Þjóðviljinn - 20.01.1989, Blaðsíða 18

Fæ bestu
hugmyndimar
í baði
Jóhannes Kristjánsson
eftirherma er oröinn þjóð-
frægur maður fyrir stælingar
sínar á öðru fólki, sérstaklega
þó þingmönnum og ráðherr-
um, og sumir segja að ríkis-
stjórnin geti öll farið í frí og
látið Jóhannes leysa sig af.
Hann skaust upp á stjörnu-
himininn í gegnum tvö síðustu
áramótaskaup, en á þó all-
langan feril að baki sem
skemmtikraftur.
Hann kom í heiminn vestur á
Ingjaldssandi í Önundarfirði og
segist snemma á ævinni hafa
tekið upp á því að herma eftir
öðrum. „Éghef greinilega drukk-
ið þetta í mig með móð-
urmjólkinni og man varla eftir
mér öðruvísi, enda var af nógu að
taka,“ segir Jóhannes þegar ég
spyr hann út í þetta.
„Fyrsta skemmtunin sem ég
kom fram á var árið 1976 og þá
var ég píndur til þess af systur
minni. Hún skipaði mér að gera
þetta og sagði að fyrst ég væri
alltaf að þessu gæti ég allt eins
gert það á skemmtun.“ Þessi
fyrsta opinbera uppákoma Jó-
hannesar var í Reykjavík og hann
segir að hún hafi verið honum svo
mikið mál, að hann hafi æft sig í
þrjár vikur fyrir hana.
Um þetta leyti voru Lúðvík
Jósepsson og Geir Hallgrímsson í
eldlínunni og tíðir gestir í andlit-
inu á Jóhannesi. En hefur hann
aldrei lent í vandræðum út af
eftirhermum sínum? „Nei,
aldrei. Fólk tekur þessu yfirleitt
mjög vel þótt það komi flatt upp á
suma. En það er auðvitað ekki
sama hvað maður segir, en ef
þetta er meinlaust grín, eins og ég
reyni að hafa það, held ég að fólk
hafi bara gaman af þessu.“
Jóhannes er búinn að vera í
þessu fagi í 12 ár en varð ekki
þekktur fyrr en á síðustu tveimur
árum, hvernig stendur á því?
„Fyrstu árin gerði ég það vilj-
andi að fara með veggjum og
bannaði meira að segja að ég væri
auglýstúr sérstaklega þar sem ég
kom fram. Ég vildi nefnilega ekki
fara út í þetta og ástandið var
búið að vera „haltu mér slepptu
mér“ í mörg ár og ég ætlaði alltaf
að hætta þessu og sagði við sjálf-
an mig að næsti vetur yrði sá síð-
asti, en svo bættist alltaf við á
hverju ári. Nú er ég búinn að
missa öll tök á þessu eins og ríkis-
stjórnin er búin að missa tökin á
Sverri.“
Svaf ekki
af skömm
Mér til nokkurrar undrunar
segist Jóhannes hafa haft af því
miklar áhyggjur fyrstu árin, að
hann gæti ekki endurnýjað sig
nógu hratt. Skemmtanirnar tóku
líka svo mikið á hann að hann
segist oft ekki hafa sofnað af
skömm. Þetta angrar hann ekki
lengur en hann segir sum hús hafa
vondan anda og þau fari í skapið
á honum. „Ég er kannski á sex
skemmtunum í röð og finn ekkert
fyrir þeim, en svo kemur einhver
ein sem ég er kvíðinn fyrir. Þetta
fer mjög mikið eftir húsunum.
Það er til dæmis eitt hús, sem ég
vil ekki nefna, sem verkar illa á
mig og ég kvíði alltaf fyrir að
skemmta þar. í þessu húsi hjálp-
ast allt að, og andinn þar er ein-
hvern veginn þannig að það
verkar illa á mig.
Ef ég er klár á byrjuninni,
hvernig ég ætla að opna „pró-
grammið“, þá er ég þrælöruggur
og kvíði ekkert fyrir. Fyrstu tvær
mínúturnar eru mesti höfuðverk-
urinn og skipta mestu máli.“
En er það ekki martröð hverr-
ar eftirhermu þegar fólk fattar
ekki brandarann eða veit ekki
hvern er verið að stæla?
„Maður hugsar auðvitað um
þetta stundum, möguleikann á að
þetta gerist. En sumir brandarar
eru þannig, og þeir bestu eru oft
þannig, að fólk fattar þá eftir á,
svona tveimur sekúndum eftir að
þeir eru sagðir. Stuttir og góðir
brandarar eru bestir. Ef það
kemur fyrir að einhver hluti
„prógrammsins" gengur ekki
upp, þá hendir maður því bara út,
maður er alltaf að fínpússa og
laga. Reynslan segir manni hvað
gengur upp og hvað ekki. Annars
er þetta ekki teljandi vandamál
hjá mér.“
Jóhannes segir mikla vinnu
liggja að baki sýningarinnar.
Hugmyndir komi að vísu með
misjöfnum hætti, stundum á
augnabliki, en eitt sé öruggt að
þær komi ekki þegar hann setjist
niður til þess að fá þær. „Ég fæ oft
hugmyndir þegar ég er að keyra
bílinn eða tala við einhvern og þá
verð ég að skrifa þær á hand-
leginn á mér og er oft allur út-
krassaður. Ef ég heyri tvo menn
tala saman get ég fengið prýði-
lega hugmynd út úr því. En bestu
hugmyndirnar koma þegar ég er í
baði. Ég fer stundum í bað gagn-
gert til að fá hugmyndir, sérstak-
lega til að finna byrjanir.“
Hann segist ekki vita hvers
vegna baðið sé svona hugmynda-
vekjandi, en sennilega sé maður
svo afslappaður í baði og laus við
allar utanaðkomandi truflanir.
Ég er eins
og miöill
Hvernig skyldi Jóhannes á-
kveða hvaða persónur hann tekur
fyrir, liggur það í augum uppi eða
þarf hann að leita að þeim?
„Það er svolítið misjafnt.
Sumir koma eins og að hendi sé
veifað en aðra þarf ég að hugsa
meira um. Til að mynda var ég
búinn að fylgjast með Halli Halls-
syni í langan tíma áður en ég
áræddi að prófa hann. En þegar
fólk er orðið þekkt og hefur sér-
kenni, þá knýr það á. Ég er eins
og miðill,“ segir Jóhannes og er
greinilega skemmt.
„Það er engin lygi að ég hef
líkamlega tilfinningu fyrir fólki.
Þegar ég er að herma eftir Ólafi
Ragnari til dæmis, þá finn ég fyrir
honum í vinstri handleggnum, og
ég finn fyrir Aðalheiði Bjarn-
freðsdóttur í öðru kinnbeininu,
þetta er alveg furðulegt."
Jóhannes segist líka finna fyrir
Ólafi Ragnari í fótunum og sýnir
mér með ákveðnum grettum,
handahreyfingum og göngulagi
hvers vegna hann finnur fyrir
ólíku fólki á misjöfnum stöðum.
Hann segist finna þannig fyrir
fólki sem hann hermir eftir að
honum finnist hann alls ekki vera
að leika. Þegar hann hefur sett
upp nokkur þjóðkunn andlit og
hermt eftir líkamlegu atgervi
eigenda þeirra, spyr ég hvort
komi á undan svipurinn eða
röddin.
Það er erfitt að koma svarinu á
prent. Hann sýnir mér einstakar
hreyfingar og segir að taktarnir
og kækirnir hjá Olafi Ragnari og
Steingrími Hermannssyni hafi
komið fyrst og sýnir mér hvernig
þeirþróuðust. Raddirnar komu á
eftir. Jóhannes segir að erfiðast
sé síðan að raða öllum smáat-
riðum saman, í því felist mesti
galdurinn.
Það má segja að Steingrímur sé
einhvers konar vörumerki hjá Jó-
hannesi. Verður hann ekki að
fylgjast vel með Steingrími til að
fylgja honum í umræðunni?
„Jú, jú, enda segir Steingrímur
margt, sem betur fer,“ svarar
hann og glottir. En það var eftir
fræg stjórnarslit árið 1974 sem Jó-
hannes fékk verulegan áhuga á
Steingrími og tók hann upp á
segulband. Hann hlustaði á hann
aftur og aftur og gafst ekki upp
fyrr en Steingrímur rann allur
upp fyrir honum. „Svo var ég
einu sinni að æfa mig á Einari
heitnum Ágústssyni, röddinni,
en yfirleitt æfi ég sjaldan raddirn-
ar mikið - hugsa meira um þær, -
en Einar rann alltaf út í Sighvat
Björgvinsson, án þess að ég réði
nokkuð við það. Þetta endaði
með því að ég náði hvorugum,
hef sennilega æft mig of mikið.“
Eru þá til persónur sem er bara
ekki hægt að stæla að þínu mati?
„Já, en ég sé það leifturfljótt
hvort ég kem til með að ná fólki.
Það eru fyrst og fremst hin ýmsu
smáatriði sem gera útslagið, litlar
hreyfingar sem fólk tekur
kannski ekki eftir venjulega, en
kannast við þegar það sér hermt
eftir viðkomandi."
„Tökum Birgi ísleif Gunnars-
son til dæmis, ég næ ekki beinlínis
röddinni, en þetta vagg og hreyf-
ingar sem hann er með, eru sér-
kennandi." (Hér birtist Birgir ís-
leifur ljóslifandi í Jóhannesi og
það liggur við að ég geti tekið
undir með honum að hann sé ein-
hvers konar miðill.) „Orðfærið
skiptir miklu máli, það þýðir ekk-
ert að láta Ólaf Ragnar tala eins
og Birgi ísleif og öfugt. Þetta
verður allt að hanga saman,
hreyfingarnar, röddin og orðfær-
ið.“
„Ef ég er hjá stjórnmálaflokk-
unum haga ég dagskránni nokk-
uð eftir þeim vindum sem þar
blása. Ég hef nú skoðanir á öllum
hlutum en þær komast ekki fyrir,
ég tala oft gegn eigin skoðunum.
En sumir hafa miklar áhyggjur af
því hvort ég sé kommúnisti,
íhaldsmaður, Framsóknarmaður
eða krati og ég hef verið skam-
maður fyrir það allt. Þetta eru
bara meðmæli, því mönnum er þá
ekki sama.
Mér þykir voðalega vænt um
allt fólk sem ég hermi eftir og það
fer ekkert af því í taugarnar á
mér.
Mér þykir miklu meira mál að
herma eftir konum, þótt ég geri
það stundum. Aðalheiður er til
dæmis búin að vera á takteinum
hjá mér frá upphafi, small eins og.
skot. Ég man til að mynda eftir 1.
maí fundi 1977 hjá verkalýðsfé-
laginu í Keflavík, þar sem ég lét
hana fjúka. En ég gat ekki notað
hana svo mikið nema þar sem
hún var vel þekkt, þótt hún hafi
náttúrlega lengi verið þjóðfræg
persóna. Núna er hún komin á
gott flug og er þess vegna ofar-
lega á dagskránni."
Það getur verið hin prýðileg-
asta auglýsing fyrir stjórnmála-
menn að Jóhannes hermi eftir
þeim. Kemur það fyrir að fólk,
eða aðstandendur, biðji hann að
taka sig fyrir?
„Já, það kemur fyrir og ef það
er hægt þá geri ég það, - ég geri
allt sem hægt er, ég verð að segja
það,“ - lætur Jóhannes Steingrím
svara. „Annars bætist fólk meira
sjálfkrafa í safnið. Ég var að taka
þetta saman um daginn og
reiknast til að þetta hafi verið um
40 manns frá upphafi en sumir
hafa dottið út eins og gengur og
gerist.“
Menn skanramaöir
í gegnum miöilinn
Hvernig fólki er best að
skemmta? Eru íslendingar al-
mennt góðir húmoristar, eða er
munur á fólki á milli landshluta?
„Já, það finnst mér, það er yfir-
leitt gott að skemmta íslending-
um. Mér finnst þó meiri vandi að
skemmta úti á landi þótt ég viti
ekki alveg hvers vegna. Lands-
byggðarmenn eru kannski meiri
einstaklingar, ef hægt er að orða
það þannig.
Annars eru hópar í sal auðvit-
að misjafnir. Ég fæ til dæmis
stundum framíköll og þá er oftast
verið að kalla fram í fyrir þeim
persónum sem ég er að fara með,
en ekki fyrir mér. Steingrímur er
kannski hundskammaður og ég
hef orðið fyrir því að fólk biðji
mig fyrir skilaboð til stjórnmála-
mannanna, eins og ég sé einhver
starfsmaður hjá þeim. Þetta kem-
ur sérstaklega fyrir í sambandi
við Steingrím."
Hefur þér aldrei dottið í hug að
lcggja leiklist fyrir þig?
„Eg hef stundum hugsað um
það en ætli maður læri ekki nóg
um sósíalismann í stjórnmála-
fræðinni,“ segir Jóhannes og
hlær. „En svona í alvöru talað þá
held ég að leiklistarnám myndi
ekki endilega koma mikið að
gagni í þessu. Ég verð að vera
eins og ég er, verð bara að vera ég
sjálfur og er svolítið hræddur um
að ég myndi glata einhverju ef ég
færi að læra leiklist. Annars veit
ég ekkert um það, en ég óttast
þetta."
í stað þess að fara í leiklistar-
nám fór Jóhannes í stjórnmála-
fræði, sem má til sanns vegar færa
að snerti hans atvinnu. Hugsar
hann mikið um stjórnmál?
„Ég hef alltaf hugsað mikið um
pólitík, alveg frá því ég var púki
og bara þjóðmál almennt og ég
hef engar skýringar á þessum
áhuga,“ segir Jóhannes. Hann
segist vera mikill landsbyggðar-
maður og hafi miklar áhyggjur af
stöðu hennar. Hann nefnir jarð-
göng á Vestfjörðum og segir þau
ekki kosta mikla peninga miðað
við þær framkvæmdir sem ráðist
er í í Reykjavík. „Hvað kostaði
bílastæðið við Kringluna til dæm-
is, ætli sá kostnaður fari ekki hátt
í kostnaðinn við að gera jarðgöng
á Vestfjörðum?"
Jóhannes segist hafa átt ein-
hvern þátt í gerð síðasta áramót-
askaups, eðlilega hafi hann lagt
þar hönd á plóg. Áramótaskaup
eru alltaf mikið rædd og ég spyr
hvort hann hafi verið ánægður
með síðasta skaup.
Tankurinn fylltur
unra helgar
„Nei, ég er ferlega óánægður
með Steingrím, ég náði honum
ekki nógu vel, aðallega út af
stressi. En sem betur fer er ég
aldrei ánægður með það sem ég
geri. Þó verð ég að játa, að ég var
ánægður með Birgi ísleif og ég
kom siálfum mér verulega á óvart
þar. Eg sá atriðið ekki fyrr en
búið var að vinna þáttinn og það
kom flatt upp á mig hvernig til
tókst með hreyfingarnar. Ég
18 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 20. janúar 1989