Þjóðviljinn - 14.07.1989, Blaðsíða 7

Verður Afríkufíllinn
Afríski fíllinn er í bráðri útrým-
ingarhættu en hinn risavaxni
frændi hans á Indlandi þarf ekki
að óttast svo meinleg örlög.
Hann er ekki bara stærri og sterk-
ari heldur og námfús og vinnu-
samur en þó umfram allt smá-
tenntur. Afríska fílnum verður allt
að meini, hann vill enga þjálfun
þiggja og ekkert vinna, hvort sem
það stafar af heimsku eða
kænsku, og fram úr ásjónu hans
bugðast risavaxnar skögultenn-
ur: fílabein er einhver eftirsótt-
asta vara í heimi.
Fflum Afríku hefur fækkað úr
1,2 miljónum í 625 þúsund á átta
árum, frá 1981-1989. Þrátt fyrir
umfangsmiklar veiðitakmarkanir
í víðlendustu heimaríkjum
þeirra. Og verði ekkert að gert
verða fflarnir með öilu horfnir úr
Afríku upp úr aldamótum,
herma sérfræðingar, eða í síðasta
lagi um 2010.
Tvö horn
15 Afríkuríki flytja út fflabein.
Fulltrúar þeirra sitja um þessar
mundir á rökstólum í Gaborone,
höfuðborg Botswana, og ráða
ráðum sínum um það hvernig
stemma megi stigu við rányrkju
veiðiþjófa. Ráðstefnunni lýkur í
dag og þegar síðast fréttist af
gangi mála skiptust fulltrúar í tvo
hópa, annarsvegar þá sem eru
áfram um að blátt bann verði lagt
við verslun með fflabein um
gjörvalla heimsbyggðina og hins-
vegar þá sem andvígir eru algeru
banni.
Austur-Afríkuríkin Tanzanía,
Kenýa og Zambía eru helstu
formælendur verslunarbanns
enda gengur þeim verst að hafa
hendur í hári veiðiþjófanna. Þau
eiga ennfremur umtalsverðra
hagsmuna að gæta vegna ört vax-
andi ferðamannaþjónustu en ffla-
hjörðin hefur mikið aðdráttarafl
fyrir ríka og rómantíska túrhesta
sem kynntust Júmbó litla í
bernsku og lásu um föngulegar
fílahjarðir í Tarzanbókunum.
Hinsvegar eru ríkin í sunnan-
verðri Afríku á öndverðum meiði
við þau austlægu. Valdhöfum í
Suður-Afríku, Zimbabwe;
Botswana og Malawi hefur tekist
með ágætum að vernda fflana
sína. Það helgast kannski einkum
af tvennu, fflarnir eru tiltölulega
fáir og hafast við á smærra svæði
en frændur þeirra fyrir austan.
Engu að síður eru þeir veiddir en
í hófi og undir ströngu eftirliti
yfirvalda og þjóðgarðsvarða sem
ekki þiggja mútur af veiðiþjóf-
um. Einsog kollegar þeirra fyrir
austan.
Fjöldi ríkisstjórna hefur lagt
bann við verslun með fflabein í
löndum sínum. Bandaríkjamenn
og aðildarríki Evrópubandalags-
ins heimila ekki innflutning þess
og nú nýverið ákváðu Japanir,
sem til skamms tíma voru helstu
kaupendur fflabeins, að kaupa
það því aðeins að það væri „vel
fengið“, það er að segja út úr
skepnum sem felld voru með
samþykki yfirvalda á veiðisvæð-
inu. En sem fyrr segir verður enn-
þá bið á því að alheimsbann verði
lagt við verslun með fílabein. Og
Afríkufflum fækkar.
Hergögn fornaldar
Þótt Afríkuffllinn vinni ekki
fyrir mat sínum í mannabyggð þá
var sú tíð að hann þótti til ýmissa
hluta nytsamur, ómissandi í
skrúðgöngur og einkar hag-
kvæmur í hernaði.
í herferðum sínum þurfti Alex-
ander mikli að glíma við fjendur
sem reiddu sig á fflinn í orrustu og
Karþagómenn tefldu þeim fram
gegn hersveitum Rómarveldis. í
fyrstu skelfdust Rómverjar
óskaplega þegar Afríkuffllinn
geystist fram á vígvöllinn en
aldauða?
Fílabein hefur þrefaldast í verði á átta árum og á sama tíma hefur fílum
Afríku fækkað úr 1,2 miljónum í 625 þúsund
Fílabein til sölu á Fílabeinsströndinni.
seinna meir komust þeir uppá lag
með að hræða þennan tröllvaxna
fjandmann með blysum. Sjálfir
tóku þeir fáeina ffla herfangi eftir
átök við Pyrrhos árið 267 fyrir
Kristsburð og kölluðu þá „Lúk-
ansuxa".
Sagnir herma að Karþagó-
menn hafi haft not af 140 Afríku-
fílum þegar þeir sátu um Palermó
og hinn herskái höfðingi þeirra,
Hannibal, flutti 36 með sér suður
Alpafjöll í herferðinni frægu á
hendur Rómverjum.
í upphafi var...
Það væri mjög miður hyrfi ffll-
inn af gresjum Afríku þó ekki
væri nema vegna þess að afi hans,
ranadýrið, er upprunninn þaðan.
Ranadýrið lagði land undir fót og
um miðbik nýlífsaldar var það á
vappi um Evrópu, Asíu, Norður-
og jafnvel Suður-Ameríku auk
Afríku.
Fjórar ættir kvísluðust út af
ranadýrinu, Möriþerioidea,
Deinoþerioidea, Mastodontoi-
dea og Elephantoidea. Afkom-
endur síðastnefndu kvíslarinnar
skiptust í þrjá hópa. í fyrsta
hópnum, sem steig fram á sögu-
sviðið í lok plíósenskeiðsins, var
„kólómbíski loðffllinn". í hópi
númer tvö eru „ullarloðffllinrí1
eða hinn eiginlegi, fornfrægi og
löngu horfni mammútur og „El-
ephas maximus" eða indverski
ffllinn sem, einsog þegar hefur
komið fram, lifir góðu lífi í sátt
við guð og menn. I þriðja hópn-
um voru svo skepnur sem höfðust
við í sunnaverðri Evrópu og Afr-
íku, þeirra á meðal „Loxodonta
africana“ eða Afríski ffllinn.
23.000 tennur
úr einum fíl
Verð á fflabeini hefur hækkað
gífurlega á umliðnum árum og
því eru veiðiþjófar nú frakkari en
nokkru sinni fyrr og hika ekki við
að taka áhættu. Þeir eru einnig
mjög vel búnir vopnum. Á önd-
verðum þessum áratug kostaði
kfló af fflabeini um 2900 krónur
en nú selst það fyrir 9200 krónur.
Um 90 af hundraði fflabeins á
heimsmarkaði er illa fengið. Og
það eru ekki bara venjuleg bóf-
afélög sem leggja stund á veiði-
þjófnað, skæruliðahreyfingar
fjármagna umsvif sín með ffla-
beinssölu og stjórnir ýmissa ríkja
eiga samvinnu við veiðiþjófana.
Af dæmum má nefna að helsta
tekjulind UNITA hreyfingarinn-
ar í Angólu er brask með fílabein.
Hermt er að Jónas Savimbi og
félagar hafi fellt á annað hundrað
þúsund dýr í því augnamiði að
fjármagna skærur sínar. Og ríkis-
stjórnir Sómalíu og Búrúndí
hljóta að vera í samkrulli með
veiðiþjófum. Aðra skýringu er
ekki hægt að gefa á opinberum
fflabeinsútflutningi frá þessum
löndum. Sómalía er heimkynni
4.500 ffla en engu að síður hafa
fflabein úr um 13.800 dýrum ver-
ið flutt út þaðan á síðustu þremur
árum. Búrúndídæmið er allt að
því skoplegt. Þar var ofveiðin slík
að fílunum var útrýmt og um ára-
bil var aðeins einn fíll heimilis-
fastur þarlendis. En það var eng-
inn venjulegur ffll. Það var
sannkallaður gullffll því hann gaf
af sér tugi þúsunda skögultanna á
ári hverju. Frá Búrúndí voru
fluttar út 23.000 skögultennur
1986 og í opinberum skýrslum var
skilmerkilega greint frá því að all-.
ir fílarnir hefðu verið felldir
innan vébanda ríkisins. En ffllinn
eini var látinn óáreittur.
Sérfræðingar telja að 6.828
smálestir af fílabeini hafi verið
fluttar út frá Afríkuríkjum á ár-
unum 1979-1987. Að meðaltali
vegur skögultannaparið um 9-10
kíló þannig að á þessum tíma hafa
680-760.000 fílar verið felldir
vegna þessa. Þá á eftir að taka
innanlandsmarkað ríkjanna með
í reikninginn, útskurður fflabeins
er mikill listiðnaður í Afríku sem
kunnugt er. Og ofan á allt annað
bætast svo skögultennur sem
séðir spekúlantar hafa grafið í
jörð niður. Þeir hugsa sem svo að
þar sem Afríski ffllinn sé í útrým-
ingarhættu gerist annað tveggja á
næstu árum: dýrin hverfa ger-
samlega af yfirborði jarðar eða
algjört bann verður lagt við veiði
þeirra. Þá gildir einu hvort verð-
ur því afleiðingin verður ein og
söm: stórhækkun á verði hinnar
„ófáanlegu" vöru.
Japanskt
stöðutákn
Obbinn af óunnu fflabeini er
seldur til Asíu, einkum Hong
Kong og Japans. í borgríkinu er
allt mögulegt unnið úr fflabeini,
biljarðkúlur, skartgripir, hníf-
asköpt og fleira og fleira. Japanir
kaupa um 40 af hundraði alls ffla-
beins sem gengur kaupum og
sölum árlega, vel eða illa fengið.
Sumt vinna þeir og flytja út en
drjúgan hluta hafa þeir til heima-
brúks. Það er til að mynda alda-
löng hefð fyrir því að japanskir
uppar eigi fflabeinsinnsigli, svo-
nefnt „hanko“, og uppar skipta
miljónum í þessu öfluga iðnveldi.
Hvaö ber aö gera?
Sem fyrr getur eru skoðanir
skiptar um ágæti þess að banna
alfarið verslun með fflabein og
ýmsir staðhæfa að það komi ekki
í veg fyrir að Afríski ffllinn verði
aldauða.
En hvað er þá til ráða? Bent
hefur verið á að miklu vænlegra
til bjargar sé alþjóðlegur þrýst-
ingur á Afríkuþjóðir auk fjár-'
'hagsaðstoðar. Auðugar þjóðir
hafi vel efni á því að greiða kostn-
að af allsherjarherferð á hendur
veiðiþjófum í löndum á borð við
Tanzaníu og Kenýa. Jafnframt
geti vestræn ríki hæglega rétt
þeim hjálparhönd við þróun ferð-
amannaþjónustu.
Alþjóðleg samtök um björgun
. Afríkufflsins, AECCG, benda á
aðra leið. Sem er sú að einbeita
sér að björgun 40 stórhjarða, 250
þúsund dýra, sem hafast við á
svæðum sem næsta auðvelt er að
verja ágangi illvirkja. Þetta hefði
í för með sér að 375 þúsund dýr
yrðu látin heyja vonlaust stríð við
veiðiþjófa en kynni að bjarga
Afríska fflnum frá útrýmingu.
ks.
Föstudagur 14. júli 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7