Þjóðviljinn - 01.05.1987, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Nú reynir á yfiriýsingamar
Á íslandi hefur athygli í margar vikur beinst ööru
fremur að sögulegum kosningaslag. Utan landa-
mæra hefur helsta fréttaefni og umræðu hinsvegar
snúist um þá nýju stöðu sem virðist vera að koma
upp í afvopnunarmálum. Sovétstjórnin hefur lagt
fram tillögur um verulega fækkun kjarnavopna í Evr-
ópu, og Vesturveldin eru nú að reyna að átta sig á
þessum tillögum og bregðast við þeim.
Það er rétt að minna á að sá samningur um með-
aldrægar og skammdrægar kjarnaflaugar sem nú er
til umræðu yrði einstæður í sögu kjarnorkualdar.
Fyrri vopnasamningar milli risaveldanna hafa snúist
um að ganga ekki lengra en orðið var á takmörk-
uðum sviðum vígbúnaðar og kjarnorkutilrauna. Nú
er í fyrsta sinn rætt um beinan niðurskurð í vopnabúr-
unum, og ef til vill verið að stíga fyrsta skrefið að því
marki sem oddvitar risaveldanna hafa hvor með sín-
um hætti lýst vilja til: að skapa heim án kjarnorku-
vopna.
Allt almennilegt fólk vonar að í Genfarviðræðun-
um takist samningar um að útrýma eða fækka stór-
lega meðaldrægum og skammdrægum kjarna-
flaugum í Evrópu. Ef slíkt samkomulag næðist er
hinsvegar hætt við að risaveldin ykju viðbúnað sinn
á mörkum þess svæðis sem samningurinn næði til,
þar á meðal í norðurhöfum.
Hversu björtum augum sem við íslendingar litum
þennan afvopnunarsamning, sem með beinum
hætti tengdist leiðtogafundinum í Reykjavík í októ-
ber, verður ekki komist hjá áhyggjum af því að ísland
færðist nær miðju hugsanlegra átaka.
Þvert á það sem ýmsir hafa haldið fram hérlendis
mundi tímamótasamningur í Genf á þessu ári eða
hinu næsta gera það enn brýnna en fyrr að (slend-
ingar taki sjálfir frumkvæði um að efla frið á norður-
slóðum.
Það getum við nú gert með tvennum hætti. Ann-
arsvegar með því að losa landið við herstöðina á
Keflavíkurflugvelli, sem nú, og enn frekar eftir Gen-
farsamning, er í hlutverki seguls gagnvart langdræg-
um kjarnáflaugum Sovétmanna. Fyrsti áfangi í
þessu verki er að stöðva alla útþenslu Bandaríkja-
hers á íslandi, krefjast fækkunar í herliði og fullkom-
ins íslensks eftirlits með öllum umsvifum hersins á
vellinum, á meðan verið er að rétta af atvinnulíf á
Suðurnesjum og undirbúa fulla brottför hersins.
Hinsvegar geta íslendingar gefið Matthíasi Á.
Mathiesen og hans líkum langt nef og gengið með
fullri einurð til samstarfs við norræna granna um að
stofna á Norðurlöndum kjarnavopnalaust svæði og
berjast með öðrum norrænum þjóðum fyrir fullri
viðurkenningu stórveldanna á þeirri stöðu. Meðal
þess sem slíkt svæði gæti leitt af sér er einmitt að
risaveldin yrðu knúin til sérstakra afvopnunar- og
eftirlitssamninga á norðurslóðum.
Verði slíkt svæði ekki að veruleika, -eða yrði til án
íslenskrar þátttöku-, er aftur á móti hætt við að
Bandaríkin teldu skynsamlegt að hafa hér kjarna-
vopn, með íslensku leyfi eða án þess.
Þessi sjálfsögðu baráttumál íslendinga eru hvort
öðru nátengd og stefna að sama marki, þótt vel megi
hugsa sér til bráðabirgða að meiri árangur náist á
öðrum kantinum en hinum.
Úrslit kosninganna um síðustu helgi eru andstæð-
ingum herstöðva á íslandi að því leyti lítið fagnaðar-
efni að einu stjórnmálasamtökin sem hiklaust hafa
haldið uppi merki herstöðvaandstöðu urðu fyrir al-
varlegu áfalli. Á hitt er að líta að bæði Kvennalisti og
Framsóknarflokkur hafa lýst því sem langtímamarki
sínu að herinn fari, og báðir þessir flokkar eru nú
framarlega í stjórnarmyndunarviðræðum.
Og þótt þessir flokkar tveir hafi haft uppi japl og
jaml og fuður um framtíð herstöðvarinnar er rétt að
þeir hafi nú í huga yfirlýsingar sínar um fullan stuðn-
ing við hugmyndina um kjarnorkuvopnalaus Norður-
lönd, ekki síst vegna þess að í hinum nýja hægri-
flokki Borgaranna virðist ekki litið á utanríkis- og
friðarmál með þeim einstrengingi kaldastríðsins sem
tíðkaður er í íhaldsflokki fína fólksins.
Þrátt fyrir allt sýnist á nýju alþingi vera fyrir hendi
meirihluti til að tryggja einarðan stuðning við þátt-
töku íslands í friðarstarfi norrænna þjóða og til að
stíga að minnsta kosti áfangaskref frammávið í
hermálinu.
í kosningabaráttunni hafa Alþýðubandalag,
Kvennalisti, Framsóknarflokkur og Borgaraflokkur í
mismiklum mæli lýst yfir efasemdum um herstöð á
íslandi, og þessir flokkar hafa allir með ýmsum hætti
lýst yfir stuðningi við kjarnorkuvopnalaus Norður-
lönd. í stjórnarmyndunarviðræðunum nú reynir á
þessar yfirlýsingar þeirra.
Fylkjum liði
í dag er 1. maí, baráttudagur verkalýðs um allan
heim. Kröfugöngur launamanna og baráttufundir á
íslandi fara fram við þær aðstæður að nýlokið er
kosningum bar sem felld var ein versta kjaraskerð-
ingarstjórn Islandssögunnar, og nú búast þingflokk-
arnir til að mynda næstu stjórn.
Við þessar aðstæður eru kjaramálin í brennidepli.
Það verður að þvo af íslensku samfélagi smánarblett
láglauna og vinnuþrælkunar, og það verður að auka
baráttuþrek verkalýðshreyfingarinnar og samstöðu í
samtökum launamanna.
í dag er þessvegna brýnt að launamenn flykkist út
á göturnar og sendi með því skýr skilaboð til þeirra
sem þessa daga líta á lífsbaráttu alþýðu sem ómerka
stærð í reikningsdæmi um völd og frama. Grípum
geirinn í hönd og fylkjum liði. -m
Jón Baldvin: Galdur foli eöa gæðingur?
KIIPPTOG
Frumhlaup Jóns Baldvins
Það er vitaskuld gaman að
eyða vordögum í að mynda ríkis-
stjórn fyrir lýðveldið, - einsog fé-
lagi Jón Baldvin getur manna
best borið vitni um. En allt kapp
fer betur með forsjá, og svo virð-
ist sem menn séu sammála um að
formaður Alþýðuflokksins hafi
gengið í stjórnarmyndun af ótil-
hlýðilegum ærslum.
Forseti lýðveldisins hefur
brugðið á það viturlega ráð að
gefa forystufólki stjórnmála-
flokkanna tóm til að ræða saman
áður en umboð til stjórnarmynd-
unar er veitt. En löngu áður en
það varð ljóst var Jón Baldvin
einsog bolakálfur á vori kominn
með stýrið á loft og farinn að
hnusa af kvígunum í kring. Ekki
var hinn fyrsti dagur hniginn að
kveldi að loknum kosningum
áður en hann var bæði búinn að
þreifa undir sængina hjá Sjálfs-
tæðisflokki, og jafnframt mættur
með sítár og mansöngva undir
gluggum Kvennalistans.
Þetta er vitaskuld ótvírætt
frumhlaup af hálfu formanns Al-
þýðuflokks. Á það hafa bæði for-
sætisráðherra og einn þingmanna
Kvennalistans, Kristín Einars-
dóttir, bent með réttu. Yfirklór
krataforingjans vestfirska í blaði
alþýðunnar í dag, Þjóðviljanum,
breytir engu um það.
Skiptar skoðanir
Innan þingflokks Alþýðu-
flokksins eru jafnframt skiptar
skoðanir á framferði formanns-
ins, þrátt fyrir að einn þing-
manna, Sighvatur Björgvinsson,
beri sig mannalega, og harðneiti
því í Morgunblaðinu.
Hitt er víst, að Jón Baldvin
verður að fara með fyllstu virð-
ingu að forseta Iýðveldisins. Til
þess ætlast menn.
Hans eigið fólk ætlast einnig til
þess, að hann sýni töluvert meiri
stillingu en kemur fram í við-
tölum við hinn kratíska berserk
þessa dagana og lfkast til yrði það
affarasælla gagnvart öðrum
flokkum líka.
Til að mynda þykir mönnum
ekki par sniðugt, þegar hann til-
kynnir þjóð sinni dag hvern,
hvers konar stjórn hann er að
mynda þennan og þennan dag-
inn. Fyrr í vikunni vildi hann rík-
isstjórn með Kvennalista og
Sjálfstæðisflokki en uppskriftin
sem hann gefur þjóðinni í DV í
gær er hins vegar Sjálfstæðis-
flokkur, Alþýðuflokkur og Al-
þýðubandalag.
Vitaskuld er þetta rugl. Slíkt
stjórnarmynstur hefur ekki einu
sinni verið rætt innan Alþýðu-
bandalagsins og í stöðunni er það
vitanlega alveg út í hött að gera
því skóna að Alþýðubandalagið
taki þátt í slíkri stjórn. Til þess
eru einfaldlega engar sjáanlegar
forsendur. Og Alþýðubandalags-
mönnum þætti það ekki verra, að
Jón Baldvin talaði við flokkinn
áður en hann er opinberlega
reyrður í viðjar ríkisstjórnar.
Jón Baldvin tapaði talsvert af
fyrri virðingu sinni á meðal
manna með trúðslátum á síðustu
dögum kosningabaráttunnar, og
verulegum fjölda atkvæða fyrir
Alþýðuflokkinn. Framferði hans
Óánægja með að Jóhönnu Sigurðar-
dóttur var ýtt til hliðar í kosningabar-
áttunni.
síðustu daga gefur ekki tilefni til
að ætla, að þar sé vænlegt efni í
forsætisráðherra lýðveldisins á
ferð.
Taugaveiklun
Flumbrugangurinn í formanni
Alþýðuflokksins á sér hins vegar
þá skýringu, að honum liggur á
að komast í ríkisstjórn, - og öðl-
ast hina ótvíræðu friðhelgi sem
ráðherradómur veitir flokksfor-
mönnum gagnvart eigin flokki.
Staða hans er nefnilega ekki
eins traust innan flokksins, og
ýmsum kann í fljótu bragði að
þykja. Þannig kemur Alþýðufl-
okkurinn út úr kosningunum
með einungis 15 prósent fylgi,
sem er vitaskuld miklu minna en
þau 19 prósent sem voru saman-
lagt fylgi Alþýðuflokks og
SKORIÐ
Bandalags Jafnaðarmanna í
kosningunum 1983. Flokkurinn
hefur líka tapað fylgi frá því í
sveitarstjórnarkosningunum í
fyrra, og miðað við skoðana-
kannanir síðustu missera tapaðist
verulegt fylgi síðustu mánuðina.
Menn viðurkenna almennt, að
hluta þessa taps má rekja til
rangrar áherslu Jóns Baldvins á
frambjóðendur í Reykjavík.
Fulltrúi kerfisins, Jón Sigurðs-
son, var settur á oddinn, en mætri
þingkonu, Jóhönnu Sigurðar-
dóttur, var skipulega haldið til
hlés í kosningabaráttunni.
Fyrir þetta geldur nú Jón Bald-
vin í röðum flokksmanna, sem
voru óánægðir með það að Jó-
hönnu var vikið til hliðar.
í viðbót við þessa óánægju
bætast vaxandi efasemdir um að
stíll Jóns Baldvins sem formanns
hæfi flokknum til frambúðar. Þar
er ekki bara rætt um meðferðina
á Jóhönnu Sigurðardóttur, held-
ur líka aðför formannsins að Sig-
hvati Björgvinssyni í prófkjöri
Alþýðuflokksins fyrir vestan.
Sighvatur náði hins vegar öllum á
óvart inn á þing, og vafalaust
verður honum á stundum hugsað
til framtaks formanns síns í próf-
kjörinu þegar hann situr hljóður
á þingflokksfundum og hlýðir á
höfðingjann vaða elginn.
Það eru því margir sem gætu
vel hugsað sér breytingar í æðstu
forystu Alþýðuflokksins. Það
veit hinn vestfirski höfðingi krata
mæta vel. En hann veit líka, að
formenn í stóli ráðherra eru frið-
helgir, - og kanski það sé besta
skýringin á flumbrugangi síðustu
daga. -ös
þJOÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandl: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Ámi Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur
Skarphéðinsson.
Fréttaatjórl: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Guðmundur RúnarHeiðarsson,
Hrafn Jökulsson, HjörleifurSveinbjörnsson, IngunnÁsdísardóttir,
Kristín Ólafsdóttir, Kristófer Svavarsson, Logi Beramann Eiðsson
(íþróttir), Magnús H. Gíslason, MörðurÁmason, OlafurGíslason,
Ragnar Karlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Ásgrimsson, Vil-
borg Davíðsdóttir, Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrlta- og prófartcalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
LJóamyndarar: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlttateiknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvœmdastjórl: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifatofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifatofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Guðbergur Þorvaldsson.
Auglýsingaatjórl: Sigriöur Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýaingar: Ðaldur Jónasson, Olga Clausen, Guðmunda Kristins-
dóttir.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóölr: Soffía Björgúlfsdóttir.
Bílatjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbrelðalu- og afgreiðaluatjórl: Hörður Oddfríðarson.
Afgreiðsla: Ðára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkeyrala, afgreiðala, ritatjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, afmi 681333.
Auglýalngar: Síðumúla 6, aímar 681331 og 681310.
Umbrot og aetnlng: Prentamiðja Þjóðviljana hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð f lauaaaölu: 55 kr.
Helgarblöð: 60 kr.
Áakrlftarverð á mánuðl: 550 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 1. maí 1987