Þjóðviljinn - 04.11.1988, Blaðsíða 29

Myndbandaskólinn
ÓLAFUR
ANGANTÝSSON
TÓKSAMAN
14. hluti
Að fanga Ijós
Við hófum þessa umfjöllun
okkar um myndmál hinna lif-
andi mynda á því að fjalla lítil-
lega um eðli og eiginleika
sjálfs Ijóssins. Fyrirbærið er jú
í raun grunnforsenda allrar
myndsköpunar, hvaða nafni
sem hún annars nefnist. Er
því ekki úr vegi, að við Ijúkum
þessari umfjöllun okkar með
því að skoða það ofurlítið nán-
ar. Munum við því í þessari og
næstu greinum, sem jafn-
framt verða þær síðustu í
greinaflokknum, fjalla sér-
staklega um nokkur þeirra at-
riða, er sérstaklega varða lýs-
ingu og Ijósanotkun við
kvikmynda- og myndbanda-
gerð.
Til að einfalda málið nokkuð
getum við fullyrt, að lýsing mynd-
efnis þjóni tvenns konar tilgangi.
í fyrsta lagi er henni einfaldlega
ætlað það hlutverk að afla nægj-
anlegs ljósmagns, þannig að yfir
höfuð sé hægt að festa myndefnið
á filmu eða myndband. I öðru til-
liti er henni síðan ætlað að skapa
stemmningu, eða gefa myndum
okkar þann sérstæða karakter er
við sækjumst eftir hverju sinni.
í þessu tilliti er ekki til neitt,
sem kalla mætti „rétta“ lýsingu.
Slíkt lærir maður sjaldnast af
bókum, og þaðan af síður af
greinaflokki sem þessum heldur
fyrst og fremst af eigin reynslu við
gerð kvikmynda og myndbanda.
Þó eru fyrir hendi vissar grund-
vallar reglur, eða öllu heldur
grunnhugtök, sem vert er fyrir
byrjandann í greininni að hafa í
huga. Grunnhugtök sem hann
skyldi jafnframt leitast við að
laga að eigin persónulegu stíl-
brögðum sínum í þessu tilliti.
Hugtök á borð við litgráðu, ljós-
kontrast, Ijóskarakter, myndefn-
iskontrast, og sömuleiðis er ekki
úr vegi, að hann þekki til kvaðr-
atreglunnar svo kölluðu.
Litgráöa
f fyrsta hluta greinaflokksins
minntumst við á, að sýnilegt ljós
eru þær bylgjulengdir á rafsegul-
bylgjusviðinu svo kallaða,
Mynd 1.: Rafsegulbylgjusviðið.
augað er gert til að skynja. Það
sem við í daglegu tali köllum sýni-
legt ljós eru því rafsegulbylgjur,
með bylgjulengdir á sviðinu 400-
800 nanometrar.
Litir ólíkra flata og hluta í um-
munandi bylgjulengdir sýnilegs
ljóss. Þannig er t.d. ljósið frá
venjulegri ljósaperu mjög gulleitt
(heitt), á meðan ljósið frá skýjuð-
um himni um hádegisbil er blá-
leitt (kalt). Til að mæla lit ljóssins
7000 8 000 9 000 ‘10000 11000 1200CTK
Rautt,
gult,
grænt,
fjólublátt,
blátt
sem
Mynd 2.: Litgráða Ijóssins.
hverfi okkar eru sem sagt komnir
undir því, hvaða bylgjulengdum
ljóssins þeir eru færir um að
endurvarpa. Þannig dregur græn
peysa í sig allar bylgjulengdir
Íjóssins nema grænt (ca. 600 nm),
sem hún endurvarpar til augans,
eða til linsu upptökuvélarinnar ef
því er að skipta.
Ljós allra ljósgjafa felur í sér
lit. Þeir gefa m.ö.o. frá sér mis-
Komnir
aftur
Rúmgóðir, vandaðir og fallegir
skórfrá JIP.
Litir: Svart, naturbrúnt og vínrautt.
Stærðir: 21-40. Verðfrá kr. 2.650,-
Domu* Medica.
•: 18519.
KRINGWN
KKinewn
S. 689212
TOEP^
—"SÉÖRIMIi
VELTUSUNDI 1
21212
frá viðkomandi ljósgjafa notum
við svo kallaðan litgráðuskala og
er mælieiningin kelvingráður
(K°).
Litgráða (color-temperature)
er mælikvarðinn á það, hversu
blá- eða rauðleitt ljósið er á við-
komandi upptökustað. Há
kelvingráða felur í sér að ljósið
inniheldur mikið af bláum lit. Ef
kelvingráða ljóssins er á hinn
bóginn lág, þá er ljósið þeim mun
rauðleitara.
Og af hverju nota menn svo
kelvingráður sem mælieiningu í
þessu tilliti? Jú, skilgreiningin er
þessi, í nokkuð einfaldaðri út-
gáfu:
Um hádegisbil er litgráða
venjulegrar dagsbirtu u.þ.b.
5.500° K. Ef við ætlum okkur að
ná svipaðri litgráðu úr nánar til-
teknum ljósgjafa, verðum við að
geta hitað hann upp í 5.500°K,
áður en ljósið sem hann þar af
leiðandi gefur frá sér nær sama
styrk og venjuleg dagsbirta á há-
degi. Glóðarþráð í venjulegri
ljósaperu er ekki hægt að hita
upp í svo hátt hitastig, því hefur
hún lægri litgráðu.
Hvítballans
Hvað koma svo öll þessi ósköp
byrjandanum í myndbandagerð
við? kann nú einhver að spyrja í
forundran. Jú, augað lagar sig
sjálft að þeim breytingum, sem
verða á litgráðu við mismunandi
ljósskilyrði. Það gerir upptöku-
vélin hins vegar í flestum tilvikum
ekki.
Eins og eigendur upptökuvéla
fyrir myndbönd kannast eflaust
við, þá verðum við s.s. að stilla
svo kallaðan hvítballans vélar-
innar í hvert sinn er ljósskilyrðin
breytast. Hvíta blaðsíðu í dag-
blaði eða bók upplifir augað sem
hvíta, hvort heldur við skoðum
hana í dagsbirtu eða við kerta-
ljós. Upptökuvélin gerir það á
hinn bóginn ekki. Nema að því
tilskildu, að við höfum gætt þess
að stilla hana sérstaklega inná lit-
gráðu þeirra ljósskilyrða sem við
erum að vinna við hverju sinni.
Hvítt ljós inniheldur alla liti
litrófsins í eins konar skipulagðri
kaos, eins og við minntumst á í
fyrsta hluta greinaflokksins. Því
notum við það, þegar við stillum
hvítballans upptökuvélarinnar.
Við beinum linsu upptökuvélar-
innar að hvítum fleti í umhverf-
inu og framkvæmum þær still-
ingar sem til þarf. Flestar upp-
tökuvélar gera ráð fyrir tveimur
grunnstillingum. Einni uppá ca.
5.500°K fyrir útitökur, og annarri
ca. 3.400°K fyrir innitökur. Með
þessari stillingu grófstillum við
vélina fyrir þessi tvö gildi.
Síðan hafa flestar vélar einnig
til að bera eina stillingu enn, og er
henni ætlað að fínstilla hvítball-
ans vélarinnar nákvæmar kring-
um þessi tvö höfuðgildi. Það, af
þeirri einföldu ástæðu, að ljós-
skilyrðin utanhúss, jafnt sem
innandyra eru eðlilega aldrei
nákvæmlega þau sömu, heldur
eru þau í raun sífelldum breyting-
um undirorpin. Þannig eru ljós-
skilyrðin utanhúss m.a. komin
undir því, á hvaða tíma dags
myndin er tekin. Og lýsing á bað-
herbergi flestra heimila er oftast
nær allt annars eðlis, en t.d. í
borðstofu eða svefnherbergjum.
Ef við viljum að upptökuvélin
nemi, það sem við köllum „eðli-
lega“ Íiti umhverfisins, verðum
við sem sagt stöðugt að hafa gæt-
ur á ljósinu. Að öðrum kosti gætu
skuggar í forsælu t.d. orðið bláir,
persónur kvikmynda okkar feng-
ið óeðlilega rauðleitan, jafnvel
grænan hörundslit og þaðan af
verra.
Þetta er einkum varasamt þeg-
ar tekin eru upp atriði sem fela í
sér, að unnið er í tveimur eða
fleiri leikrýmum innan sömu
senu. Það er: Persóna verksins
gengur t.d. í myndskeiði 1. út úr
borðstofu heimilisins, og inn á
baðherbergið í myndskeiði 2. í
hita leiksins gleymir byrjandinn
gjarnan að fínstilla hvítballans-
inn, þegar hann flytur upp-
tökuvélina milli staða. Og þá
með þeim óhjákvæmilegu afleið-
ingum, að persóna verksins
skiptir litum yfir klippið, eins og
sagt er. Og það í bókstaflegri
merkingu orðsins.
Að þessum formála loknum,
látum við staðar numið að sinni. I
næstu viku munum við gaumgæfa
nánar, hvernig við getum nýtt
okkur ljósið, hin ýmsu blæbrigði
þess og karaktereinkenni, til þess
að gefa myndum okkar aukið
gildi.
BRIDDS
NÝTT HELGARBLAÐ - SIÐA 29
f þessum þáttum hafa að undan-
förnu birst spil um vörnina í bridge-
leiknum. Það er sá þáttur leiksins sem
er vandasamastur og krefst þjálfunar
og samspils. Lítum á dæmi:
G103 G107 KD D10973
K8642 75
Á62 KD84
952 107643
K4 ÁD9 953 ÁG8 ÁG85 62
Suður var sagnhafi í þremur
gröndum, eftir grandopnun og stökk
Norðurs í þrjú görnd (grandið 15-
17). Útspil Vesturs var spaðafjórir.
Sagnhafi (gamall refur í leiknum) lét
gosann, sjöan frá Austur og drottn-
ingin frá Suður (?). Smár tígull á
drottningu og laufadrottning úr
borði, hleypt yfir á kóng. Vestur
hafði enga ástæðu til að spila ekki
meiri spaða og eftir stutta stund skrif-
Ólafur
Lárusson
uðu N/S 630 í sinn dálk (10 slagir),
Hvað gerðist?
Suður „plataði“ Vestur í spilinu.
Með því að yfirtaka spaðagosa með
drottningu í byrjun leit út fyrir að
suður hefði ás-dömu tvíspil í byrjun.
Galdurinn við þetta spil eru lengdar-
merkingar A/V. Allir „betri“ spilarar
lengdarmerkja fyrir félaga. Ýmist á
„gamla" mátann (hátt-lágt þýðir tví-
spil eða fjórspil) eða „nýja“ mátann
(lágt-hátt þýðir ójafna tölu í litnum).
Hefðu A/V haft þessa reglu á hreinu,
með því að Austur „segi“ félaga hvað
hann á í spaða, þá hefði Vestur trú-
lega skipt yfir í hjarta í stöðunni. Ef
Austur hefði átt 97-5 spaða í byrjun,
þá hefði hann með gamla laginu sett
fimmuna en níuna, ef notast var við
nýja lagið. Vestur getur lesið á þessi
afköst, með því að horfa á eigin spil
og spil blinds.
Vel útbúinn bridgespilari er einsog
hermaður á leið í stríð, því betri út-
búnaður, því meiri líkur á að snúa
aftur heim, ósár.
21Tekið úr Stylt leiö vinningsbridge -
A. Sheinwould. lítillega breytt og að-
lagað.