Þjóðviljinn - 09.12.1988, Blaðsíða 8

AÐ UTAN
Tugþúsundir fórust
Að sögn fréttamiðla er líklegt
að tugþúsundir manna hafi farist í
hörðum jarðskjálfta, sem í gær-
morgun varð í norðurhluta arm-
enska sovétlýðveldisins. Ennþá
vita menn þó ekki með neinni
vissu, hve mikið manntjónið hef-
ur orðið. Jarðskjálftinn, sem
mældist um níu stig á Richters-
kvarða, mun hafa valdið mestu
tjóni í Lenínakan, um 200.000
manna borg í norðurhluta lands-
ins. Að sögn fréttastofunnar
Armenpress er yfir þriðjungur
borgarinnar, sem er sú önnur
stærsta í Armeníu, hruninn.
Samkvæmt sömu heimild er
Spitak, 30.000 manna borg þar
skammt frá, algerlega í rústum.
Auk borgarbúa sjálfra voru þar
staddir fjölmargir flóttamenn frá
Aserbædsjan, Armenar þar bú-
settir sem undanfarna daga hafa
flúið ofsóknir af hálfu Asera.
Jarðskjálftinn varð klukkan
11.41 að staðartíma og stóð þá
kennsla yfir í flestum skólufn.
Síðdegis í gær höfðu hermenn
fundið lík um 50 barna í rústum
skóla eins í Lenínakan. Háhýsi
urðu sérstaklega illa úti í jarð-
skjálftanum og í Lenínakan
hrundu allar byggingar hærri en
átta hæðir.
Ljóst er að jarðskj álfti þessi er
einn sá mannskæðasti í sögu So-
vétríkjanna. Versti jarðskjálftinn
þar hingað til varð 1948 í Túr-
kmenistan. Fórust þá 40.000-
60.000 manns í Asjkabad, höfuð-
borg landsins. Míkhaíl Gorbat-
sjov sovétleiðtogi, sem staddur
var í Bandaríkjunum er hann
fékk fregnir af jarðskjálftanum,
sló á frest fyrirhuguðum heim-
sóknum til Kúbu og Bretlands og
hraðaði sér heim.
Reuter/-dþ
Kókaínflóð
Glæpahringar þeir, sem stunda
framleiðslu og sölu á kókaíni,
reyna nú allt hvað þeir geta að
auka sölu sína í Evrópu, sökum
þess að Norður-Ameríkumark-
aðurinn er orðinn mettur. Það
sem af er árinu hafa evrópskir
tollverðir haft upp á rúmlega
fimm smálestum kókaíns, sem
reynt var að smygla til álfunnar,
og er það þrefalt meira en gert
var upptækt þar allt s.l. ár. Gert
er ráð fyrir að kókaínflóðið til ál-
funnar muni enn aukast að mikl-
um mun á komandi ári.
Þetta kom m.a. fram í ræðu
sem Raymond Kendall, aðalrit-
ari aiþjóðlegu lögreglustofnunar-
yfir Evrópu
innar Interpol, flutti í gær á fyrstu
ráðstefnu tollstjóra bæði frá
Austur- og Vestur-Evrópu, sem
haldin er í Brussel. Einnig kom
fram í ræðunni að smygl á heróíni
til Evrópulanda fer ört vaxandi.
Vítalíj Bojarov, háttsettur emb-
ættismaður í tollgæslu Sovétríkj-
anna, kvað þau þurfa aðstoð við
að stöðva eiturlyfjasmygl þangað
frá Suðaustur-Asíu. Einnig kvað
hann Sovétmenn óttast, að mafí-
ur Evrópu og Ameríku myndu
notfæra sér vaxandi samskipti
Vesturlanda og Sovétríkjanna til
að koma eiturlyfjum sínum og
fíkniefnum á sovéskan markað.
Reuter/-dþ
Bandarískur liðsmaður eiturlytjahrings - Evrópa tekin fyrir þegar Ameríku-
markaður er mettur.
Angólu-Namibíu samningur
úr sögunni?
Allt virðist nú í óvissu um það,
hvort samningur sá um sjálfstæði
til handa Namibíu og brottkvaðn-
ingu kúbanskra hersveita frá
Angólu, sem á dögunum var
gerður í Genf, verði nokk-
urntíma staðfestur. Til stóð að
undirrita samninginn, sem Ang-
óla, Kúba og Suður-Afríka eru
aðilar að, í Brazzaville, höfuð-
borg Kongó, um s.l. helgi, en þá
Iögðu fulltrúar Suður-Afríku
fram kröfu um að þeirra menn
fengju að fylgjast með brottflutn-
ingi Kúbananna til að fullvissa sig
um, að Angóla og Kúba stæðu
við sinn hluta samningsins. Því
neituðu Angólumenn og Kúbu-
menn og fóru Suður-Afríkumenn
þá heim án þess að undirrita.
Angólustjórn hvatti í gær Suður-
Afríkustjórn til að skipta um af-
stöðu í þessu máli og kvað alla
aðila áður hafa samþykkt, að
Sameinuðu þjóðirnar skyldu hafa
eftirlit með heimför kúbönsku
hersveitanna.
Reuter/-dþ
Fyrsti leyfði kröfufundur frá Pragvori
Stjórnvöld Tékkóslóvakíu
samþykktu fyrir sitt leyti í gær að
hin kunnu baráttusamtök fyrír
mannréttindum, Carta-77, og
fern samtök önnur héldu útifund
í Prag á morgun í tilefni þess, að
þá verða 40 ár liðin frá samþykkt
mannréttindayfirlýsingar Sam-
einuðu þjóðanna. Er þetta í
fyrsta sinn í 20 ár, eða frá því að
Pragvorið var bælt niður, sem
þarlend stjórnvöld leyfa kröfu-
fundi samtaka óháðra ríkisstjórn
og ríkisflokki.
Hæpið er samt að treysta því að
þessi nýlunda stafi af hugarfars-
breytingu tékkóslóvakískra vald-
hafa. Þannig stendur sem sé á að
Francois Mitterrand, Frakk-
landsforseti, er kominn til Prag í
opinbera heimsókn. Þetta er í
fyrsta sinn, sem svo háttsettur
Frakki heimsækir Tékkóslóvak-
íu, og vilja þarlendir valdhafar
flest gera til að vingast sem mest
við Mitterrand, sem auk annars
er einn helstu ráðamanna Evróp-
ubandalagsins. Hann hefur til-
kynnt, að hann muni ræða
mannréttindamál við gestgjafana
og þar að auki hafa tal af ýmsum
þekktum andófsmönnum, þar á
meðal leikskáldinu Vaclav Ha-
vel. Reuter/-dþ
Frá Mexíkóborg - þar kafna fuglar unnvörpum í óloftinu og mannfólkinu er farið að verða erfitt um
andardrátt.
Náttúmspjöll í
Rómönsku-Ameríku
Seint og um síðir hafa augu valdhafa opnast fyrir háskanum
Mengun og náttúruspjöll eru
sem alkunna er í tölu alvar-
legustu vandamála hér í heimi, og
í þeim efnum er ástandið síst
betra í Rómönsku Ameríku en
annarsstaðar. Óvíða er umhverf-
iseyðingin hömlulausari en þar
eins og sakir standa og svo hefur
verið lengi.
Þar hjálpast margt að. Voldug-
ir og samviskusnauðir aðilar eins
og herforingjastjórnir og stórfyr-
irtæki hafa haft viðvaranir þessu
viðvíkjandi að engu og óstjórn og
gífurleg fólksfjölgun valda miklu
um hörmulega útreið heimshlut-
ans í þessum efnum. Meðan her-
foringjar stýrðu Brasilíu, lang-
stærsta og fólksflesta ríki Róm-
önsku Ameríku, taldist þar glæp-
samlegt að færa umhverfisvernd í
tal, hvað þá meira. Enda hefur
Brasflía líklega hvað mest á
samviskunni allra ríkja
heimshlutans, hvað þetta varðar.
Þrýstingur innan-
og utanfrá
Undanfarin ár hefur herfor-
ingjaeinræði verið á undanhaldi í
Rómönsku Ameríku og má vera
að í því sé fundin ein skýring á
því, að áhugi ráðamanna þar á
umhverfisvernd virðist fara vax-
andi, eða að minnsta kosti vera
vakinn. Vaxandi þrýstingur frá
almenningi veldur þar einnig
nokkru um, en mengunin og nátt-
úruspjöllin valda sífellt fleira
fólki meiri eða minni óþægindum
og tjóni. Samtök umhverfis-
verndarsinna þarlendis eiga nú
auðvelt með að ná athygli fólks.
Síðast en ekki síst munu umvand-
anir og hvatningar utan frá hafa
leitt til þess, að rómanskamerísk-
ir ráðamenn finna sig knúða til að
minnsta kosti að látast taka mál
þessi til gagngerrar athugunar.
í október s.l. komu forsetar
Argentínu, Brasilíu, Kólombíu,
Mexíkó, Perú, Úrúgvæs og Ven-
esúelu saman í Punta del Este í
Úrúgvæ. Þar gerðu höfðingjar
þessir m.a. samþykkt um sam-
eiginlegar aðgerðir ríkja sinna til
verndar umhverfinu. Er þetta í
fyrsta sinn, sem helstu ríki Róm-
önsku Ameríku boða slíkar ráð-
stafanir sameiginlega. Á papp-
írnum að minnsta kosti lítur þetta
nokkuð myndarlega út, því að í
nýupptöldum löndum búa um 80
af hundraði allra íbúa Rómönsku
Ameríku, sem alls munu nú vera
um 400 miljónir talsins. „Eftir að
hafa í áratugi pestað fyrir sér and-
rúmsloftið, eitrað fyrir sér fljótin
og látið skóga sína upp ganga
fyrir eldi virðast nú rómanskir
Ámeríkanar hafa gert sér ljósa þá
hættu, sem leiðir af eyðileggingu
umhverfis þeirra." Þannig er
komist að orði í fréttapistli frá
Reuter í tilefni téðrar samþykkt-
ar forsetafundarins í Punta del
Este.
Sem fyrr er getið eru Brasilíu-
menn mestu skaðvaldarnir í þess-
um efnum og náttúruspjöllin þar-
lendis ógna ekki aðeins lands-
mönnum sjálfum, heldur og
öllum heiminum. Hinir geysivíð-
lendu regnskógar Amazonsvæð-
isins eru mikilvægur framleiðandi
súrefnis fyrir alla veröld. Skógum
þessum er gegndarlaust eytt til að
greiða fyrir vegalagningum,
námugreftri og akuryrkju. Sam-
kvæmt niðurstöðum rannsókna
bandarísks vísindamanns gengur
þar á hverjum fimm sekúndum
upp fyrir eldi af manna völdum
skóglendi á stærð við knattspyrn-
uvöll. Á þessu ári hefur skóglendi
á stærð við Vestur-Þýskaland
verið eldi eytt á Amazonsvæðinu.
Sumir telja að frá skógareldum
á því svæði komi tíundi hluti alls
þess koltvíildis (koldíoxíðs) sem
stígur frá jörðu upp í gufuhvolfið.
Þetta greiðir framsókn margum-
ræddra gróðurhússáhrifa, sem
valda hlýnandi loftslagi og
bráðnun jökla og hafíss.
Hvað loftmengun frá iðnaði,
bflum og öðru snertir eru sumar
rómanskamerískar borgir, þar á
meðal risaborgirnar Mexíkóborg
og Sao Paulo, einna verst leiknar
í heimi. í fyrra varð pestarloftið í
fyrrnefndu borginni slíkt, að fugl-
ar, sem létu sér verða það á að
fljúga yfir hana, féllu í hundrað-
atali dauðir til jarðar. Verksmiðj-
ur eru 130.000 talsins á borgar-
svæðinu og bifreiðar 2.5-3 milj-
ónir.
Kókaínbarónar
menga ár
í Suður-Ameríku er að finna
einhverjar helstu uppsprettur
eiturlyfjaplágunnar í heiminum,
einkum í Kólombíu, Bólivíu og
Perú. f löndum þessum þremur
er framleitt næstum allt kókaín
veraldar. Þaðan er því dreift um
allan heim af viðskiptaneti
auðhringa, einkum kólombískra.
Kólombísku „kókaínbarónarnir“
eru raunar að margra mati fyrir
löngu orðnir valdamestir manna
þarlendis. En burt séð frá þeirri
ógnarhættu, sem eiturlyfjaplágan
felur í sér fyrir mannkynið, þá á
kókaínframleiðslan drjúgan þátt
í náttúruspjöllum í framleiðslu-
löndunum. Haft er eftir þar-
lendum embættismönnum að
verksmiðjur eiturlyfjahringanna
sleppi miljónum lítra af eter,
steinolíu og asetoni, sem notað
við framleiðsluna, út í ár og fljót.
Umhverfísvernd í
stjórnarskrá
En nú er sem sagt svo að sjá, að
rómanskamerísk stjórnvöld hafi
vaknað til vitundar um háskann,
sem af náttúruspjöllum stafar. Til
marks um það má nefna, að í
stjórnarskrá, sem nýlega tók gildi
í Brasilíu, er ríkinu lögð sú skylda
á herðar að beita sér fyrir um-
hverfisvernd. En í Rómönsku
Ameríku hefur lengi verið tiltölu-
lega mikið um það að hinir og
þessir aðilar fari sínu fram, hvað
sem líður boðum og bönnum
stjórnarvalda, svo fremi þau fylgi
ekki eftir tilskipunum sínum af
þeim mun meira afli.
Ekki er því þó að neita að sitt-
hvað áþreifanlegt hefur þegar
verið gert til bóta í þessum efn-
um. í Venesúelu hefur útbúnað-
ur til hindrunar mengun verið
settur á yfir 160 verksmiðjur í
kringum Valenciavatn, sem er
mjög mengað. S.l. ár tók banda-
rísk hugsjónastofnun að sér að
greiða niður erlendar skuldir
Bólivíu, sem alls nema um fjór-
um miljörðum dollara, um
650.000 dollara, gegn því drjúgur
hluti frumskóga landsins verði
látinn ósnertur.
Dagur Þorleifsson.
8 SÍÐA - NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 9. desember 1988