Þjóðviljinn - 22.08.1986, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Endurskoðum samskiptin
Stuöningsmenn Bandaríkjanna hér á landi
hafa um árabil klifaö á hinu sérstaka „vináttu-
sambandi" íslendinga og Bandaríkjamanna. í
nafni „vináttu" hafa íslensk stjórnvöld hvaö eftir
annaö lotiö í duftið fyrir kröfum hins herskáa
stórveldis. Ratsjárstöövar austan lands og
vestan, olíuhöfn í Helguvík, sprengjuheld stjórn-
stöö fyrir árásarsveitir á Keflavíkurflugvelli, var-
aflugvöllur: allt þetta og meira hafa þeir fengið á
silfurfati hinnar sérstöku „vináttu" þjóöanna.
Nú hafa íslendingar hins vegar séö svart á
hvítu til hve margra fiska Bandaríkjamenn meta
„vináttusambandið“. Þegar upp reis ágreining-
ur um túlkun alþjóðasamninga í tengslum viö
hvalveiöar íslendinga kusu Bandaríkjamenn
ekki aö ræöa deilumál í anda vináttu og bræðra-
lags. Þess í staö beittu þeir ofríki og hótunum
gagnvart gamalkunnri „vinaþjóö“. Eölilegum
samskiptareglum millum þjóöa vísuöu þeir út í
hafsauga. Kostirnir sem hin hrokafulla stórþjóö
setti smáþjóöinni norður í höfum voru einkar
Ijósir: gangiö aö öllum okkar kröfum eöa sætiö
viðskiptaþvingunum ella! - Hvílíkt vinarbragö!
Af þeirri einskæru háttvísi sem Bandaríkja-
menn beita einatt í samskiptum viö aðrar þjóöir,
kusu þeir jafnframt aö setja fram hótanir sínar á
sama degi og Bandaríkjaforseti lagðist gegn því
aö viöskiptaþvingunum yrði beitt gegn kyn-
þáttakúgurunum í Suður Afríku.
Eftir þetta þarf enginn aö efast um hversu
mikið Bandaríkjamenn meta íslendinga. Hver
trúir eftir þetta tuöinu um „vináttu" þeirra? Hver
er reiðubúinn aö leggja á sig kvaðir í vináttu-
skyni viö þjóö sem skirrist ekki viö aö beita
„vini“ sína hótunum og þvingunum?
Enginn íslendingur getur sætt sig viö þá óþol-
andi framkomu sem Bandaríkjamenn hafa sýnt
okkur, og í því sambandi skiptir nákvæmlega
engu hvort menn eru hlynntir eöa andsnúnir
veiðum á stórhvelum. Viö erum sjálfstæö þjóö.
Við krefjumst þess einfalda og sjálfsagöa réttar
aö aðrar þjóöir komi fram viö okkur sem slíka.
Þaö hafa Bandaríkjamenn ekki gert. Einsog fyrr
eigum viö aö leika hlutverk þjónsins sem krýpur
hinum bandaríska herra. Af því hafa íslendingar
nú fengið sig fullsadda.
Fjölmargir landar eru því komnir á þá skoðun
aö öll tengsl íslands og Bandaríkjanna beri aö
endurmeta. Þessi viöhorf er ekki einvörðungu
aö finna á meöal sósíalista, sem löngum hafa
barist fyrir breytingum á samskiptum þjóöanna.
Þau er um þessar mundir að finna í öllum flokk-
um og í öllum þjóöfélagshópum. Alls staðar eru
menn meö óbragð í munninum eftir vald-
beitingu Bandaríkjastjórnar.
í Kópavogi haföi oddviti Sjálfstæðisflokksins í
bæjarstjórn, Richard Björgvinsson, frumkvæöi
aö því aö bæjarstjórnin samþykkti haröyrta for-
dæmingu á framkomu Bandaríkjamanna
gagnvart íslendingum í hvalamálinu. Þar var
jafnframt tekið af skarið og skorinort lýst yfir, aö
samskiptin við Bandaríkjastjórn beri að endur-
skoöa.
Ályktunin var í heild sinni svohljóöandi: „Bæj-
arstjórn Kópavogs fordæmir framkomu ríkis-
stjórnar Bandaríkjanna í hvalamálinu gagnvart
íslendingum, sem taliö hafa Bandaríkin vina- og
bandalagsþjóö. Þessi framkoma lýsir bæöi van-
þekkingu og vanvirðu viö lífsbjargarviöleitni
smáþjóöar í Noröurhöfum. Bæjarstjórn skorará
ríkisstjórn íslands aö taka til endurskoðunar og
álita samskipti okkar viö Bandaríkin'1.
Fordæmi oddvita Sjálfstæöisflokksins í Kóp-
avogi ber aö fagna. Og vonandi feta fleiri bæjar-
félög í fótspor hinna röggsömu bæjarfulltrúa í
Kópavogi, og samþykkja svipaöa fordæmingu
á framkomu Bandaríkjastjórnar gagnvart ís-
lensku þjóöinni.
KUPPT OG SKORIÐ
^rS&nðingar j
Matthías stöövaði málið
| Matthías Á. Mathiesen: Ég stöðvaði það að gengið vœrifrá samþykktþessarar tillögu. ísland eitt á móti j

Kegðun
utanríkisráðherra
Utanríkisráðherrar Islendinga
hafa tamið sér einkennilega tví-
átta hegðun þegar þeir bregða sér
út fyrir landsteinana sem gerist
sosum einsogmánaðarlega. Ann-
arsvegar stritast þeir við að sitja,
halda sér saman og rétta upp
höndina; það heitir að taka með
fullri reisn þátt í vestrænni sam-
vinnu, og þykir mjög fínt.
Hinsvegar eiga þeir til að bel-
gja sig út þegar stóri bróðir er
hvergi nærri og fylgja í við-
kvæmum málum fordæmi fílsins í
postulínsbúðinni. Það heitir að
gera sig gildandi á erlendum vett-
vangi, og þykir jafnvel enn fínna.
Þeir sem ganga með embættið í
maganum reyna svo að tillíkjast
meisturunum til að sýna hæfni
sína til starfans, samanber sér-
stöðu Jóns Baldvins meðal nor-
rænna krata.
Afreksmaðurinn
Matthías
Matthías Mathiesen fyrrver-
andi farandráðherra ætlar sér
ekki að verða eftirbátur Geirs,
Guðmundar í. og Vilhjálms Þór í
þessum hegðunarefnum. Það
hefur vakið almenna athygli að í
hvaladeildunni við heimslögregl-
una í Washington hefur ekki
heyrst múkk úr munni hins
hafnfirska förumanns, og hann
hefur staðið að því með öðrum
íhaldsráðherrum úr báðum hægri
flokkunum að fallast á allar kröf-
ur Pentagon-manna um aukin
umsvif kjarnorkuveldisins í Vest-
urheimi hérá landi: olíuhöfn, rat-
sjárstöðvar, nýjar flugsveitir,
kjarnorkuheld skýli, varaflug-
völl; - bara hringja, þá kemur
það.
Hinn gállinn var svo á Mister
Mathiesen þegar hann fór um
daginn að hitta norræna kollega.
Heim úr þeirri ferð kom hann
gustmikill og ábúðarfullur og
sagði tíðindi af afdrifum tillögu
um nefnd til að athuga hugmynd-
ir um bann við kjarnorkuvopn á
Norðurlöndum.
Hár fljótum
vér eplin
Hann sagði í Þjóðviljasamtali
að hann hefði ekki getað „felltsig
við“ tillöguna sem kom frá meiri-
hluta danska þingsins:
„Það er rétt“ sagði Matthías
„að ég átti þátt í því að hún var
ekki samþykkt". Blaðamaður
spyr hvort einhver annar ráð-
herra hafi verið andvígur, og í
ljós kemur að hér er á ferð sá
viðmælandí sem valdið hefur:
„Nei, ég var sá sem stöðvaði það
að gengið vceri frá samþykkt þess-
arar tillögu. “
Og nú á brjóst allra Sannra ís-
lendinga að lyftast afstolti: okkar
maður hefur áhrif, á hann er '
hlustað, hann gerir kröfur og
stöðvar mál.
Síðar kemur reyndar í ljós að
utanríkisráðherrann hefur
brugðist þeirri sjálfsögðu skyldu
að kynna afstöðu sína fyrir þeirri
alþingisnefnd sem hann á að bera
sig samanvið, og það kemur í ljós
að afstaða hans er mjög sennilega
í andstöðu við meirihluta hinna
þjóðkjörnu, og þvert á augljósan
almannavilja til að vinna gegn
vígbúnaðarkapphlaupi og kjarn-
orkuhasar. En um þetta þarf
Matthías Árnason Mathiesen úr
Hafnarfirði ekki að skeyta, hon-
um þykir nefnilega að með fræki-
legri frammistöðu sinni gegn
dönsku tillögunni hafi nafn hans
verið skráð á spjöld sjálfrar
mannkynsögunnar.
Danskur
Sovétkommúnismi
í Danmörku situr hægristjórn
einsog hér, en hún verður að
beygja sig undir vilja þingmeiri-
hluta í utanríkismálum, tillagan á
ráðherrafundinum er þaðan ætt-
uð. Hún var í rauninni mjög sak-
leysisleg: það átti að tilnefna
embættismenn til skýrslugerðar
um þær hugmyndir sem uppi eru
alstaðar á Norðurlöndum um að
lýsa yfir banni við kjarnorku-
vopnum, uppsetningu þeirra,
meðferð og flutningum, í sama
dúr og gert hefur verið til dæmis í
Suður-Ameríku og á Kyrrahafi
sunnanverðu.
En til þess að koma í veg fyrir
að þessi nefnd yrði til undir
merkjum lævíslegs Sovétkomm-
únisma frá meirihluta danska
þingsins þurfti Matthías vopn, -
og fann þau í þeirri ályktun sem
alþingi Islendinga samþykkti í
fyrra, þar sem hvatt er til „að
könnuð verði samstaða um og
grundvöllur fyrir samningum um
kjarnorkuvopnalaust svœði í
Norður-Evrópu." Nú verður að
vísu ekki annað séð en að Norð-
urlönd tilheyri Norður-Evrópu,
og séu jafnvel þessi Norður-
Evrópa, - þannig að Matthías
þarf að teygja sig lengra í skúm-
askot vopnabúrsins og dregur
þaðan út þingræðu eftir Eyjólf
Konráð Jónsson þar sem hrúta-
skelfirinn frægi segir að Norður-
Evrópa nái frá Grænlandi til Ur-
alfjalla og gott ef ekki barasta
eftir hendinni hvert sem er.
Áttarígur
Nú má deila nokkuð lengi um
það hvar norðrið endar og suðrið
hefst í austur- og vesturátt. Hitt
verður ekki umdeilt að í þings-
ályktunni er ekki aðeins fagnað
„hverju því frumkvœði sem fram
kemur og stuðlað getur að því að
rjúfa vítahring vígbúnaðarkapp-
hlaupsins“ heldur er þar að finna
sérstök fyrirmæli um íslenskan
hlut að starfi í kringum svæðis-
hugmyndina þarsem þingið felur
„utanríkismálanefnd að kanna í
samráði við utanríkisráðherra
hugsanlega þátttöku íslands í
frckari umrœðu um kjarnorku-
vopnalaust svœði á Norður-
löndumþ' og að auki beðið um
álit frá nefnd og ráðherra, - sem
enn er ókomið. Um þetta skeytir
ráðherrann ekkert.
Hinsvegar er ekkert líklegra en
að Matthías standi í þessu stolts-
máli sínu í hinum aumu sporum
hins danska kollega síns sem
þingmenn treysta ekki fyrir utan-
ríkisstefnu ríkisins, að minnsta
kosti þykir þingflokksformanni
Framsóknarmanna að Matthías
leggi einkennilegan skilning í
þingsályktunina; sá skilningur og
afstaða ráðherrans á fundinum sé
ekki í samræmi við samþykktina.
Þetta virðast orð að sönnu.
Hinsvegar er skilningur ráðherr-
ans og afstaða hans í hinu d ægi-
legasta samræmi við vígbúnaðar-
stefnu Reagan-stjórnarinnar í
Washington. Og það skiptir eins
og venjulega mestu máli fyrir
utanríkisráðherrann.
-m
DJOÐVILJINN
Máigagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, össur Skarphóðinsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: GarðarGuðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Kristín Ólafs-
dóttir, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Mörður Árnason, Sigur-
dórSigurdórsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, VíðirSigurðsson (íþróttir),
Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrita- og prófarkalesarar: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndarar: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlitsteiknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Útbreiðslustjóri: Sigríður Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: Ólöf Húnfjörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Afgrelðslustjóri: Hörður Jónsson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, síml 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6 símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmlðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð i lausasölu: 40 kr.
Helgarblöð: 45 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 450 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 22. ágúst 1986