Þjóðviljinn - 22.08.1986, Blaðsíða 13

VESTURLAND
Það er óprýði að járnblendiverksmiðjunni, en sem betur fer sést hún ekki héðan. Mynd: gg.
vildum sjá hvað við þyldum," segir
Sigríður og kímir að þessum
bernskubrekum sínum.
Alsæl í
okkar hugarheimi
„En þótt þetta væri afskekkt
leiddist okkur aldrei. Við áttum
okkar hugarheim og þegar við vor-
um í þeim heimi gat okkur ekki
leiðst. Halldóra lýsir þessu í bók-
inni Eitt er það land. Þar lýsir hún
uppátækjum okkar og því hvað við
þóttumst vera. Stundum ímynduð-
um við okkur að við værum gam-
aldags stríðsmenn. Við Einar þótt-
umst eiga voðalega gæðinga og
mátti ekki á milli sjá hvor var glæsi-
legri. Við vorum alsæl í þessum
heimi okkar.“
Þú minntist á böll. Þar hafa
væntanlega verið allir aldurshópar
samankomnir?
„Þarna voru bæðir gamlir og
ungir saman. Það var ekki drukkið
á þessum böllum. Ég man ekki eftir
að hafa orðið vör við vín fyrr en
þegar ég var komin undir tvítugt.
Það skemmtu sér allir vel á þessum
böllum.
Hins vegar voru margir kenndir í
réttunum og jafnvel fullir. Þegar ég
var krakki fór kvenfólk ekki í rétt-
irnar. Þá þótti það ekki við hæfi að
konur létu sjá sig þar, en nú er það
sjálfsagt.“
Gamli dalur
góða nótt
Nú er Grafardalur í eyði og hefur
verið lengi. Systkinin geyma þó
minninguna um þennan afdalabæ í
brjósti sér og hann hefur verið
mörgum þeirra yrkisefni. Áður en
við Sigríður hugum að öðru í þessu
viðtali minnist hún bernskuheimil-
isinis á þennan hátt:
Bœr í eyði, allt er hljótt,
í árnið seiður falinn.
Tárum eyðir íslensk nótt
enn í heiðardalinn.
Döggin svala húmið hljótt
hugans dvala snertu.
Gamli dalur góða nótt
guði falinn sértu.
Og enn:
Tunglskinsnœtur fram til fjalla
fegra og bœta huga manns.
Þess mun gceta ævi alla
inn við rætur sálar hans.
Baráttan gegn
verksmiðjunni
Friður hefur ríkt um járnblendi-
verksmiðjuna á Grundartanga við
Hvalfjörð í mörg ár, en það er frá-
leitt að svo hafi verið þegar fyrst
voru reifaðar hugmyndir um að
reisa þessa verksmiðju. Fjölmarg-
ir, heimamenn og aðrir umhverfis-
verndarmenn, börðust hatrammri
baráttu gegn staðsetningu verk-
smiðjunnar á Grundartanga og
Sigríður á Hávarsstöðum var með-
al þeirra sem eindregið lögðust
gegn henni.
„Ég var mikill andstæðingur
þessarar verksmiðj u og er það enn,
þótt það geti verið að það sé tóm
vitleysa og ímyndun að skaði verði
af henni. Mér þykir vænt um Hval-
fjörðinn og náttúru hans. Ég var
mikið á Litla-Sandi hjá móðursyst-
ur minni þegar ég var stelpa, var
lánuð þangað sem snúningastelpa,
og þá kynntist ég Hvalfirðinum.
Síðan hefur mér þótt vænt um hann
og vildi ekki sjá að fá þessa verk-
smiðju í mitt lífríki hans.“
Sem mengun
og ágirndin farga
Og þessi barátta varð Sigríði oft
að yrkisefni. Hún orti m.a. um
mengunina sem hún óttaðist að
hlytist af verksmiðjunni:
Af örsmáum verum er veröldin
kvik
um vötnin og löndin og geiminn.
En mennirnir leysa úr læðingi
ryk,
sem lagtgœti í rúst allan heiminn.
Ég hrópa og bið ykkur hyggið að
því
sem helst mætti lífinu bjarga.
Það lífgar ei mannlegur máttur á
ný,
sem mengun og ágirndin farga.
Sigríður var með í för þegar sáð
var í flagið á Grundartanga:
Það er eins og sár þetta óheilla-
flag
sem ýfist og blœðir á vorin,
gott er ef byrjað við getum í dag
að græða upp Ijótustu sporin.
Þó gjöf okkar sé ekki glæst eða
stór
við gefum af einlægum vilja.
Hvar er þá greindin hjá Gunnari
Thor
gefist hann upp við að skilja?
Kvað auðhringinn
niður
Einhvern tima var mér sagt að
þú hafir kveðið auðhringinn Union
Carbide niður Sigríður?
„Það var einhvern tíma haft á
orði. En þá komu Norðmenn í
staðinn og sagði ég þá við
Sveinbjörn bróður svona í gamni
að hann ætti nú að ráða við þá fyrst
mér tókst að losa okkur við Union
Carbide. En það tókst ekki.
Það sem við höfðum áhyggjur af
í þessari baráttu okkar var ekki ein-
ungis að náttúruspjöll myndu
hljótast af verksmiðjunni. Ég ótt-
aðist einnig um sjálfstæði þjóðar-
innar, að við myndum missa tökin
á landinu okkar. Öll þessi erlendu
lán og þessir erlendu auðhringar
sem vaða hingað inn í landið eru
okkurhættulegir. Það var vissulega
mikill ósigur fyrir okkur þegar
ákveðið var að reisa verksmiðjuna
á sínum tíma.
Ég minnist þess enn hversu frek-
ir og uppivöðslusamir þeir voru
sem voru að reyna að fá okkur til
þess að samþykkja verksmiðjuna.
Eitt sinn var haldinn fundur í
sveitinni um málið og þar kom í ljós
að meirihluti var gegn verksmiðj-
unni. Þetta var sent í blöðin. En
daginn eftir fóru einhverjir menn
um sveitirnar og báðu menn að
skrifa upp á stuðning við verks-
miðjuna og varð eitthvað ágengt.
Þetta sendu þeir síðan sem leiðrétt-
ingu á hinu í blöðin. Ég varð ægi-
lega reið yfir þessu framferði."
Ég fyrirlít þá alla
Hefurðu einhvern tíma skipað
þér í pólitískan flokk?
„Það hef ég satt að segja aldrei
getað. Mér hefur alltaf fundist
ómögulegt að fylgja einum flokki
og finnast allt rétt sem þaðan kem-
ur, en allt rangt hjá öðrum. Annars
orti ég eitt sinn:
Pólitíska öfga á
ótal skuggar falla.
Falsið dafnar flokkum hjá
ég fyrirlít þá alla.
Loforð svikin oftast öll
illt er við að búa.
Þá er betra að þekkja tröll
þeim var hœgt að trúa.
En eitthvað verður maður að
kjósa og það hef ég gert. Þó finnst
mér betra að kjósa menn en ekki
flokka. Þannig var það áður og
þannig vildi ég hafa það áfram.
Kerfið versnar eflaust ennl er það
reynsla bitur.l Á Alþing kusum
áður menn/ en ekki flokkaslitur. “
Konurnar friðsamari
Hvað flnnst þér þá um sérfram-
boð kvenna?
„Kannski er það eina leiðin til
þess að koma kvenfólki að í stjórn-
kerfinu. Það er betra að hafa það
með. Hugmyndir kvenna um ýmis
mál eru oft aðrar en karla og þekk-
ing meiri og þeirra sjónarmið
þurfa að komastað. Kcnurþurfa
kannski ekki endilega að komast í
meirihluta, en ég reikna nú samt
með því að það væri frekar friður í
heiminum ef konur réðu honum.
Karlmenn eru árásargjarnari og
drottnunargjarnari allt frá upphafi.
Svona er þetta yfirleitt í dýraríkinu
líka. Þeir leggja metnað sinn í að
yfirbuga aðra, vera öðrum fremri.
Þetta er í eðli þeirra.“
Nú hefur staða konunnar, eins og
sagt er, breyst mikið á þinni tíð.
„Hún hefur vissulega breyst
mikið og er að mörgu leyti góð.
Hvort sem það er nú baráttunni að
þakka eður ei. Lífsskilyrðin hafa
breyst svo mikið. Nú hafa allir
miklu meira handa á milli en áður
og það hefur leitt til ákveðinna
breytinga. En þó er sorglegt til þess
að hugsa að reka þurfi kvennaat-
hvarf. Hættan á árásum og ofbeldi
er alltaf að aukast og það er ekki
síst sjónvarpi og kvikmyndum að
kenna. Ég segi að sjónvarpið kenni
unglingum beinlínis að beita of-
beldi.
Mér finnst að meðal unglinga
gæti talsverðrar svartsýni. einkum
meðal þeirra sem eru viðkvæmir og
jafnvel góðir. Þeir eru í meiri
hættu, fara oft út í drykkju og
eiturlyf til að sefa þennan kvíða og
þessa bölsýni sem er svo algeng.“
Gleymi að signa mig
Talið berst aftur að skáld-
skapnum og spurt hvað hún geri
oftast að umtalsefni í ljóðum sín-
um.
„Ég yrki mest um náttúruna.
Fjöll, dali, ár, læki og fossa. Hval-
fjörðurinn er mér einnig kær og
verður mér oft yrkisefni. Hann er
svo fallegur. Járnblendiverksmiðj-
an er vissulega óprýði á firðinum,
en sem betur fer sést hún ekki héð-
an frá Hávarsstöðum.“
Sveinbjörn bróðir þinn er þekkt
ur fyrir ásatrú sír.a. Ert þú trúuð
kona?
„Ég hef að minnsta kosti aldrei
hneigst að ásatrú eins og
Sveinbjörn. Ég reyni að halda i
þessa gamaldags trú og finn styrk í
henni þegar eitthvað bjátar á. Það
getur vel verið að það sé ekkert að
marka þetta, en þetta getur ekki
orðið neinum til ills. Okkur
krökkunum voru kenndar bænir
sem við fórum með áður en við
fórum að sofa og svo aftur þegar
við vöknuðum á morgnana. Ég fer
enn með þessara bænir á kvöldin,
en í seinni tíð hef ég gleymt að
signa mig þegar ég kem út á morgn-
ana, eins og þó var siður hjá okkur í
Grafardal.
Það eru margir sem finna styrk í
trúnni. Þegar það finnur fyrir van-
mætti sínum í erfiðleikum ákallar
það æðri máttarvöld sér til halds og
trausts.“
Vona það besta -
býst við því versta
Að lokum. Finnst þér að heimur-
inn fari versnandi eða ertu bara
bjartsýn á framhaldið?
„Heimurinn er slæmur eins og
hann er. En eins og stundum var
sagt: Ég vona það besta, en býst við
því versta.
Ég er ákafur friðarsinni og finnst
það alveg furðulegt að alltaf skuli
þurfa að vera ófriður í heiminum.
Það er versta meinsemd mannsins
að hann skuli alltaf þurfa að vera í
ófríði. Á meðan verið er að fram-
leiða allar þessar vígvélar sveltur
fólk heilu hungri. Ég hef trú á að
hægt sé að metta allt þetta fólk í
stað þess að eyða stórum fúlgum í
hergögn.
Stundum hef ég áhyggjur af
framtíð íslands og óttast að við
munum ekki geta haldið efnahags-
legu sjálfstæði okkar. Stundum
stefna menn því í voða með óhóf-
legum lántökum erlendis og þjónk-
un við erlenda auðhringi, en við
þurfum ekki að glata sjálfstæði
okkar. Þótt við séum smáþjóð
þurfum við ekki alltaf að sam-
þy kkj a það sem stórþj óðir stinga
upp á við okkur,“ sagði Sigríður.
-gg
Föstudagur 22. ágúst 1986 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13