Þjóðviljinn - 17.04.1986, Blaðsíða 21

HEIMURINN
Líbýa
Fleiri sprengjuárásir?
Lundúnum — Vélbyssuskot-
hríð braust út í Trípólí í gaer í
búðum Gaddafis en opinberir
líbýskir fulltrúar segja að skot-
hríðinni hafi verið beint að
bandarískum flugvélum sem
flugu lágflug yfir borgina.
Fréttamenn sem voru á leið á
blaðamannafund með Gaddafi
voru látnir snúa til baka. Þeir
sáu líbýska hermenn hlaupa út
úr búðunum en fengu enga
skýringu á því. Athygli hefur
vakið að Gaddafi hefur ekki
birst opinberlega eftir árásirn-
ar i fyrrinótt. Bandarískir emb-
ættismenn telja ekki ólíklegt
að uppreisn sé i gangi í Líbýu.
Sendiráð Líbýu í Vín sagði frá
því síðdegis í gær að bandarískar
herflugvélar hefðu ráðist á borg-
inaTarhunasemer90km. austan
við Trípólí. Sagt var að engin
hernaðarnrannvirki væru í borg-
inni. „Það hafa orðið einhver
meiðsl á fólki en mér er ekki
kunnugt um hversu rnikil þau
eru,“ sagði ritari sendiráðsins.
Bandaríkjamenn hafa hins vegar
neitað því að hafa gert nokkra
árás í gær.
Fréttaflutningur frá Trípólí var
nrjög óljós í gær. Philip Shehadi,
frétaritari Reuters íTrípólí, sagði
að fréttamenn senr færðir hefðu
verið í rútu til búða Gaddafis þar
sem fréttamannafundur átti að
fara franr nreð Gaddafi, hefðu
ekki séð eða heyrt í neinum flug-
vélunr en margir íbúar í Trípólí
hefðu hins vegar heyrt í þeinr.
Bandarískur embættismaður í
Washington sagði að ekki væri ó-
líklegt að uppreisn væri í gangi í
Trípólí. Óbreyttir hermenn væru
að gera uppreisn gegn lífverði
Gaddafis. Líbýumenn neituðu
því. Hin opinbera fréttastofa í Lí-
býu sagði í gær að Líbýa hefði
farið fram á aðstoð frá Sovét-
mönnum og bandanrönnum
þeirra. Ekki var ljóst hvers konar
stuðning hafði verið farið frarn á.
í Moskvu var sagt frá því að Gor-
batsjof Sovétleiðtogi hefði sent
Gaddafi orðsendingu þar sem
hann fullvissaði hann um stuðn-
ing Sovétmanna.
Schultz, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna sagði á blaða-
mannafundi ígær að honum þætti
leitt að óbreyttir borgarar hefðu
særst í árásum Bandaríkjamanna
á Líbýu og að Bandaríkjamenn
hefðu í grundvallaratriðum hæft
hernaðarleg skotmörk sín. Shultz
neitaði því að skotárásirnar
hefðu leitt til versnandi sanr-
bands Bandaríkjanna og banda-
lagsþjóða þeirra í Evrópu.
Sprengjuárásirnar voru harð-
lega gagnrýndar í Evrópu annan
daginn í röð (sjá m.a. pistil ívars
Jónssonar frá Englandi hér á síð-
unni). Gagnrýnin gekk nrikið út á
að ofbeldi kynni að breiðast út á
landssvæðum nálægt Líbýu.
Sendiráðsritari í Líbýska sendi-
ráðinu í Brussel sagði í gær að
hvert það ríki sem styddi banda-
rísku árásirnar yrði að taka af-
leiðingum þeirrar stefnu. Hann
sagði einnig að allar borgir í S-
Evrópu væru nú réttlætanlegar
sem skotniörk Líbýumanna.
Mótmælaaðgerðir voru víða í
Evrópu í gær.
Gaddafi kom fram í sjónvarpi í gærkvöldi.
Finnland
Víðtæk verkföll
Palme
Rannsókn á rannsókn
Stokkhólmi — Sænska ríkis-
stjórnin tilkynnti í gær hún ætl-
aði að setja á stofn nefnd sem
taka á til athugunar rannsókn
lögreglunnar á morðinu á Olof
Palme.
Þessi tilkynning kemur í kjölfar
mikillar gagnrýni í sænskunr
blöðum í þá veru að rannsóknin á
morðinu hafi mistekist.
Sten Wickbom, dómsmálaráð-
herra Svíþjóðar, sagði í útvarps-
viðtali í gær að sjálfstæð nefnd
myndi athuga tilhögun lögreglur-
annsóknarinnar. „Þetta er svo al-
varlegur atburður að það er bæði
rökrétt og nauðsynlegt að hann
verði athugaður vel eftir á,“ sagði
Wickbom. Hann lagði áherslu á
að stjórnin hefði tiitrú á rannsókn
málsins.
Ýnris sænsk dagblöð hafa
gagnrýnt harkalega rannsókn
lögreglunnar á morðinu. Lög-
reglan hefur verið sökuð um að
hafa tekið allt of seint við sér eftir
sjálfa skotárásina. Þá hafi tekið
allt of langan tíma að leita á
morðsvæðinu og spyrja vitni.
Sænsku lögreglunni hefur svo
til ekkert orðið ágengt undanfar-
ið við rannsóknina. Hún hefur
neitað að svara því hvort Gunn-
arsson, sá er var handtekinn í
sambandi við morðið en síðar
látinn Iaus, er enn grunaður á ein-
hvern hátt.
Helsinki — Rumlega 40.000 op-
inberir starfsmenn i Finnlandi
hófu verkfall í gær til að krefj-
ast hærri launa. Verkfallið hefti
mjög ailar samgöngur og
ýmsa opinbera þjónustu.
Um það bil 15.000 opinberir
starfsmenn í og unrhverfis höfu-
ðborgina hafa verið í verkfalli
undanfarnar tvær vikur, í gær
bættust síðan við um það bil
27.000 starfsmenn ríkisins. Þá
neituðu finnskir hafnarverka-
menn í gær að afgreiða vestur-
þýsk skip til að sýna stuðning við
vestur-þýska hafnarverkamenn
sem eru í verkfalli. Sex vestur-
þýsk skip hafa nú stöðvast í
finnskum höfnum vegna aðgerð-
anna.
Verkfall opinberra starfs-
manna undanfarnar tvær vikur
hefur m.a. stöðvað flugsam-
göngur á Helsinki-flugvelli, lestir
í og við höfðuborgina auk þess
senr mjög hefur dregið úr póst-
þjónustu. í gær var hins vegar til-
kynnt, eftir fund fulltrúa finnska
ríkisflugfélagsins, Finnair og full-
trúa flugmálastjórnar, að tak-
markaðar tlugsamgöngur myndu
liefjast unr flugvöllinn á föstudag-
inn.
Önnur verkalýðsfélög, þ.á.m.
starfsfólk í byggingariðnaði og
matvælaiðnaði, hafa ákveðið
verkföll síðar í þessum mánuði.
Opinberir starfsmenn höfðu farið
fram á 20% launahækkun. Þeir
sögðust hafa dregist aftur úr
starfsfólki hjá einkafyrirtækjum í
laununr.
ERLENDAR
FRÉTTIR
hjörleífsson/R E (J1 E R
Bretland
Heath gagnrýnir Thatcher
íneyðarumrœðum á breska þinginu ígœr var Thatchergagnrýnd harkalega þegarhún reyndi að verja loftárásir
Bandaríkjamanna á Líbýu ogstefnu bresku stjórnarinnar íþessu máli.
Frá ívari Jónssyni, fréttaritara
Þjóðviljans í Bretlandi:
Thatcher, forsætisráðherra
Breta, var á ný gagnrýnd harka-
lega á breska þinginu í gær, mið-
vikudag, fyrir þátttöku Breta í
loftárásum Bandaríkjamanna á
Líbýu. í sérstökum neyðarást ands
umræðum í breska þinginu
var réttlætingum hennar fyrir að-
ild Breta vísað á bug bæði af
stjórnarandstöðunni og ýmsum
þingmönnum íhaldsflokksins,
þar á meðal Edward Heath,
fyrrum forsætisráðherra.
Réttlæting Thatchers var
þrenns konar. í fyrsta lagi fullyrti
hún að árásin væri réttlætanleg
sem sjálfsvörn Bandaríkjamanna
gegn hryðjuverkum Líbýu-
manna. Og sem sjálfsvörn er á-
rásin réttlætanleg innan ramma
51. greinar sáttmála Sameinuðu
Þjóðanna. í öðru lagi, að óyggj-
andi sannanir væru fyrir hryðju-
verkastarfssemi Líbýu gegn
Bandaríkjamönnum og Evrópu-
ríkjum. í þriðja lagi sagði Thatc-
her að Bretum hefði borið sið-
ferðileg skylda til að styðja
Bandaríkjamenn vegna stuðn-
ings Bandaríkjamanna í Falk-
landseyjastríði Breta fyrir þrem
árum.
Neil Kinnock formaður breska
Verkamannaflokksins, dró mjög
í efa lagatúlkun Thatchers og
sagði að ekki einn einasti sér-
fræðingur Breta á sviði alþjóða-
réttar sem ekki sitji í innsta hring
íhaldsflokksins, styddi lagatúlk-
un Thatchers. Samkvæmt yfirlýs-
ingu Sameinuðu Þjóðanna um
skynsamleg samskipti sem ein-
róma var samþykkt 1970, er rétt-
urinn til sjálfsvarnaraðgerða ár-
éttaður en beiting hervalds er að-
eins leyfileg þegar um stríð rnilli
tveggja landa er að ræða. Sam-
kvæmt skilgreiningu Sameinuðu
Þjóðanna á árás sem samþykkt
var 1974, felur árás í sér fyrstu
valdbeitingu, innrás eða árás á
Iandsvæði annars ríkis. Sprengju-
árás er nefnd sem dæmi. Sam-
kvæmt þriðju grein skilgreining-
arinnar er litið svo á að ef þriðji
aðili leyfir afnot af herstöð á
landssvæði sínu sem notuð er í
árás, þá er hann jafnframt sam-
sekur í árásinni. Kinnock skýrði
ekki í smáatriðum lagatúlkun
sína en meginatriðið er hvort Lí-
býumenn hafa sannanlega staðið
fyrir árásurn á Bandaríkjamenn
sem réttlæti sjálfsvörn þeirra.
Stjórnarandstaðan dró ekki í efa
hryðjuverk Líbýumanna en lítur
ekki svo á að þau sé hægt að líta á
sem árás á Bandaríkin. Sé því
ekki innan ramma samþykktar
Sameinuðu Þjóðanna.
7'hatcher átti í miklum erfið-
leikum með að færa sannanir
fyrir meintum hryðjuverkum Lí-
býumanna og sagði að af örygg-
isástæðum og vegna þess að
upplýsingar hennar væru komnar
stefnu Thatcher í Líbýumálinu.
Edward Heath var harðorður um
frá bresku og bandarísku leyni-
þjónustunni, væri rétt að halda
þeim að mestu leyndum. Hún gat
þess þó að samkvæmt hinum
leynilegu upplýsingum voru send
fyrirmæli um hryðjuverkaárás á
Bandaríkjamenn í V-Berlín frá
Trípólí 25. mars síðastliðinn til
Alþýðuskrifstofu Líbýu í A-
Berlín. 5. apríl var framkvæmt
sprengjutilræði í Berlín sem
leiddi til dauða tveggja óbreyttra
borgara. Andstætt þessarri full-
yrðingu hafa borist fréttir frá lög-
regluyfirvöldum í V-Berlín sem
fullyrða að ekki sé hægt að sýna
fram á tengsl rnilli Líbýu og
Sprengjutilræðisins í Berlín. Frá
þessu greinir í Financial Times,
einnig í dag. Thatcher bætti því
við, að vitað væri að Líbýa styddi
IRA fjárhagslega og með vopn-
um. Nýlega hefðu írsk yfirvöld
gert upptæka vopnasendingu frá
Líbýu til íra. Sum vopnanna voru
frá Líbýu að sögn Thatcher. Hún
bætti loks viö að fyrir aðeins
þrem vikum hefði komist upp um
samsæri í Frakklandi, sprengju-
árás á vegabréfsumsækjendur í
bandaríska sendiráðinu í Parfs.
Franska stjórnin rak tvo starfs-
menn alþýðuskrifstofu Líbýu í
París úr landi í framhaldi af þessu
samsæri. Þar nreð voru sannanir
Thatchers greinilega upptaldar.
Fréttaflutningur breskra fjöl-
miðla hefur verið með eindærn-
um hlutdrægur og villandi í Líbý-
udeilunni nú. Nær undantekn-
ingalaust er sett samasemmerki
milli hryðjuverka og Líbýu og
hryðjuverk svokölluð eru aldrei
skilgreind nánar. Eins og
sprengjutilræðið í Berlín sýnir er
viðstöðulaust gert ráð fyrir að Lí-
býumenn standi að baki
sprengjutilræða þó vitað sé að
sprengjutilræði v-þýskra bor-
garaskæruliða eru tíð. Svokölluð
hryðjuverkastarfsemi Líbýu er
nánast aldrei sett í samhengi við
þjóðfrelsisbaráttu Palestínuara-
ba og þá staðreynd að hreyfingar
Palestínuaraba eru fjölmargar og
mismunandi Það er jafnframt
horft kerfisbundið fram hjá ríkis-
bundinni hryðjuverkastarfsemi
ísraelsmanna og árásargjarnri út-
þenslustefnu þeirra.
Meðal þeirra þingmanna
íhaldsflokksins sem gagnrýndu
Thatcher harkalega í gær var
Edward Heath. Hann sagði að
ekki væri hægt að réttlæta þá
áhættu sem loftárásin hefði haft
fyrir óbreytta borgara sem hefðu
fallið tugum saman. Hann sagði
að hernaðarlegar aðgerðir væru
máttlausar og rangar og taka yrði
á rótum vandans fyrir botni Mið-
jarðarhafs, það er vandamáli Pal-
estínuaraba og tengslum þess við
ísrael. Heath bætti einnig við að
aðgerð Bandaríkjamanna væri
einhliða í þágu Israela og slík
stefna gæti ekki verið stefna
Breta. Loks sagði Heath að loft-
árásin væri ekki mál Nató. Bretar
hefðu því engar skyldur gagnvart
Bandaríkjunum. Skírskotun
Bandaríkjamanna til 51. greinar
Sameinuðu Þjóðanna er að
margra mati yfirvarp eitt. Banda-
ríkjamenn styðja sjálfir hryðju-
verkasveitir í Hondúras sem berj-
ast gegn stjórn Nicaragua og 1982
réðust þeir inn í Grenada og ráku
stjórn marxista frá völdum. Eins
og Denis Healy, fyrrum ráðherra
Verkamannaflokksins hefur bent
á, hafa Nicaraguamenn rétt til
loftárása á Bandaríkin í sjálfs-
varnartilgangi samkvæmt rök-
semdafærslu Bandaríkjamanna.
Þeir virða hins vegar samþykktir
Sameinuðu Þjóðanna.