Þjóðviljinn - 19.01.1990, Blaðsíða 17

Efast um efasemdimar
Trausti Jónsson veðurfræð-
ingur var einn þeirra sem flutti
framsögu á ráðstefnu Vatna-
riannsóknanefndarinnar. Hann
telur mikinn feng í komu manna
eins og Warren M. Washington til
íslands, þar sem (slendingar hafi
ekki fjármagn né mannafla til að
stunda líkanagerð af þeirri stærð-
argráðu sem Washington kynnti
hér. Trausti hefur ekki alltaf tekið
upphrópanir þeirra sem spáð
hafa alvarlegum afleiðingum
gróðurhúsaáhrifanna mjög hátíð-
lega. En nú hafa vindarsnúist hjá
Trausta að einhverju leyti.
Trausti, þú gerðir þá játningu á
blaðamannafundi eftir ráðstefn-
una að þú hefðir haft miklar efa-
semdir í garð veðurfarslíkana
áður en nú vœrirðufarinn að efast
um efasemdir þínar?
Já, það má eiginlega segja það.
Þessir spádómar sem gefnir voru
út fyrir nokkrum árum um að hér
myndi hlýna um fimm eða tíu
gráður, eru í engu samræmi við
mína tilfinningu og veðráttuna
hér, sem maður er búinn að horfa
á nokkuð lengi. Ég gat engan
veginn skrifað upp á þessi áhrif
eins og þau voru sett fram.
Síðan gerist það á undanförnu
ári eða svo að meiri og meiri upp-
lýsingar um að þessi aukning hita
sé mjög misjöfn eftir heims-
hlutum og um öll Norðurlönd
hafi kólnun átt sér stað eins og
hér á undanfömum áratugum. J»á
koma allt í einu fram líkön, og
ekki síst þetta líkan sem Warren
Washington kynnti sem kannski
mest hefur verið skrifað um, sem
gefa niðurstöður um að hér geti
verið að vænta að minnsta kosti
tímabundinnar kólnunar eða að
veruleg seinkun verði á hlýnun.
Þetta fellur náttúrlega miklu
betur við þann raunveruleika
sem við búum við, sem þýðir að
jafnvel þó maður sé enn með
töluverðar efasemdir í þessu sam-
bandi, em þær ekki eins miklar
og áður. Ég er ekki lengur alveg
jafnviss um að minn efi hafi verið
réttur.
Washington vék einmitt sjálfur
að því í sínu erindi að þeir mœli-
punktar sem hann og hans sam-
starfsmenn hafi til grundvallar í
sínu líkani séu eftil vill ofgleiðir?
Þeir eru allt of fáir. Og það er
til dæmis hér á Islands-,
Grænlands-, Noregs- svæðinu
það fáir punktar að þeir missa
strax í upphafi stóran hluta Nor-
egshafs á milli íslands og Noregs
undir ís. Það er, að áður en þeir
bæta nokkrum koltvísýringi inn í
líkanið frýs mikið af þessu hafi,
sem þýðir að þegar þessi ís
bráðnar aftur vegna gróðurhús-
áhrifa kemur fram geysileg hlýn-
un, sem byggir á því að ís sem
ekki er til er að bráðna.
Washington bendir réttilega á
þetta, sérstaklega í ágætri grein
sem kom út síðast liðið sumar.
Þannig að þó maður sjái svona
jafnhitnunarlínur sem sýna allan
heiminn og að hér í Noregshafi sé
mikið hámark þessarar hlýnunar,
þá er það hámark ekki raunveru-
legt vegna þess að það er verið að
bera saman ástand sem alls ekki
er.
Ef við tökum svona líkön al-
mennt og setjum í sögulegt sam-
hengi við viðfangsefni veður-
frœðinga, að geta spáð til um
veður. Þið eruð nú ekkert alltof
hrifnir af því þegar þið eruð
spurðir td. viku fyrir verslunar-
mannahelgi hvernig veðrið verði
um verslunarmannahelgina. Nú
eru menn aðfást við líkön sem eru
að spá um miklu stærri fyrirbœri
og kannski langt fram í tímann.
Hefurðu trú á því að þessum lík-
önum eigi eftir að fara svofram að
vísindamenn geti kannski spáð
áratug fram í tímann?
Árið 1950 vom fyrstu vél-
virknu veðurspárnar gerðar og þá
settust nokkrir greindir menn
niður og spáðu fyrir um það
hverjar yrðu framfarir á þessu
sviði. Þeir komust að því að
fyrstu framfarirnar yrðu sólar-
hrings veðurspár, síðan kæmu
kannski tveggja þriggja daga spár
og loks kæmu framfarir í líkana-
gerð, þar sem reynt væri að
herma eftir heilum árstíðum,
árum og heildarveðurfarskerf-
ínu. Þetta er einmitt það sem hef-
ur gerst. Það gerist svo sam-
hliða að við getum búið til líkön
þar sem öll hringrás andrúm-
sloftsins er lögð undir til lengri
tíma og sömuleiðis eru spárnar
alltaf að ná fleiri og fleiri dögum
til skamms tíma. En það er þetta
tímabil þarna á milli sem er lang
lang erfiðast viðfangs. Það er af
dálítið flóknum ástæðum, en þó
má segja að menn viti ekki hvaða
áhrif mjög litlir viðburðir hafa í
gegnum kerfið. Lítill viðburður
getur til dæmis verið lægðar-
myndun sem á sér kannski stað
fyrir tilviljun og spurningin er
hvort slík lægðarmyndun geti
breytt veðurfari til hálfs mánað-
ar, mánaðar eða jafn vel heillar
árstíðar.
Aftur á móti gæti árstíðar-
sveiflan, það er sveifla í sól-
geislun,verið svo mikil að henni
takist að berja niður svona tilvilj-
KOTASÆLA
fitulítil og freistandi
Þessi fitulitla og kalkríka afurð býr yfir óþrjótandi fjölbreytni:
Hún er afbragð ein sér, frábær ofan á brauðið með t.d.
kryddjurtum, gæðir súpuna rjómabragði og gefur sósunni
á grænmetissalatið fyllingu og ferskleika.
KOTASÆLA - fitulítil og freistandi
unarkenndar sveiflur þegar til
lengri tíma er litið. Það séu þá
fyrst og fremst hlutir eins og
gróðurhúsaáhrifin, svo kölluðu,
og önnur áhrif tengd þeim ásamt
heildargeislun sólar sem hafi
áhrif á búskapinn þegar litið er
frá einu tíu ára tímabili til annars.
Þú varst sjálfur með erindi á
ráðstefnunni um líkön og íslensk-
ar aðstæður. Hvernig standa ís-
lenskir veðurfræðingar að vígi í
þessu samhengi?
Við höfum náttúrlega hvorki
það tölvuafl né mannafla til að
stunda neina líkanasmíð á við
það sem þeir gera vestur í Colara-
do. Það er auðvitað langt í frá.
Kostnaðurinn við þetta veldur
því að þetta verður held ég seint
gert hér. Okkar hlutverk er þar af
leiðandi að túlka og gagnrýna
þær niðurstöður sem við fáum úr
þessum líkönum.
Við reynum auðvitað að gera
okkar besta til að fylgjast með á
þessu sviði þannig að við vitum
nokkurn veginn hvar málin
standa á hverjum tíma og það er
þess vegna mjög mikilvægt að fá
mann eins og Washington hingað
til lands til skrafs. Maður fær þá
staðfestingu á því að maður- hafi
ekki miskilið hans greinar og svo
framvegis.
Síðan getum við með okkar at-
hugunum á veðurfari í námunda
við landið, lagt ýmislegt að mörk-
um, einmitt í sambandi við mat á
því hvort þessi líkön eru raunhæf
eða ekki. Og ég verð að segja að
það er stór munur á þessum lík-
önum og næstu líkanakynslóð á
undan og ég vona að það verði
jafnmikil framför hjá næstu lík-
anakynslóð.
Hafa menn gert raunveruleg
líkön af veðurkerfinu, þe. hermi-
líkön en ekki tölvulíkön?
Það er aðeins til að menn hafi
reynt það. En þau eru miklu erf-
iðari viðfangs þó tölvulíkönin séu
erfið. Ég hef satt best að segja séð
mjög lítið um þetta skrifað und-
anfarin tuttugu árin eða svo.
-hmp