Þjóðviljinn - 09.12.1988, Blaðsíða 5

UNUDANS
JOLAKAUPMANNSINS
Aldrei fyrr hefur verslunin
staöiö eins tæpt og fyrir þessi
jól. Smásöluverslunin nær
gjaldþrota. Eiginfjárhlutfall
0,2%. Söluskattsvanskil 1,3
miljarður króna og 200 miljón-
ir hjá heildversluninni. Kaup-
menn róa lífróður á vertíðinni.
Allt lagt undir fyrir jólin
„t>að er á hreinu að nú er annað
hvort að duga eða drepast. Ef jól-
averslunin gengur ekki upp er
ljóst að margir munu fara á haus-
inn og að verslanir verða mun
færri á næsta ári en þær eru í dag.
Það sem heldur manni gangandi
er bjartsýnin á að íslendingar
versli grimmt fyrir jólin, að öðr-
um kosti fer illa fyrir okkur mörg-
um,“ sagði ónefndur kaupmaður
við Nýja Helgarblaðið.
Mjög hefur skipst til hins verra
hjá versluninni nú en í góðærinu
sem ríkti í atvinnugreininni síð-
ustu tvö árin. Aðalástæðan er
sögð vera hin grimma samkeppni
sem ríkt hefur á milli verslana en
þó aðallega matvöruverslana.
Hefur gengið svo á eigið fé þeirra
að þær eru margar hverjar nánast
gjaldþrota. Sömu sögu er að
segja frá tískubúðum sem berjast
í bökkum og leggja allt undir í
jólaversluninni. Þá hefur frjálsa
álagningin og samkeppnin leitt til
þess að minni verslanir hafa rúll-
að og stórmarkaðir einnig með
tilheyrandi atvinnuleysi meðal
verslunarmanna. í dag er svo
komið að nánast tveir stórmark-
aðir ráða svo til öllum markaðn-
um á Reykjavíkursvæðinu, Hag-
kaup og KRON. Aðrir hafa rúll-
að yfirum.
Smásöluverslunin
gjaldþrofa
Samkvæmt upplýsingum frá
Þjóðhagsstofnun hefur eiginfjár-
hlutfall smásöluverslunar minnk-
að úr 14,2% sem það var við ára-
mótin 1986 - 1987 niður í 0,2% í
lok júnímánaðar sl. Við þetta
bætist að smásöluverslunin
skuldar ríkissjóði 1,3 miljarða í
vangoldin söluskatt og heildsalar
um 200 miljónir. Svo er komið
fyrir smásöluversluninni að
Tollstjórinn í Reykjavík hefur
látið hafa eftir sér að embættið
geti lokað hátt í 700 verslunum
vegna söluskattsvanskila ef svo
ber við að horfa. En gerir það
ekki vegna hættunnar á að allar
skuldirnar tapist við það. Þetta
segir meira en mörg orð um stöðu
verslunarinnar og er hún vægast
sagt afar dökk og mundu fáir hafa
trúað því að óreyndu fyrir nokkr-
um misserum þegar hver verslun-
arhöllin var byggð á fætur ann-
arri.
Þá má ekki gleyma þeirri stað-
reynd að útsölur hafa verið mun
meira áberandi í ár en oft áður.
Liggur við að hægt hafi verið að
kaupa allt milli himins og jarðar á
útsölum í sumar og í haust.
Ástæðan er að hvorki sumar- né
haustfatnaður verslana seldist
sem skyldi og grunnhyggnir
kaupmenn kenna utanlandsferð-
um þar um. Enda ekki nema von
þar sem ekkert lát hefur verið á
ferðalögum landans til útlanda og
vinsælastar í dag eru svokallaðar
dagsferðir. Hafa þær raddir
heyrst meðal kaupmannastéttar-
innar að nær væri fyrir ríkið að
efla tollgæsluna á Keflavíkurflug-
velli til að koma í veg fyrir þenn-
an einkainnflutning. Verði það
gert muni innlend verslun rétta úr
kútnum mjög fljótlega. Þessum
hugmyndum hefur fjármálaráð-
herra vísað á bug sem tíma-
skekkju.
Bítið á jaxlinn
Þrátt fyrir þessa hrikalegu
stöðu sem verslun almennt er
stödd í um þessar mundir reyna
kaupmenn eftir föngum að bera
sig mannalega og ekki er að sjá að
neitt minna vöruúrval sé í búðum
nú en endranær. Sé aftur á móti
skyggnst á bak við glæsilegar út-
stillingar og hlaðnar hillur má
merkja að ekki er allt eins og vera
ber. Þar ræður einna helst hið
dökka útlit sem er í efnahagslífi
þjóðarinnar og óvissan um hvað
næsta ár ber í skauti sér. Margur
kaupmaðurinn veit að ef dæmið
gengur ekki upp í jólaversluninni
er allt útlit fyrir að hann verði að
loka og að ævintýrið komið úti í
mýri. En allir góðir og gegnir
kaupmenn vita að það þýðir ekki
að sýna neinn barlóm heldur
brosa framan í viðskiptavininn og
sýna honum hið girnilega vöruúr-
val sem hann hefur fram að
bjóða. Og svo er einnig um þessi
jól.
Minni fjárráö
Það er almenn skoðun þeirra
sem gerst hafa fylgst með jóla-
versluninni í gegnum tíðina að
ekki sé hægt að bera saman jóla-
verslunina í ár við það sem var í
fyrra á skattlausa árinu þegar öll
þjóðin var á bullandi fjárfesting-
arfylleríi. Nær sé að bera verslun-
ina nú saman við það sem hún var
fyrir tveimur árum eða svo. Ann-
ars eru menn varkárir í öllum spá-
dómum um jólavertíðina í ár. Til
þess sé hún of skammt á veg kom-
in til þess að hægt sé að spá af
einhverju viti um hana á þessari
stundu. En hinu leyna menn ekki
að hið dökka útlit í efna-
hagsmálum þjóðarinnar ásamt
því að almenningur hefur minni
fjárráð en oft áður getur haft sín
neikvæðu áhrif á verslunina.
Virðist sem áhyggjur manna um
þetta atriði séu meiri á höfuð-
borgarsvæðinu en úti á landi.
Skýringin á því er sögð vera sú að
þenslan hafi ekki náð í eins mikl-
um mæli út á land og hún var á
höfuðborgarsvæðinu á síðasta
ári. Af þeim sökum verða menn á
landsbyggðinni minna varir við
timburmennina eftir fjárfesting-
arfylleríið. Þó er því ekki að
leyna að vandi sjávarútvegsins
hefur sín áhrif á kaupgetu al-
mennings í sjávarplássum lands-
ins. Minna hefur verið um yfir-
vinnu en áður og svo eru það
margir sem hafa framfærslu sína
einungis af atvinnuleysisbótum
Kaupmenn leggja allt undir
fyrir jóliny róa lífróður á jóla-
pakkavertíðina. Smávöruversl-
uninnœr gjaldþrota. Eiginfjár-
hlutfall nánast ekkert. Sölu-
skattsvanskil á annan miljarð
vegna lokana fiskvinnslufyrir-
tækja.
Slæm lausa-
fjárstaöa
Til að koma á móts við minni
fjárráð almennings en oft áður
bjóða flestar verslanir landsins
viðskiptavinum sínum að versla
upp á plastkort viku fyrr en
venjulega. Nýtt greiðslukorta-
tímabil mun ganga í garð nk.
mánudag 12. desember en ekki
18. víðast hvar og þeir sem not-
færa sér þessa þjónustu kaup-
manna þurfa þessvegna ekki að
borga jólagjafareikninginn fyrr
en 1. feþrúar 1989. Þetta tilboð
kaupmanna er enn eitt dæmið um
hve staðan hjá þeim er varhuga-
verð því með þessum viðskipta-
hætti verður minna um lausafé í
versluninni heldur verður það
bundið í plastkortunum. Spurn-
ingin í þessari stöðu er hvort grái
markaðurinn sjái sér ekki leik á
borði og kaupi plastnóturnar
með mun hærri afföllum en áður
sem kaupmaðurinn verður að
gangast inn á vilji hann verða sér
út um lausafé.
Ríkisstjórnin
gefur tóninn
Nú þegar rúmur hálfur mánuð-
ur er til jólanna hefur jólaversl-
unin farið hægt af stað nema þá
helst í þeim vöruflokkum sem
tekjuöflunarfrumvörp ríkis-
stjórnarinnar ná til með hækkun
vörugjalds. Þar er einkum um að
ræða rafmagnstæki ýmis konar,
heimilistæki, innréttingar og
fleira í þeim dúr. Því má með
nokkrum sanni segja að fjármála-
ráðherrann hafi gefið tóninn í jól-
aversluninni og hrundið henni af
stað meir en nokkur annar.
Þó hefur gjafavöruverslun
gengið þokkalega það sem af er
og hið sama má segja um barna-
og kvenfatnað. Bóksala er með
svipuðu sniði og oft áður en þó
hefur sala á hljómplötum farið
seinna af stað en áður og hið
sama er að segja frá herrafata-
verslunum. Líklegt má telja að í
ár verði keyptar ódýrari vörur til
gjafa en oft áður og ekki eins
mikið.
Enginn
í jólaköttinn
„Við höfum séð hann svartari
en hann er í dag,“ sagði Mangús
Finnsson framkvæmdastjóri
Kaupmannasamtakanna við
Nýja Helgarblaðið. Hann sagði
að þrátt fyrir þá dökku mynd sem
dregin hefur verið upp af ástandi
efnahagsmálanna haldi íslend-
ingar alltaf sín jól með öllu til-
heyrandi og var ekki að heyra á
framkvæmdastjóranum að hann
bæri neinn sérstakan kvíðboga
yfir stöðunni. Engu að síður er
leitun að bjartsýnum kaupmanni
fyrir þessi jól þó þeir láti ekki
mikið á því bera sem vonlegt er.
En það þarf ekki annað en að
fylgjast með auglýsingum í fjöl-
miðlunum til að sjá merki þess að
mun minna er kostað til auglýs-
inga fyrir þessi jól en oft áður.
Hvort það sé einhver mælikvarði
á að verslunin verði lítil skal ósagt
látið. Allavega treysta kaupmenn
sér ekki til að spreða jafn miklum
fjármunum í milliliðina og þeir
hafa löngum gert þegar jólaver-
tíðin er annars vegar.
-grh
Föstudagur 9. desember 1988|NÝTT HELGARBLAÐ - 5