Þjóðviljinn - 20.01.1989, Blaðsíða 29

MEÐ GESTS AIJGUM
GESTUR
GUÐMUNDSSON
Sverri á Hveravelli
Stundum hlýtur ríkisstjórnin
að óska þess að fyrirrennarar
hennar hefðu tekið upp sovéska
stjórnarhætti að einu leyti, þ.e.
aðferðirnar til að losna við fyrr-
verandi stjórnmálamenn. Ég er
þó ekki að gera því skóna að ráð-
herrarnir vilji losna við pólitíska
keppinauta á sama hátt og Stalín
forðum, en stundum verður þeim
eflaust hugsað til sovésku og kín-
versku leiðtoganna sem urðu raf-
veitustjórar í afskekktustu hér-
uðum ríkisins. Það hefur ábyggi-
lega hent einhvern ráðherrann að
lygna aftur augunum á ríkis-
stjórnarfundi og óska þess að
Geir Hallgrímsson væri orðinn
sendiherra í Ulan-Bator en
Sverrir Hermannsson veðurat-
hugunarmaður á Hveravöllum.
Og þó. Eftir á að hyggja getur
ríkisstjórnin tæpast óskað sér
hentugri fjandmanna en fyrrver-
andi íhaldsforkólfa sem hafa
gleymt því að þeim var skákað til
hliðar í embætti sem að sönnu eru
valdamikil en eiga þó að vera
utan við pólitískt dægurþras. Svo
má böl bæta að benda á annað
verra, og hver er upplagðari óvin-
ur fólksins en Sverrir Hermanns-
son sem brýtur hverja stáss-
krukkuna af annarri í postulíns-
búð íslenskra ríkisfjármála?
Uppistandið í Sverri leiðir ann-
ars hugann að því, hvernig nýjar
manngerðir koma stöðugt fram á
sjónarsviðið í kynslóðaskiptum
stj órnmálaleiðtoganna. Það eru
ár og dagar síðan íslendingar áttu
sér landsfeður á borð við Ólaf
Thors, Bjarna Ben., Hermann og
Eystein eða andstæðinga þeirra,
mælska gáfumenn fulla af félags-
legri vandlætingu eins og Einar
Olgeirsson, Brynjólf Bjarnason,
Héðin Valdimarsson og Hanni-
bal Valdimarsson. Eftir að Sjálf-
stæðismönnum mistókst að skapa
sér forystusauð úr straumlínu-
löguðum kaldastríðsmönnum á
borð við Geir Hallgrímsson, rann
upp tímabil hinna pólitísku
rudda. Hvorki Geir né Þorsteinn
gátu tjónkað við frekjuhunda á
borð við Sverri Hermannsson,
Matthías Bjarnason og Matthías
Á. Mathiesen. Þeir urðu fremstir
meðal jafningja í þeirri fílahjörð
sem jafnan hefur fyllt raðir á-
hrifamanna í Sjálfstæðisflokkn-
um. Rétt eins og venjulegir
meðalskussar í útgerð böðluðust
þeir áfram og stjórnuðu flokki og
landi án þess að vita almennilega
hvert stjórn þeirra stefndi. Aðal-
atriðið var að stjórna og tryggja
sjálfum sér sess í miðju allra at-
hafna. Enda fór sem fór. Þeir
misstu forystuna í íslenskum
stjórnmálum og mesti frekju-
hundurinn af þeim öllum, Albert
Guðmundsson, fór með fjórðung
fylgisins og dreifði því út um víð-
an völl.
Á meðan Sjálfstæðismenn
sleikja sárin og búa sig undir að
lyfta Davíð Oddssyni á stall sem
þeim nýja leiðtoga er mun leiða
fflahjörðina út úr eyðimörkinni,
hafa hinir flokkarnir fengið tæki-
færi. Þar hefur í millitíðinni orðið
til ný tegund leiðtoga, „sjó“garp-
arnir sem auglýsingastofur og
umbar hafa mótað í form
„forystuímynda". Steingrímur,
Jón Baldvin og Ólafur Ragnar
eiga það allir sammerkt að vera af
þeim kynslóðum sem fengu per-
sónuleika sinn mótaðan á árum
kalda stríðsins. Þeir eru á margan
hátt „feður“ af gamla skólanum
og njóta þess að hafa völd. Eins
og góðum feðrum sæmir er þeim í
mun að öllum líði vel á þjóðar-
heimilinu þeirra, en þeir telja sig
líka vita í hverju sú vellíðan er
fólgin og hvernig megi koma
henni í kring.
Þeir þremenningarnir hafa til-
einkað sér vissa þætti í þeirri
breytingu hugarfarsins sem hefur
orðið á Vesturlöndum síðasta
aldarfjórðunginn, en þeir hafa þó
fyrst og fremst tileinkað sér ýms-
ar nýjungar í stfl. Þeir hafa lært
það að framkoma og nálægð í
fjölmiðlum skiptir jafnvel meira
máli en pólitískur boðskapur.
Áhrifaríkasta formúlan var
sköpuð í kringum Steingrím Her-
mannsson, fyrirmyndarföðurinn
sem vill öllum svo vel en hefur
bara ekki fengið við neitt ráðið,
þótt valdaferill hans hafi verið
nær samfelldur í áratug. Almenn-
ingur kann betur við þessa for-
múlu en árásargjarnan stíl þeirra
Jóns Baldvins og Ólafs Ragnars,
en hann hefur hins vegar orðið til
þess að þeir voru valdir til forystu
þegar flokkar þeirra stríddu við
niðurlægingu og fylgistap. Árásir
þeirra eru ekki í stfl nautsins sem
rennir beint á þá dulu sem and-
stæðingurinn veifar, heldur fær
almenningur það á tilfinninguna
að þeir séu hinir mestu refir í
flækjum stjórnmálanna, en þegar
þeir hafi stikað út leiðina, fái fátt
fyrir þeim staðist. Þessi þrenning
er vænleg til vinsælda, ekki síst á
tímum þegar almenningur hefur
á tilfinningunni að það þurfi að
endurmeta alla stjórnarstefnuna
og jafnframt að sýna hugrekki til
að hrinda breytingum f fram-
kvæmd.
En nýir vendir verða einhvern
tímann gamlir, og það er tíma-
bært að huga að því, hvernig for-
ystu vinstri armur íslenskra
stjórnmála þarf að eignast þegar
ríkisstjórnartríóið hefur gegnt
hlutverki sínum Ég er svo sem
ekki að hvetja til þess að þeir Jón
Baldvin og Ólafur Ragnar hætti í
pólitík og fari til Ulan-Bator eða
á Hveravelli, en það hefur þó ver-
ið á þeim báðum að skilja í yfir-
standandi fundaherferð að þeir
séu báðir út úr dæminu sem for-
menn nýs sameiningarflokks
jafnaðarmanna.
Ég tel reyndar að íslenskum
sósíalistum sé ekki hollt að hafa
öllu lengur forystuímyndir í
„sjó“stfl. Meðal almennings má
merkja eftirspurn eftir öðrum
forystustfl, sem felst m.a. í ein-
lægni og að talað sé við kjósendur
eins og jafningja sem verða að
leysa vandamálið með stjórn-
málamönnunum. Bæði Stein-
grímur Hermannsson og forysta
Kvennalistans eiga vinsældir
sínar að töluverðu leyti að þakka
slíkum stfl, hvort með sínum
hætti. Það er svo annað mál, að
þessi stfll þjónar stjórnmála-
refnum Steingrími sem sauðar-
gæra, með góðri aðstoð íslenskra
fjölmiðlamanna sem kunna ekki
að veita stjórnmálamönnum að-
hald. Einlæg samúð Kvennalist-
ans með hrjáðum konum, börn-
um og lítilmögnum dugar líka
skammt ef þær brestur vilja til
aðgerða. Þessi bakhlið hinna ein-
lægu stjórnmálamanna breytir
því ekki að almenningur hefur
vaxandi óbeit á refsskap í
stjórnmálum. Þjóðin verður á
margan hátt upplýstari með
hverjum degi, og almenningur
lærir að vera gagnrýninn á þær
ímyndir sem fjölmiðlar, auglýs-
ingaiðnaður og áróður halda að
honum.
Tími landsfeðra í íslenskum
stjórnmálum er löngu liðinn, tími
frekjuhundanna er að líða undir
lok, og flugeldar „sjó“kallanna
hafa bráðum kastað síðustu birtu
sinni á vetrarhimininn. Það er
engin ástæða fyrir stjórnmála-
menn að vera leiðinlegir, og að
sjálfsögðu eiga þeir að hafa stfl.
Én til langframa klqðir enginn
stíll félagshyggjuöflin betur en
einlægnin.
KVIKMYNDIR
Tryllir á
alþjóða-
mælikvarða
Hilmar Oddsson: „ Allt lagt undir til að gera góðan
þriller“
ÞORFINNUR
ÓMARSSON
Þegar hefur verið hannað veggspjald til kynningar á Meffí en nýtt plakat verður
gert áður en myndin verður sett markaðssett á ári komanda.
Önnur kvikmynd Hilmars Odd-
sonar verður væntanlega lang stærsta
verkefni sem íslendingar hafa fengist
vitS á kvikmyndasviðinu. Myndin
Meffi hel'ur verið lengi í burðarliðin-
um, handritið hefur verið skrifað aft-
ur og aftur, og dró Kvikmyndasjóður
styrk upp á 10 miljónir til baka vegna
of mikilla breytinga þar á. En þeir
félagar hjá Bíó hf. eru ekki af baki
dottnir og ætla að hefja tökur á mynd-
inni í maí.
„Þessi ákvörðun Kvikmyndasjóðs
er að mörgu leyti furðuleg því kvik-
myndahandrit taka gjarnan miklum
breytingum frá fyrstu útgáfu þar til
myndin er loks tekin", sagði Hilmar
Oddsson í samtali við Nýtt helgar-
blað. „Við viljum því gefa sjóðnum
tækifæri á að leiðrétta þetta og sóttum
um styrk að nýju“. Nýja umsóknin
hljóðar hins vegar upp á fimm sinnum
stærri tölu, eða tæpar 50 miljónir
króna sem er þó ekki nema fjórðung-
ur áætlaðs heildarkostnaðar. Þá eru
þau nýmæli í þessari umsókn að styrk-
urinn borgast til baka verði nægur
hagnaður að myndinni.
Hilmar Oddsson er kvikmyndal-
eikstjóri af yngri kynslóðinni hér á
landi og er Meffí hans önnur mynd.
Hann vakti athygli nýútskrifaður úr
kvikmyndaháskóla þegar hans fyrsta
verkefni var kvikmynd í fullri lengd,
„Eins og skepnan deyr“.
„Hlutverk mitt við gerð þessarar
myndar er allt annað en við Skepn-
una. Nú mun ég einbeita mér að
leikstjórninni og láta aðra eftir öðrum
þáttum sem ég sá um í Skepnunni, td.
tónlistina. Skepnan var eingöngu mitt
hugarfóstur og því fylgdu því kostir
að vera nánast allt í öllu. Nú ætla ég
hins vegar að leggja allt í sölurnar til
að gera góðan þriíler og til þess nýti
ég mér krafta annara góðra manna“.
Tryllirinn Meffí
Þriller segir Hilmar en um hvað
skyldi þessi íslenski trylllir þá fjalla?
Sagan hefst í Marseille í Frakklandi
þar sem Jack Gideon, sonur alræmds
bófaforingja, bíður eftir skipi með
eiturlyfjasendingu frá Sikiley. Fyrir
misskilning hafnar sendingin í
Reykjavík og við það breytist líf Jacks
í martröð. Hann heldur til {slands,
ásamt lífverði föður síns, og kynnist
þar járniðnaðarmanni sem hefur að-
gang að skipinu. Þeir reyna að múta
honum en án árangurs og hefst þá
hinn mesti hildarleikur vítt og breytt
um landið.
Handritið að Meffí var fyrst skrifað
fyrir tveimur árum, af Hilmari sjálf-
um og Jóhanni Sigurðarsyni leikara.
„Meffí var upphaflega orð í tugu-
máli sem þrír vinir höfðu búið til fyrir
sjálfa sig og var sagan þá um þessa
félaga. Handritið var þá gífurlega
ólíkt því nýjasta en ári síðar bættist
bandaríski rithöfundurinn Michael
Taav í hópinn. Sú útkoma var ágæt en
menn vildu gera betur og að lokum
skrifaði Kanadamaðurinn Karl
Schiffmann handrit eftir sögu okkar
þriggja, en fyrir vikið hefur orðið
meffí fengið aðra þýðingu. Við erum
mjög ánægðir með þessa útkomu og
ef eitthvað er hefur fsland orðið enn
sterkara fyrir vikið. Kvikmyndasjóð-
ur bað um að sjá útdrátt úr því og
felldi síðan niður styrkinn“.
Mikið hefur verið rætt og ritað um
þá leikara sem koma til með að taka
þátt í þessu verkefni og ekki að ást-
æðulausu. Hlutverk Jacks er í hönd-
um Erics Roberts sem öllum kvik-
myndaáhugamönnum ætti að vera
kunnur. Hans þekktasta hlutverk er
án efa á móti Jon Voight í mynd so-
véska leikstjórans Andrei Konchal-
ovski, The Runaway Train, en báðir
voru þeir tilnefndir til Óskarsverð-
launa fyrir leikinn. Þá lék Roberts á
móti Mickey Rourke í mynd Stuart
Rosenbergs, The Pope of Greenwich
Village, og einnig lék hann aðalhlut-
verk í mynd Júgóslavans Dusan Mak-
avejev, The Coca Cola Kid, en mynd-
in sú hlaut nú enga sérstaka hylli hér á
landi eins og von er þegar myndir fara
út fyrir formúluna.
Helgi Björnsson leikur járniðnað-
armanninn og Ylfa Edelstein leikur
kærustu hans, en önnur stór hlutverk
verða í höndum Þrastar Leós Gunn-
arssonar og Hjálmars Hjálmars-
sonar. Hverjir leika síðan glæpakóng-
inn og lífvörðinn er enn ekki kunnugt
en Burt Lancaster var sterklega orð-
höur við þann fyrrnefnda.
„Þar sem ekki hefur verið gengið
frá samningum við tvo þessara út-
lendu leikara vil ég helst ekki greina
frá hverjir eru inni í myndinni", sagði
Hilmar Oddsson. „Það skýrist vænt-
anlega á næstu dögum en auðvitað
væri gaman að fá Burt Lancaster sem
er í miklu uppáhaldi hjá mér en hann
búr vi heldur slæma heilsu um þessar
mundir. Eric Roberts hefur hins veg-
ar verið negldur alveg síðan síð-
astliðið sumar en honum leist strax
mjög vel á handritið. „I love it, ill do
it“ sagði hann eftir að hafa lesið það
aðeins einu sinni yfir“.
Framleiðslufyrirtæki myndarinnar,
Bíó hf. með Jón Ólafsson í broddi
fylkingar, hefur þegar tryggt sér 100
miljónir í lágmarkstekjur fyrir dreif-
ingu á myndinni utan Bandaríkjanna
og Kanada en nú er verið að vinna að
samningum við þarlend dreifingarfyr-
irtæki.
„Þessir samningar, bæði við kvik-
myndaleikara og dreifingaraðila, eru
alfarið Jóns og munar miklu fyrir mig
að hafa mannmeð mér sem getur gert
þessa hluti. Á milli okkar ríkir hrein
og klár verkaskipting og vegum við
þannig upp hvorn annan“.
Altént er ljóst að kvikmyndin
Meffí verður á margan hátt próf-
steinn á íslenska kvikmyndagerð.
Stærri skref eru stigin inn í hinn skógi
vaxna alþjóðamarkað en hversu langt
inn í skóginn verður farið að þessu
sinni er ekki hægt að fullyrða.
Þorfinnur Óntarsson

Föstudagur 20. janúar 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 29