhann J.E. Kúld 5)
Kristján Jóhannsson 6) Jón Mar-
íasson. í sjöunda sæti var Bryndís
Schram.
í ritnefnd þessa blaðs voru Jón
Baldvin Hannibalsson, Gísli
Gunnarsson, Hörður Bergmann,
Jón Baldvin, formaður Félags Al- Kjartan Ólafsson framkvæmda- Alfreð Glslason alþingismaður
þýðubandalagsmanna, - nú for- stjóri Sósíalistaflokksins á skrif- fyr'r Alþýðubandalagið frá 1956-
maður Alþýðuflokksins. stofu sinni I Tjarnargötu 20. 67-
®
Þessi frétt í Þjóðviljanum 9. maí 1967 olli mikilli reiði. „Hafi einhver okkar verið í vafa, þá sannfærðist hann þarna",
sagði einn Hannibalistanna sem rifjaði upp þá góðu gömlu daga.
Svavar Sigmundsson, Vésteinn
Ólason og Halldór S. Magnússon.
Ritstjóri var Ólafur Hannibals-
son. Gísli sagði við Þjóðviljann,
að ritnefndarmenn hefðu verið
óánægðir með blaðið og fljótlega
hefði borið á gerræði og vinnu-
brögðum sem ritnefndarmenn
hefðu átt bágt með að þola.
Ólafur ritstjóri hefði tekið við
fyrirskipunum frá Finnboga Rút
frænda sínum, - og eiginlega
hefði mátt kalla það hallarbylt-
ingu Finnboga. Ritnefndarmenn
að Jóni Baldvin meðtöldum til að
byrja með brugðust illa við og
hótuðu að nöfn þeirra yrðu strik-
uð útúr hausnum linnti þessari
fjarstýringu ekki.
Um þetta leyti er stofnað nýtt
félag, Félag Alþýðubandalags-
manna í Reykjavík og var for-
maður þess Jón Baidvin Hanni-
balsson. Magnús Torfi lét af for-
mennsku í hinu félaginu og var
Guðmundur Ágústsson kjörinn
formaður í hans stað. Ekki hefur
mikið til hins fyrrnefnda Alþýðu-
bandalagsfélags spurst síðan þá,
en hið síðarnefnda lifir enn.
Fortíðin ekki
þurrkuð út
Vésteinn Ólason var annar
maður á framboðslista I-listans. í
ræðu sem hann flutti á fundi
vinstri manna í Lindarbæ fyrir
kosningarnar fjallaði hann m.a.
um „uppgjörið" sem aldrei fór
fram - og ástæður klofningsins
frá hans bæjardyrum:
„Ég gat þess áðan, að eitt
helsta mein Alþýðubandalagsins
í Reykjavík væri óútræddur ág-
reiningur um afstöðu til hagkerfis
og stjórnkerfis svonefndra kom-
múnistaríkja og samtvinnuð því
mismunandi skoðanir á sósíal-
isma og kommúnisma.
Við þekkjum öll helstu þættina
í sögu íslenskra verkalýðsflokka
og við munumsjálfsagt flest þann
tíma þegar Sovét-Island var
óskaland sósíalista og bóndinn í
Kreml hálfyfirskilvitleg ímynd
föðurlegrar gæsku og hand-
leiðslu. Við munum væntanlega
líka eftir því þegar nýr Kremlar-
bóndi svipti hulunni af þessu
dýrðarríki. Þetta er ekki dregið
hér fram til að áfellast þá menn
sem á sínum tíma voru sanntrú-
aðir stalínistar. Sagnfræði er hér
ekki til umræðu. En fortíðin
verður ekki þurrkuð út. Hverjum
manni verður að lærast að lifa
með fortíð sinni. Hafi honum
skjátlast hrapalega á hann um
þrjár leiðir að velja: hann getur
forðast að taka afstöðu til fortíð-
arinnar, reynt að láta sjálfan sig
og aðra gleyma mistökum sínum.
Þau munu þá taka að blómstra og
dafna undir yfirborðinu og sýkja
persónuleikann. f öðru lagi geta
menn snúið algerlega baki við
fortíð sinni með því að varpa frá
sér fyrri skoðunum og hugsjón-
um, kasta bæði góðu og illu fyrir
borð og leggjast á sveif með þeim
öflum sem þeir áður héldu sig
berjast gegn. Þess háttar frelsun
er sjaldnast sannfærandi eða lík-
leg til að leysa nokkurn vanda. I
þriðja lagi er svo hægt að játa
mistök sín hreinskilnislega fyrir
sjálfum sér og öðrum, leitast við
að finna orsakir þeirra og greina
rétt frá röngu í fyrri grundvallar-
skoðunum. Sá sem bregst við á
þennan hátt, hlýtur að vaxa af
því.“
Áreiðanlega hafa margir hugs-
að líkt og Vésteinn fyrr og síðar í
þessum ræðubút. Ekki liðu samt
mörg ár þartil ungt fólk og sósíal-
istar gáfust endanlega uppá ger-
ræði og ruglandi vinnu Samtaka
vinstri manna og frjálslyndra sem
stofnuð voru uppúr þessum
átökum nokkrum árum síðar.
Slagur um
meirihluta
þingflokksins
Þegar litið er á bakgrunn þess-
ara átaka á Tónabíósfundi má
ekki gleyma því að auðvitað
stóðu átök m.a. um meirihluta í
þingflokki Alþýðubandalagsins.
Mjög erfitt er að draga menn í
þingflokknum í dilka með öðrum
hvorum þessara arma, en hitt er
engu að síður staðreynd að hugs-
anlegur meirihluti innan þing-
flokksins valt á því hvernig skip-
aðist á framboðslista Alþýðu-
bandalagsins í Reykjavík. Ef
Hannibalistarhefðut.d. fengið2.
og 4. sæti framboðslistans hefðu
þeir hugsanlega verið komnir
með meirihluta innan þingflokks-
ins.
Margir töldu reyndar að eftir
kosningarnar 1967 hefði Hanni-
bal getað myndað meirihluta í
þingflokknum, en þeir hefðu þess
í stað áður tekið stefnu á myndun
nýs þingflokks að boði Finnboga
Rúts. Hvað sem um það má segja
er hitt víst að innan Sósíalista-
flokksins og sérstaklega í Reykja-
víkurfélaginu var víðtæk óánægja
með skipan samstarfsins í kosn-
ingabandalaginu allt frá því 1954,
er náðist meirihluti innan ASÍ um
að steypa íhaldinu og mynda nýj-
an meirihluta.
Hannibal hafði þá gengið svo
frá hnútunum, að einungis tveir
úr Sósíalistaflokknum komu nýir
inní miðstjórn ASÍ, þrátt fyrir að
atkvæði meirihlutans nýja væru
talin að verulegu leyti komin frá
sósíalistunum. 1956 verða Sósíal-
istaflokksmenn að una því að
hafa Einar einn úr sínum röðum á
framboðslistanum en þeir Hanni-
bal og Alfreð koma þá inn. Árið
1959 fer Hannibal vestur á firði í
framboð á vegum bandalagsins
en Eðvarð fær sæti hans. 1963 er
Bergur Sigurbjörnsson í fjórða
sæti framboðslistans og fannst
þeim í Sósíalistaflokknum sá
kostur ekki góður fyrir sig.
Ekki fengið að
velja í áratug
Meiru skipti þó að allt frá því
1953 höfðu félagar í Sósíalista-
flokknum ekki fengið að velja á
framboðslista sinn í Reykjavík.
Alþýðubandalagið var kosninga-
bandalag og ekkert félag varð til
hér í Reykjavík fyrr en 1966. Það
er því í fyrsta skipti frá 1953 að
félögum áð gefast kostur á því að
raða á listann á hinum víðfræga
Tónabíósfundi.
Frá því að bandalagið tókst
með þeim Hannibalistum úr Al-
þýðuflokknum árið 1954 (þá er
Hannibal felldur í formanns-
kjöri) hafði mikið vatn runnið til
sjávar í Sósíalistaflokknum.
Margir flokksmenn höfðu komið
til fýlgis við Hannibal í kosninga-
bandalaginu og ekki má gleyma
því að Finnbogi Rútur bróðir
hans hafði setið á þingi (ekki
flokksbundinn) fyrir Sósíalista-
flokkinn frá 1949 til 1959.
Þegar Sósíalistaflokkurinn er
greindur niður í arma á þessum
tíma af fróðum mönnum höfðu
senstristar meirihluta. En í
Reykjavík höfðu þeir hins vegar
ekki meirihluta, trúlega m.a.
vegna framboðsmálanna eins og
hér hefur verið rakið. Flokknum
öllum var skipt í eftirtalda hópa
(merkta valdamiklum einstak-
lingum): 1) Stuðningsmenn
Hannibals, þ.e. Björn Jónsson,
Karl Guðjónsson og fleiri. 2)
Lúðvíksmenn, auk Lúðvíks Guð-
mundur Vigfússon og fleiri. 3)
Sentristar þ.e. Einar, Kjartan,
Ingi og Guðmundarnir. 4) Brynj-
ólfsarmur, 5) Steingrímsarmur
(Aðalsteinssonar).
Þetta er að sjálfsögðu stráksleg
skipting og ábyrgðarlaus en gæti
skýrt myndina. Síðast töldu tveir
armarnir höfðu meirihluta í
Reykjavíkurfélaginu síðustu ár
Sósíalistaflokksins í kosningun-
um 1966, í nafni Sósíalistafélags
Reykjavíkur.
Hannibal var kosinn inná þing-
ið 1967 af I-lista í Reykjavík en
atkvæði listans voru af yfirkjör-
stjórn dæmd með Alþýðubanda-
laginu, þannig að það kom því á
landsmælikvarða til góða. Mjög
fljótlega eftir að þing kom saman
stofnuðu þeir Björn og Hannibal
þingflokk saman sem varð upp-
haf Samtaka frjálslyndra og
vinstri manna. En með þeim voru
ekki menn sem taldir höfðu verið
þeirra fylgismenn, t.d. hvorki
Karl Guðjónsson eða Steingrím-
ur Pálsson á Brú, sem voru báðir í
þingflokki Alþýðubandalagsins.
Sumir telja að aldrei hafi reynt á
hugsanlegan meirihluta í þing-
flokknum milli þessara tveggja
voldugu arma.
Hvort sem við dveljum við það
lengur eða skemur, þá er það svo
kaldhæðni sögunnar að Álþýðu-
bandalagið og flokkur þeirra
Hannibals mynduðu ríkisstjórn
með Framsóknarflokknum 1971-
74, - og þá sátu þeir saman í ríkis-
stjórn flokksbræðurnir fyrrver-
andi: Hannibal, Björn, Magnús
Kjartansson og Magnús Torfi og
Lúðvík Jósefsson. Það er önnur
saga.
-óg
Sunnudagur 27. janúar 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11