Þjóðviljinn - 20.01.1989, Blaðsíða 13

Ungur Mexíkani á leið yfir landamærin til Bandaríkjanna - yfir 60 af hundraði
allra hispaníka eru mexíkanskrar ættar.
AÐ UTAN
Hispaníkar
breyta
Bandaríkjunum
Rómanskamerískættubum íbúum Bandaríkjannafjölgar
fimmfalt hraðar en landsmönnum í heild og áhrifþeirra í
stjórn- og efnahagsmálum fara einnig ört vaxandi
Frá því á öndverðri 17. öld, er
Englendingar stofnuðu sínar
fyrstu nýbyggðir á austurströnd
Norður-Ameríku, og fram á fyrri
hluta 20. aldar, var um að ræða
til þess svæðis, sem frá því síðla á
18. öld hefur verið kallað Banda-
ríkin, stórfelldan innflytjenda-
straum frá Evrópu. Og enn
streyma þangað innflytjendur í
stórum stfl - í þetta sinn einkum
frá Rómönsku Ameríku.
Meginástæður á bakvið þessa
rómanskamerísku fólksflutninga
eru hinar sömu og þær sem ollu
evrópsku fólksflutningunum
áður - vonir um betra líf en boðið
var/er upp á í ættlandinu. Sumir
evrópsku innflytjendanna flýðu
einnig þrengingar af trúarlegum
og pólitískum toga, og sumir
þeirra rómanskamerísku eru
flóttamenn undan harðstjórn,
óöld, borgarastríðum og bylting-
um.
15 af hundraði
eftir 21 ár
Af um 240 miljónum íbúa
Bandaríkjanna eru nú eitthvað á
bilinu 20-30 miljónir hispaníkar
(Hispanics), eins og fólk róm-
anskamerískrar ættar er kallað
þarlendis. Um 19 miljónir þeirra
hafa fasta og löglega búsetu og
eru flestir bandarískir ríkisborg-
arar, en enginn veit með vissu
hve margir þeir eru, sem dveljast
í landinu eftir að hafa komist inn í
það án leyfis yfirvalda. Að þetta
fólk sé um tíu miljónir talsins er
ekki fráleit ágiskun. Yfir 60 af
hundraði hispaníkanna eru mex-
íkanskrar ættar, en meðal þeirra
er einnig mikill fjöldi fólks frá Pú-
ertóríkó, Argentínu, Kólombíu,
Perú, Kúbu, Salvador, Níkara-
gva, Gúatemala, Haiti (sem er
frönskumælandi, svo að fólk það-
an ætti varla að teljast með Hisp-
anics) og fleiri löndum.
Fólk af rómanskamerískum
uppruna er að líkindum orðið ná-
lega eins fjölmennt í Bandaríkj-
unum og blökkumenn og því
fjölgar fimm sinnum hraðar en
landsmönnum í heild. Þetta staf-
ar af hærri fæðingatölu hjá hisp-
aníkum en þó einkum af miklum
innflutningi fólks. Að mati
bandarísku manntalsskrifsto-
funnar verða hispaníkar orðnir
yfir 40 miljónir talsins árið 2010
og þá um 15 af hundraði íbúa
Bandaríkjanna. Talið er að þeir
verði um aldamótin orðnir meiri-
hluti íbúa Kalifornfu, fjölmenn-
asta ríkis Bandaríkjanna. Þeir
eru 45 af hundraði íbúa í Miami
með útborgum. Hlutfallslega
flestir eru þeir í suðvesturríkjun-
um og Flórída, en einnig mjög
fjölmennir í mörgum stórborg-
um, t.d. New York og Chicago.
Ríkir Kúbanir —
fátækir Mexíkanar
Hispaníkar eru að meðaltali
þriðjungi tekjulægri en íbúar
Bandaríkjanna í heild, um fjórð-
ungur þeirra er samkvæmt hag-
skýrslum neðan við fátæktar-
mörk og þeir hafa að meðaltali
fengið allmiklu minni skóla-
menntun en aðrir landsmenn. Pví
fer þó víðs fjarri að allir hispaník-
ar séu fátækir og menntunar-
snauðir. í Miami, aðalborginni í
Flórída, sem er hagvaxtarmesta
ríki Bandaríkjanna, eru þeir að
jafnaði betur efnum búnir en
hvitir Anglos (eins og hispaníkar
kalla enskumælandi menn), hvað
þá blökkumenn. Innflytjendur
frá Kúbu ráða þegar mestu um
stjórn- og efnahagsmál í Miami.
Þeir eru flestir yfir- og millistétt-
arfólk, sem leit á sósíalisma Cast-
Börn í slömmi í El Paso sækja vatn -
fjórðungur hispaníka er neðan við
bandarísk fátæktarmörk.
ros sem ógnun við hagsmuni sína,
og vegna menntunar og starfs-
reynslu áttu þeir tiltölulega
auðvelt með að koma sér áfram í
nýja landinu. Fólk mexíkanskrar
ættar er að jafnaði fátækast og
menntunarminnst hispanfka, en
langt er þó í frá að það sitji allt við
sama borð í þeim efnum.
Fjöldi hispaníkanna, auk vax-
andi áhrifa þeirra í stjórnmálum,
efnahagsmálum og á fleiri svið-
um, hefur þegar breytt heildar-
svip Bandaríkjanna svo um mun-
ar. Á þessum áratug hefur róm-
anskamerísk tónlist komist í tísku
með ungu fólki þarlendis, það
þykir orðið fínt þar að borða
mexíkanskan mat og drekka
mexíkanskan bjór og rómansk-
amerískar filmstjörnur njóta vax-
andi vinsælda. Helmingur auglýs-
inga á neðanjarðarbrautar-
stöðvum New York er á spænsku
og víðast hvar í Bandaríkjunum
geta menn fengið skattaskýrslu-
eyðublöð með texta á því tungu-
máli.
Áhrifamiklir
í stjórnmálum
Ekki hvað síst í stjórnmálum
eru vaxandi áhrif hispaníka áber-
andi. Fyrir nokkrum árum náði
kjöri sem borgarstjóri í Chicago
frambjóðandi á vegum demó-
krata, sem studdist einkum við
sameinað fylgi blökkumanna og
hispaníka. Hispaníkar hafa verið
eða eru ríkisstjórar í Flórída og
Nýja Mexíkó, borgarstjórar í San
Antonio, Miami og Denver og á
Bandaríkjaþingi skipta þeir
tugum. Yfirleitt hallast hispaník-*
ar að demókrötum, sem hafa orð
á sér fyrir að vera vinsamlegri
efnalitlu fólki en hinn stóri flokk-
urinn, en Kúbanirnir í Flórída,
sem flestir eru harðir andkomm-
únistar, kjósa fremur repúblík-
ana.
Stjórnmálaáhrif hispaníkanna
voru áberandi í kosningabarátt-
unni s.l. ár. Dukakis demókrat-
aframbjóðandi lagði sérstaka
áherslu á að ná fylgi þeirra og
neytti til þess góðrar spænsku-
kunnáttu sinnar. En repúblíkan-
ar létu ekki heldur sitt eftir liggja;
Reagan forseti útnefndi Lauro
Cavazos frá Texas í ráðuneyti sitt
sem menntamálaráðherra og
varð hann fyrstur hispaníka til að
komast í Bandaríkjastjórn. Bush
lét í kosningabaráttunni bera
allverulega á barnabörnum sín-
um hálfmexíkönskum og steig
mjög í vænginn við kúbanska
kjósendur í Flórída, þar sem
sonur hans er formaður repúblík-
ana.
Uggurensku-
mælandi manna
Ekki hefur þessi gangur mála í
Bandaríkjasögunni verið vand-
kvæðalaus. Hispaníkar halda
fastar í tungu sína og menningu
ættlandanna en flestir aðrir inn-
flytjendur hafa gert og eiga
tiltölulega auðvelt með það
sökum nálægðar ættlandanna,
miklu betri samgangna og fjar-
skipta en áður var og þess hve
margir þeir eru, auk þess sem
þeir búa gjarnan á svæðum sér.
Fátækt og menntunarleysi
margra gerir þeim líka erfitt um
vik að aðlagast samfélaginu,
hversu fegnir sem þeir vildu. ■
Vegna þessa og hraðvaxandi fjöl-
da hispaníka þykjast ensku-
mælandi Bandaríkjamenn sjá
fram á - og ekki að ástæðulausu,
eins og skilja má af framanskráðu
- að þess verði skammt að bíða að
spænskumælandi menn vaxi þeim
yfir höfuð í sumum ríkjum. Um-
mæli vissra forustumanna hispan-
íka þess efnis, að gera beri spæn-
sku að opinberu máli Bandaríkj-
anna við hlið enskunnar, hafa
vakið grun um að hispaníkar ætli
sér stærri hlut í bandaríska samfé-
laginu en aðrir þjóðernis- og
menningarhópar hafa hingað til
sætt sig við eða kært sig um. Við
þessu hafa enskumælandi menn
brugðist með því að koma því til
leiðar í 17 ríkjum, að enska skuli
lögleidd sem opinbert mál. (í
flestum ríkjanna hefur enskan til
skamms tíma verið svo ríkjandi,
að engum hefur dottið í hug að
þörf væri á löggjöf henni til
fulltingis.) í þessu sambandi er
talað um hættu á „kvíbekkingu“,
það er að segja á sundurlyndi
ensku- og spænskumælandi
Bandaríkjamanna, hliðstæðu því
sem er í Kanada milli ensku- og
frönskumælandi manna og felur í
sér hættu fyrir einingu þess lands.
Ekki er laust við kynþáttaand-
úð í garð hispaníka, bæði af hálfu
hvítra og svartra landsmanna.
Það er talað um „brúnu hættuna"
að sunnan og hispaníkar kvarta
oft um að þeir sæti misrétti á
vinnu- og húsnæðismarkaði. Þótt
efalaust sé eitthvað til í því, má
benda á að algengast var meðan
innflytjendastaumurinn stóð yfir
frá Evrópu að síðustu innflytj-
endurnir fengju þau störfin, sem
minnst var sóst eftir og verst voru
borguð, þótt álíka hvítir væru og
þeir, sem fyrir voru. Dæmi kú-
bönsku innflytjendanna, sem
áður var getið, bendir og ekki til
annars en að hispaníkar geti
komist áfram jafnt og aðrir. Þá
má nefna að hjónabönd hispan-
íka og annarra landsmanna eru
mjög algeng; að sögn eins for-
ustumanna þeirra fyrrnefndu
kvænist/giftist þriðji hver hispan-
íki persónu utan „síns hóps“. Það
bendir ekki til svæsins kynþátta-
rígs gagnvart hispaníkum, og er
líka vísbending um að aðlögunar-
tregða þeirra sé ef til vill ekki eins
mikil og ætla mætti af sumu öðru.
Dagur Þorleifsson
Stöndugur Kúbani ( Miami - þar ráða þeirrar þjóðar menn mestu í stjórn- og
efnahagsmálum.
Föstudagur 20. janúar 1989 NYTT HELGARBLAÐ - slÐA 13