Þjóðviljinn - 09.12.1988, Blaðsíða 27

KYNLÍF
A JÓNA INGIBJÖRG JÓNSDÓTTIR
Blöðruhálskirtilsbólgur
og áhrif á kynsvörun
Það væri efniviður í pistla
næstu árin ef ég færi að fjalla um
áhrif hinna ýmsu sjúkdóma og
fötlunar á kynlíf. Alkóhólismi,
sykursýki, mænusköddun,
krabbamein og taugasjúkdómar
eru aðeins fáir af öllum þeim
heilsubrestum sem valda röskun
á kynlífsheilsu. En ég heyri að
marga þyrstir í upplýsingar og
svör við mörgum brennandi
spurningum í því sambandi og
hyggst því öðru hvoru koma með
pistla um þau mál. Hvað eftir
annað hitti ég að máli fólk sem
hefur orðið fyrir vonbrigðum
með lækna- og hjúkrunarlið í
heilbrigðiskerfinu sem gat eða
vildi ekki svara spurningum um
áhrif sjúkdómsins eða að-
gerðarinnar á kynlífið. Fjöldinn
allur af góðu og sprenglærðu fólki
kennir tilvonandi hjúkrunar-
fræðingum, sjúkraþjálfurum og
læknum að efla heilbrigði skjól-
stæðinga sinna. Einhverra hluta
vegna hefur samt skort mikið á að
nemendur £ heilbrigðisfræðum fái
fræðslu sem snertir kyniífsheil-
brigði. Undantekningarlaust
vilja nemendur fá fræðslu í þess-
um efnum svo ástæðnanna fyrir
fræðsluleysinu er að leita annars-
staðar. Hvað sem því líður ætla
ég að demba mér í efni þessa pist-
ils. Plássins vegna gefst aðeins
tækifæri til að fjalla lítillega um
bólgur í blöðruhálskirtli en um-
fjöllun um aðra sjúkdóma þar
eins og krabbamein verður að
bíða.
Algengur kvilli
Eins og nafnið gefur til kynna
liggur blöðruhálskirtill neðan við
blöðruhálsinn og vefur sig utan
um þvagrásina og sáðrásirnar.
Kirtillinn er á stærð við stóra val-
hnetu, er um 4-6 sm langur og
vegur um 15 grömm í fullorðnum
karlmanni. Aðalhlutverk hans er
að framleiða sérstakan vökva
sem þrýstist út í sáðrásirnar við
sáðlát. Vökvinn inniheldur efni
s.s ensím og buffera (breyta sýru-
stigi í leggöngunum) sem hjálpa
sæðinu að komast leiðar sinnar
við og eftir sáðlát.
Bólgur í blöðruhálskirtli eru
frekar algengar hjá körlum, sér-
staklega þeim sem komnir eru
yfir miðjan aldur. f Bandaríkjun-
um er til dæmis talið að nær fjórði
hver karlmaður yfir fimmtugt
hafi krónískar (stöðugar) bólgur í
blöðruhálskirtlinum. Þegar um
bakteríusýkingu er að ræða er al-
gengt að um E. Coli sýkingu sé að
ræða. Þegar vitað er hvaða bakt-
erfa er að verki er hægt að gefa
viðeigandi sýklalyf til lækninga.
Stundum er þó ekki hægt að finna
orsökina (kannski ekki til aðferð-
ir til greiningar ef um einhverja
bakteríu eða vírus er að ræða) og
er viðkomandi þá sagður vera
með „Non-specific Prostatis"
sem erfitt getur reynst að lækna.
Kynlífsráðgjöf
Blöðruhálskirtilsbólgur geta
valdið margvíslegum einkennum
og óþægindum sem bitnað geta á
Hóstaðu nú.
kynsvörun. Samdrættir við sáðlát
geta verið sársaukafullir, samfar-
irnar hálft í hvoru óþægilegar, tíð
þvaglát og seyðingur, eymsli í
mjóbaki og nára, kynlífsvanda-
mál eins og seinkað sáðlát eða of
brátt sáðlát („retarded ejaculati-
on“, „premature ejaculation“)
og í einstaka tilvikum ófrjósemi.
Þessi einkenni eru mismikil hjá
körlum, sumir hafa lítil sem engin
óþægindi en aðrir mikil. Ég hef
haft konur á námskeiðunum hjá
mér sem komu vegna þess að
samlífið var orðið nær óbærilegt
vegna ólæknandi blöðruhálskirt-
ilsbólgu hjá makanum. Til dæmis
man ég eftir einni sem var orðin
ansi þreytt á því að samfarirnar
stóðu alltaf yfir í mjög langan
tíma vegna þess að makinn átti
svo erfitt með að fá sáðlát. Við
höfum ágætis þvagfæraskurð-
lækna en samt virðist ekki vera
hægt að veita einstaklingum með
þessi vandamál aðstoð. Hvers-
vegna? Ákjósanlegast hefði verið
að bæði hefðu getað komist í kyn-
lífsráðgjöf en því miður vantar
okkur sérmenntaða aðila í með-
ferð kynlífsvandamála svo að
þetta par og eflaust fleiri verða
bara að lifa með þetta og bíta í
súru eplin.
En hvað er til ráða? Ef hægt er
að finna rétt lyf og veita góða
kynlífsráðgjöf er auðveldara að
ráða bót á vandanum. En ef bólg-
urnar snúast uppí það að verða
krónískar hjá viðkomandi ein-
staklingi er besta ráðið að leita
sér stuðnings og fræðslu. Til
dæmis að stofna sjálfshjálpar-
hópa karla með slík vandamál.
Karlar eru oft ragir við að ræða
um slík mál, sín á milli m.a. vegna
karlmennskukomplexa, en
þeirra er valið.
Perla frá
Saloniki
Nú flæða yfir heiminn skákir
frá ólympíumótinu, og eins og
gera má ráð fyrir, þegar svo
margir sterkir skákmenn eru
samankomnir, eru margar þeirra
mjög góðar. I síðasta þætti var
farin sú leið að nota dálkinn sem
best og birta sem flestar skákir. í
dag verður skák dagsins aðeins
ein en reynt verður að fara nokk-
uð í saumana á henni. Þegar ég sá
hana fyrst gat ég ekki slitið mig
frá henni vegna þess hvað flækj-
urnar voru tvísýnar og ætla ég að
deila með lesendum því sem ég
varð vísari.
Hvítt: Popovic.
Svart: Kr. Georgiev.
Sikileyjarvörn.
1. e4 c5
2. RO d6
3. d4 cxd4
4. Rxd4 Rf6
5. Rc3 e6
Nú er komið upp Schevening-
en afbrigðið en nafnið er dregið
af staðnum þar sem það tefldist
fyrst. Það mun hafa verið ungur
og efnilegur skákmaður sem það
gerði árið 1923, Max Euwe. Af-
brigðið varð fljótt almennings-
eign, td. notaði Lasker það ári
síðar í New York. Margir telja að
þetta sé hið sígilda afbrigði Sikil-
eyjarvarnar.
6. g4
Þetta hvassa framhald er kennt
við Paul Keres, uppáhaldsskák-
mann Jóns L., en hugmyndina
fékk hann yfir borðinu í skák-
borðinu í skák við Bogoljubov í
Salzburg 1943. Keres útskýrði
hugmynd sína m.a. þannig: „Hér
leikur hvítur oft g3 og Bg2 en fer
síðar í sókn á kóngsvæng, spurn-
ing er hvort hvítur getur ekki
unnið leik með því að leika g4
strax“.
Margir meistarar nota Keres
afbrigðið í dag og þeirra frægast-
ur er Karpov, en með því hefur
hann unnið margar af sínum
bestu skákum. Það er athyglis-
vert að í einvígjunum við hann
hefur Kasparov aðeins einu sinni
leyft honum að nota þetta af-
brigði en það var í fyrstu skák
fyrsta einvígisins!
6. -a6
Hér er í dag algengast að leika
6. -h6 þar sem svartur eyðir leik í
að andæfa hótunum hvíts áður en
hann skipar liði sínu út. Einnig
opnast ákveðnir möguleikar á h-
línunni eftir atvikum. Um þetta
eru þó mjög skiptar skoðanir,
þannig telur Kasparov að besti
leikur svarts sé 6. -Rc6 og svara
þannig vængsókninni með því að
auka áhrif sín á miðborðinu.
7. g6 Rfd7
8. Be3 b5
Samkvæmt áðurnefndu leggur
heimsmeistarinn til að svartur
leiki hér 8. -Rc6
9. a3
Hinn síungi Smyslov hefur
reynt ákaflega skemmtilega hug-
mynd í stað textaleiksins sem er
9. a4!?. Við fyrstu sýn er hún
reyndar barnaleg en byggir á því
að hvítur gefur e4 peðið fyrir b4
peðið og valdar miðborðið með
mönnum. Ef þetta gengur upp
getur hvítur einbeitt sér að
kóngssókn án þess að þurfa að
hafa áhyggjur af hinum hefð-
bundnu gagnsóknarleiðum svarts
á drottningarvæng. Lítið á þetta:
9. a4 b4 10. Ra2 Bb7 11. Bg2 Rc5
12. Rxb4 Rxe4 13. Dg4 d5 14.
Rd3 Be7 15. h4 Rd7 16. 0-0 0-0
17. Hfdl Hc8 18. c3 He8 19. a5!
Rd6 20. f4 Rc4 21. Bf2 Rxa5 22.
h5 Rc6 23. g6 Bf6 24. gxf7 Kxf7
25. Rxe6! Hxe626. Bxd5 De727.
f5 og hvíta sóknin bar skjótt ár-
angur, Smyslov-Vogt Leningrad
1977!
9. -Bb7
Hægfara er 9.-Dc7 en hér kem-
ur vel til greina að leika 9. -Rb6.
Þá fer hinn riddarinn til d7 og á
þessum stöðum veita riddararnir
gott svigrúm til varnar og sóknar.
Hugsanlegt framhald væri 10. h4
R8d7 11. h5 Bb7 12. Hh3! og nú
12. -Be7 með tvísýnni stöðu en
ekki 12. -Re5 13. g6 hxg6 14.
hxg6 Hxh3 15. gxf7 Rx-f7 16.
Bxh3 og hvítur stendur þó nokk-
uð betur.
10. h4
Margir vilja meina að þetta sé
hið eðlilega framhald, en aðrir
leikir koma vissulega til greina og
er ég nokkuð hrifinn af 10. Hgl
eða jafnvel 10. Dg4!? en sá leikur
leit dagsins ljós í skák milli Feder-
owitch og Petrosjans í Hastings
1977-78. Framhaldið varð 10.
-Rc6 11. 0-0-0 Rce5 12. Dh3 g6
13. f4 Rc614. Hgl Dc8 15. f5 Rc5
16. fxe6 fxe6 17. Bxb5! og hvítur
náði yfirburðastöðu.
10. -Be7
Ótímabært væri að opna mið-
borðið með 10. -d5?! því eftir 11.
exd5 Rb6 12. Bg2 Rxd5 13. Rxd5
Bxd5 14. Dg4! stendur hvítur
mun betur, Sax-Fedder Plovdiv
1983. Svartur á hér þó framhald
sem er nokkuð athyglisvert 10.
-Rc5!? 11. Dg4 Rbd7 12. 0-0-0
Re5 13. Dg2 og nú stendur ridd-
arinn á c5 í vegi á c-línunni svo að
svartur verður að sætta sig við
það á c4 í stað hróks en aftur á
móti opnast b-h'nan, 13. -Rc4 14.
Bxc4 bxc4 15. h5 með hugmynd-
inni g6. Hvort er betra?
11. Dg4 Rc6
12. 0-0-0 Rce5
Verra er hér 13. Dh3
13. Hc8
14. f4 Rc4
15. Bxc4 Hxc4
16. f Rc5
Ef 16. -exf5 17. Rxf5 0-0 þá
ekki 18. Rxd6 og svartur fær næg-
ar bætur fyrir peðið, heldur 18.
Bd4! f6 19. gxf6 Bxf6 20. Bxf6
Dxf6 21. Hxd6 og vinnur.
17. g6 hxg6
18. fxg6
18. -Hxc3!?
Þessi möguleiki er einn þeirra
sem teflendur Sikileyjarvarnar
verða að kunna góð skil á. Svart-
ur rífur kóngsstöðu hvíts sundur
auk þess sem hann grefur undan e
peðinu. Næstu leikir eru þvingað-
ir.
19. gxf7+ Kxf7
20. bxc3 Da5
21. h5! Hxh5?!!?
Hvað í ósköpunum er nú
þetta? Ég fæ ekki skilið annað en
að hér sé um fífldjarfa tilraun til
vinnings að ræða. Lítum á hvað
gerist ef svartur leikur 21.
-Dxa3+ strax 22. Kbl (22. Kd2
Rxe4+) 2. -Ra4 og nú A. 23.
Hhfl+ Kg8! B. 23. Hdfl+Ke8!
(Ekki 23. -Kg8 24. Dxg7+!! og
mátar.) 24. Dg6+Kd7 25. Dxe6
Kd8 og í báðum þesum tilfellum
vinnursvartur. C. 23. Dg6+! Kg8
24. Dxe6+ Kh7 og ekki er að sjá
annað en hvítur verði að taka
þráskák.
22. Hxh5 Dxa3+
23. Kbl
Ekki 23. Kd2 Rxe4+
23. -Ra4
Ótrúleg staða, svartur hótar
máti í næsta leik og hefur kannski
talið sig hafa pálmann í höndun-
um. Oft eru slíkar stöður þó svo
flóknar að menn verða að reiða
sig á innsæið eitt.
24. Hfl+! Bf6
A. 24. -Kg8 25. Hh8+! Kxh8 26.
Dh3+ og mátar. B. 24. -Ke8 25.
Dg6+Kd8 (25. -Kd7 26. Dxe6+)
26. Hh8+ Kc7 27. Rxe6+ Kd7
28. Rc5+!! (28. De8+ endar í
þráskák) 28. -Rxc5 (28. -dxc5 29.
Hdl+ Kc7 30. Bf4+ osfrv.) 29.
De8+ Ke6 30. Hf7 og vinnur.
Ætli riddaraskákin í B afbrigðinu
hafi ekki farið framhjá Georgiev í
21. leik.
25. Hxf6+! Kg8
25. -gxf6 26. Hh7+ og hvítur
vinnur. 25. -Kxf6 26. DB+ Ke7
27. Bg5+ og vinnur einnig.
26. Hh8+! og svartur gafst upp.
LÁRUS
JÓHANNESSON
Föstudagur 9. desember 1988 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA‘27