Þjóðviljinn - 27.01.1989, Blaðsíða 17

metisæturnar alls ekki einar um
slíkt. ,
Sama þróun er uppi á tening-
num hvað ávexti varðar. Ávextir
þýddu hér áður fyrr bananar, epli
eða appelsínur og á jólum voru
borðuð jólaepli og mandarínur.
En á meðan neysla þessara ávaxt-
ra hefur aukist til muna hafa aðrir
og áður óþekktir bæst við. Ergó,
íslendingar neyta grænmetis og
ávaxta í mun níkari mæli en áður
og kemur það eflaust engum á
óvart.
Margar sjáanlegar
breytingar
Ein athyglisverðasta hliðin á
ávaxta- og grænmetisáti landans
er hversu margar tegundir eru
hér á boðstólum, en þær eru vel á
annað hundrað. Fæstir hafa raun-
ar áhuga á sjaldgæfustu vörunum
og halda tryggð við sín uppáhöld
en aðrir eru sífellt að prófa
eitthvað nýtt. Þetta á sérstaklega
við um ávexti með hinum furðu-
legustu nöfnumsem gefa ekkert
til kynna um hvemig herlegheitin
bragðast.
- Breytingin undanfarið er gíf-
urleg og þessi markaður er allt
annar en fyrir aðeins um fimm
árum, sagði Eggert Á. Gíslason
hjá Mata hf. er Nýtt Helgarblað
ræddi við hann í vikunni. Mata er
eitt af stóru fyrirtækjunum sem
versla með ávexti og grænmeti og
kaupir vörur bæði erlendis frá
sem og innanlands. Önnur fyrir-
tæki af þessari stærðargráðu í
bransanum eru Bananar og Ban-
anasalan, auk þess sem Sam-
bandið og Hagkaup flytja inn
fyrir sjálfa sig. Þá er Ágæti einnig
með mikil viðskipti á grænmet-
ismarkaðinum.
- Grænmetismarkaðurinn
breyttist mjög eftir að einokun
Sölumiðstöðvarinnar var aflétt
og úrvalið hefur aukist á sama
tíma og verðið lækkar. Hér áður
fyrr þekkti fólk varla annað en
hvítkál, gulrætur og rófur en nú
eru td. kínakál og jöklasalat (ice-
berg) mjög vinsæl auk fjölda ann-
arra tegunda. Engu að síður
borða íslendingar ekki enn jafn
mikið af grænmeti og margar aðr-
ar þjóðir og ræður eflaust miklu
þar um að erlendis borða menn
grænmetissalat sem forrétt en hér
er það aðallega notað sem með-
læti.
- Þá er alveg ljóst að ávextir
gegna öðru hlutverki hjá fólki en
fyrr og hafa ýmsar tegundir sem
áður töldust til munaðarvara
sómt sér vel á markaðinum. Vín-
Mjög sjáanlegar breytingar hafa
orðið á ávaxta- og
grænmetisborðum stórverslana
og eru borð sem þessi fremurný
af nálinni hér á landi. Fólk velur
nú sitt ferska grænmeti sjálft og
er úrvalið ekki af skornum
skammti. Mynd: Jim.
ber töldust mikill munaður fyrir
nokkrum árum og kíví þekktist
varla en nú seljum við mjög
mikið af þessum vörum.
Matreiðslumenn veitingahús-
anna hafa ekki síður fundið fyrir
þessari þróun og sagði Rúnar
Marvinsson á veitingastaðnum
Við Tjörnina að þessi þróun
kæmi vel fram í matreiðslunni.
- Hvítlaukurinn er gott dæmi
um grænmeti sem meira er notað
af en fyrr. Það er ekki ýkja langt
síðan fólk fussaði og sveiaði og
talaði um vonda lykt þegar
minnst var á hvítlauk. Nú þykir
þetta eitthvert nauðsynlegasta
kryddið, sérstaklega með fisk-
réttum sem eru okkar sérgrein.
Tölulegar staðreyndir
Grænmetisborð stórverslana
bera þess merki að úrvalið er síf-
ellt að aukast en einnig er það
áberandi að flestar tegundir
ávaxta og grænmetis eru fáan-
Iegar á hvaða árstíma sem er. í
máli Eggerts Á. Gíslasonar hjá
Mata kom fram að söluaukningin
hefði þau áhrif að innflutnings-
fyrirtækin hefðu fleiri kosti til að
flytja inn þessar vörur en fyrr.
Þannig eru flestar tegundimar
keyptar frá nokkmm löndum
sem hvert og eitt hefur sinn besta
tíma til ræktunar.
Hann sagði einnig að sumar
tegundir ávaxta væm meira og
minna skraut í hillum stórmark-
aða en seldust ekki í vemlegu
magni. Engu að síður hlyti það að
vera kostur a'ð geta boðið upp á
slíkt úrval.
Þá má einnig skoða innflutn-
ingstölur á áður lítt seldum ávöxt-
um til að sjá svart á hvítu hver
breytingin hefur orðið. Ananas
seldist tam. ekki mikið hér áður
fyrr nema þá niðursoðinn en
* ferskur ananas verður æ vinsælli.
Fyrstu níu mánuði síðastliðins árs
var rúmlega 21 tonn af ananas
flutt til landsins en allt árið 1978
vom aðeins flutt inn tæplega 5
tonn og á sama tímabili jókst
innflutningur á melónum úr 88
tonnum í tæp 400 tonn. Avocado
er jafnvel enn nýrri á markaðin-
um og hefur innflutningur á hon-
um aukist enn meira, eða frá tæp-
lega tonni árið 1978 upp í 19 tonn
fyrstu níu mánuði 1988!
Annars hefur avocado óvenju
mörg íslensk nöfn. Venjulega er
talað um eggaldin eða grænaldin
en í skýrslum Hagstofunnar kall-
ast það lárpemr. Oft myndast
mglingur vegna slíkra þýðinga,
eins og td. aspargus - spergill eða
ásparga, iceberg - jöklasalat,
broccoli - spergilkál, og nú aug-
lýsa menn passionfmit sem ástar-
aldin en ætti réttilega að kallast
ástríðualdin eða einfaldlega fun-
aldin!
Ýmsir möguleikar
Það er því ljóst að íslendingar
eru enn að reyna fyrir sér á hinum
ferska grænmetis- og ávaxta-
markaði og em bestu leiðimar til
að kynnast markaðinum betur að
prófa sig einfaldlega áfram með
nýjungar. Grænmeti ættu menn
að borða í öll mál og ávexti má
nota með hvaða rétti sem er.
Rúnar Marvinsson minnist
þess þegar hann bauð fyrst upp á
steiktan banana með fiskrétti og
vom menn mjög hrifnir af því.
Hann segist enn steikja banana
(eða bjúgaldin) með kola og segir
það henta sérlega vel. í eftirrétt
má í raun nota hvaða ávexti sem
er og er allur gangur á matreiðsl-
unni. Léttsteiktar perur með syk-
urhúð þykja hreinasta sælgæti og
fer vel að hafa þeyttan rjóma og
súkkulaðisósu með en slíkur rétt-
ur fer varla vel með línurnar.
Og sem sjónvarpssnarl vill
undirritaður koma með heimatil-
búna tillögu sem fer vel í stað
brakandi snakksins. Einfaldlega
salat með sósu og blandast það
þannig (takist ekki of alvarlega):
Hálft kínakál á móti hálfii
jöklasalati, ca. 5 harðsoðin egg,
sveppir (td. 10), púrm- eða gras-
laukur, græn paprika (má sleppa)
og smátt skorin skinka. Þetta er
kryddað með td. aromati og þá
má skreyta með steinselju. Sós-
una má setja saman úr einum
bolla af sýrðum rjóma, hálfum af
majonesi, tveimur matskeiðum
af sætu sinnepi, einni af ediki og
(púður)sykri (hvað segið þið um
1-2 msk?). Mjög gott er að
skammta vel af salati á disk, setja
sósu út á eftir smekk og borða
með þessu ristað brauð og jafnvel
fer þetta vel með góðri súpu.
Eflaust kunnið þið að búa til
enn betri salöt, en verði ykkur að
góðu!
-þóm
NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 17
Ferskl
skal það
vera
Fyrir um tíu árum gekk sú
spaugsagafjöllunum hærra
að íslendingar þættu skapa
sér sérstöðu á þrennan máta:
Sjónvarpið hafði engar út-
sendingar á fimmtudögum né
helduríjúlímánuði, bjórfyrir-
fannst ekki í landinu og síðast
en ekki síst var Ólafur Jó-
hannesson ávallt í ríkisstjórn
hvort heldur um hægri eða
vinstri stjórn var að ræða.
Síðan hefur mikið vatn runnið
til sjávar. Allir þekkja söguna um
sjónvarpsmálin og innan skamms
mun bjórinn renna i tonnatali
ofan í kverkar fólks, en við
þekkjum enn dæmi sambærilegt
því síðasttalda.
Gífurlegar breytingar
á mataræði
En það hefur margt annað
breyst á þessum síðustu 10-20
árum og þarf ekki að fara lengra
en að skoða matarvenjur landans
til að verða var við gífurlegar
breytingar. íslensk veitingahús
sem buðu upp á góðan mat á við-
ráðanlegu verði spruttu upp eins
og gorkúlur á haug og fólk kunni
svo sannarlega að meta þessa ný-
breytni sem aðeins hafði þekkst í
útlandinu.
í kjölfarið fór fólk að reyna
meira fyrir sér í eigin eldhúsi og
krafan um fjölbreyttari mat varð
hávær. Og ef eitthvað hefur
stuðlað öðru fremur að meiri fjöl-
breytni í matseldinni þá er það
svo sannarlega meiri notkun
grænmetis og ávaxta.
Það er nefnilega ekki langt síð-
an grænmeti var mjög lítill hluti
af okkar neyslu. Við höfðum
reyndar soðið hvítkál með kjöt-
bollunum og soðnar rófur í
kjötsúpuna en með ýsunni var
nóg að bera fram kartöflur og
tólg. Allt saman ágætis matur en
landinn vildi breyta til og
heimtaði fleiri káltegundir, að
ógleymdum sveppunum, paprik-
um í ýmsum Iitum og hinum ýmsu
lauktegundum svo eitthvað sé
nefnt.
Viðhorf manna til grænmetis
og ávaxta hafa sumsé breyst í
x Ar í tinkk vin sælustu ávaxta en þetta IjúHenga
Kívíhefurslop^Mfl^kn^fy .r nokkmm árum. Mynd ÞÓM.
aldinvar
Mataræði f slendinga hefur tekið
miklum breytingum undanfarin
ár. Mikil aukning ávaxta- og
grænmetisnotkunar hefur haft
þar sitt að segja og er landinn enn
að reyna fyrir sér á því sviði
seinni tíð og eru ekki mörg ár
síðan almenningsálitið var á þá
leið að grænmeti væri aðeins fyrir
grasætur sem ekki borðuðu kjöt
eða fisk. Vissulega hafa græn-
metisætur haft mikil áhrif á þenn-
an markað en mesta sýnilega
breytingin er fjölbreyttara með-
læti með hinum ýmsu réttum.
Einnig borðar fólk mun meira af
alls kyns salötum og eru græn-
besta þo
ÞORRAÞJÓNUSTA MÚLAKAFFIS
Þorrablót í Múlakaffi allan
daginn frá kl. 11-21. Komið á
staöinn og gæöiö ykkur á
þorramatnum úr trogum.
Fjölskyldukassar. Ef þið viljiö
njóta matarins heima er bara
aö koma í Múlakaffi og sækja
hann.
Þorratrog fyrir 5 manns eöa
fleiri. Afgreitt á staönum eöa
sent til ykkar heim eöa á
vinnustaöi.
Þorraveisluþjónusta í heima-
hús eöa samkomustaöi.
Landsbyggöaþjónusta. Aö
sjálfsögöu sendum viö þorra-
mat hvert á land sem er.
Og rúsínan í pylsuendanum!
Þorrahátíð á vegum Múla-
kaffis í Domus Medica eöa
Golfskálanum í Grafarholti.
Vegna fjölmargra fyrir-
spurna bjóöum viö nú sali
undir þorrablót meö danstón-
list og barþjónustu fyrir
50-250 manns. Þeir, sem óska
eftir slikri þjónustu,.hringi
sem fyrst í síma 37737 eöa
36737.
Uppskriftin hefur ætíö veriö
sú sama:
# Úrvals hráefni.
• Skammtar sem seója
landsins mestu matháka.
Og þá erbara að leyfa
bragðlaukunum að ráða
og setja stefnuna á
Miílakaffi í Hallarmúla,
þar sem allar ldmur,
krðkarogtrog eruað
springa utan af
búnar eru til af færustu
fagmönnum eftir
Frá okkur fer enginn svangur!
1. VINNINGLJR
álaugardag
handa þér, ef þú hittír
á réttu tölumar.
Láttu þínar tölur ekki
vanta í þetta sinn!
Sími 685111. Upplýsingasímsvari 681511.
VjS/vowiaws