Þjóðviljinn - 21.04.1990, Side 22

Regindjúp
Ijósböðuð
VIKIVAKI
Norræn sjónvarpsópera eftir skáld-
sögu Gunnars Gunnarssonar.
Sjónvarpið, 13. apríl 1990
Leikstjóri: Hannu Heikinheimo
Tónlist: Atli Heimir Sveinsson
Óperutextar: Thor Vilhjálmsson
Myndataka: Timo Mikkulainen
Hljómsveit: Danska útvarpshljóm-
sveitin undir stjórn Petri Sakari.
Kór: Danski útvarpskórinn undir
stjórn Kaare Hansen.
Framleiðendur: Hrafn Gunnlaugsson
Bíóborgin
I blíðu og stríðu
(The war of the Roses)
Leikstjóri: Danny DeVito
Aðalhlutverk: Kathleen Turner, Mic-
hael Douglas, Danny DeVito og Mari-
anne Sagebrecht
Danny DeVito lætur sér ekki
lengur nægja að vera einn af
vinsælustu gamanleikurum vest-
anhafs, hann er líka að hasla sér
völl sem leikstjóri. Fyrsta myndin
sem hann leikstýrði: „Throw
momma from the train“ 1987 var
svört kómidía, lauslega byggð á
gömlu Hitchcock-myndinni
„Strangers on a train“. Nýjasta
afrek DeVitos í blíðu og stríðu er
ef eitthvað, ennþá dekkri og
andstyggilegri. Það eru gamlir
vinnufélagar DeVitos, Michael
Douglas og Kathleen Turner
(Romancing the Stone) sem leika
aðalhlutverkin í þessum svarta
farsa, sem sýnir að það er mót-
sögn í sjálfu sér að tala um vins-
amlegan hjónaskilnað.
Douglas leikur Oliver Rose,
lögfræðing á hraðri uppleið, sem
lendir í því að eftir 17 ára vinnu
við að gera hús þeirra hjóna að
draumaheimili, kýlir konan hans
(Turner) hann niður og heimtar
skilnað. Hún vill húsið, hann vill
hana og hvorugt vill flytja út. Þau
skipta húsinu á milli sín og á-
kveða landamæri og reyna að
semja vopnahlé, en allt kemur
fyrir ekki, Rósastríðið er hafið og
því lýkur ekki fyrr en þau eru
búin að eyðileggja húsið sem þau
elskuðu bæði svo heitt!
Danny DeVito fer með hlut-
verk sögumanns í þessari óvenju-
legu stríðsmynd. Hann er lög-
fræðingur hjá sama fyrirtæki og
Douglas og er að segja væntan-
legum viðskiptavini sínum sög-
una af Barböru og Oliver Rose,
alveg frá því þau sjást í fyrsta sinn
(það var ást við fyrstu sýn),
hvemig þau eignast börn og
auðgast að veraldlegum gæðum
og Hannu Heikinheimo, fyrir RUV,
YLE, NR, DR, SR.
Sjónvarpið var svo elskulegt að
sýna okkur á skírdag prýðilega
gerða og upplýsandi fræðslu-
mynd Guðmundar Emilssonar og
Baldurs Hrafnkels Jónssonar um
tónskáldið Atla Heimi Sveins-
son, höfund burðarássins í þess-
ari útgáfu Vikivaka, tónlistarinn-
ar. Fyrir þá sem eru ókunnugir
uppruna og viðhorfum lista-
og þar til þau enda í hörkustyrj-
öld við hvort annað með all
óvæntum afleiðingum.
Aðalleikarar í myndinni
standa sig allir vel. Douglas er
sannfærandi djöfulleg og rómant-
ísk týpa, sem vill vinna aftur kon-
una sfna og vill ekki skilja að hún
fyrirlítur hann. Um Kathleen
Turner er aðeins hægt að segja að
fáar kvikmyndaleikkonur nútím-
ans, ef nokkur, eru jafn kyn-
þokkafullar og andstyggilegar
samtímis. Hás röddin er náttúr-
lega margfræg, en ég vil benda
áhorfendum á að taka eftir
hvernig hún leikur með auga-
brúnunum, maður gæti haldið að
hún væri einn af afkomendum
Egils gamla Skallgrímssonar! De-
Vito er jafn lágur í lofti og vana-
lega og Marianne Sagebrecht
(stóra þýska konan í Bagdad
Café) er skemmtileg í litlu hlut-
verki þjónustustúlku sem þvælist
á milli hinna stríðandi hjóna.
Allt í allt er í blíðu og stríðu
ansi athyglisverð mynd, en gam-
anmynd er hún ekki í neinum
venjulegum skilningi, hún er ein-
faldlega of andstyggileg. Aðal-
persónurnar eru svo svfnslegar að
það er ómögulegt að hafa samúð
með þeim. Fyrri hluti myndar-
innar er örlítið landreginn, en
harkan í seinni hlutanum bætir
það upp svo um munar. Ef ekki
til annars þá er þessi mynd góð
áminning um að skilnaðir eru
leiðindamál og ekki síður um það
að áríðandi er að kattafólk giftist
kattafólki og hundafólk hunda-
fólki!!
Ég vil ljúka með að þakka Bíó-
borginni fyrir að bjóða upp á eina
hlélausa sýningu á dag, sjö-
sýninguna en spyrja um leið
hvort það sé ómögulegt að fá
góða þýðendur til að þýða kvik-
myndir, Douglas kallar sjálfan
sig „konu“ í myndinni. Það er al-
veg ný þýðing á enska orðinu
„persorí*. Sif Gunnarsdóttir
manna til verkefna sinna eru
þættir af þessu tagi afar kær-
komnir þegar stórvirki eins og
ópera eru í uppsiglingu. Orð sem
féllu í þessum hófstillta kynning-
arþætti gerðu sitt gagn við að fylla
upp í heildarmyndina af lista-
manninum.
Túlka má efnisþráðinn í súr-
realístískri sögu Gunnars Gunn-
arssonar með ýmsum hætti. Öðr-
um þræði er þar barátta lista-
mannsins við sjálfan sig og um-
hverfið, hann hefst við á hálum
þröskuldi milli fortíðar og fram-
tíðar og hver ákvörðun, jafnvel
hver hugsunarstefna augnabliks-
ins, getur haft afdrifaríkar afleið-
ingar. Allir listamenn þekkja ein-
angrun og innhverfu þá sem rit-
höfundurinn í Vikivaka býr við,
óra jafnt sem skipulagshyggju.
Auðvelt er að sjá fyrir sér það
endurmat sem Gunnar Gunnars-
son tókst á við eftir heimkomu frá
útlöndum, þegar hann settist að í
kastala sínum í einangrun Fljóts-
dalshéraðs.
Gunnar beitti nýjum aðferðum
við gerð sögunnar Vikivaka, tók
áhættu en hlífði sér hvergi. Sé
þetta borið saman við tónlist og
texta sjónvarpsóperunnar má til
sanns vegar færa að það hrikti í
tónlistinni líka. Þar er fálmað
ofan í regindjúp, eyra hlustand-
ans lagt fast við frumefni og hæg-
ar hreyfingar risavaxinna tilveru-
fleka. Tónlist Atla Heimis hlífir
hvergi, leyfir enga yfirborðs-
hlustun. En um leið og menn gefa
sig hljómum þessum á vald æða
þeir um leið f órafjarlægð frá tex-
ta Thors Vilhjálmssonar og
myndsmíð Timo Mikkulainen.
Vorvindar
Islenski dansflokkurinn sýnir 4 bal-
letta í Borgarleikhúsinu í samvinnu
við Leikfélag Reykjavíkur.
Höfundar: Birgit Cullberg, Per Jons-
son og Vlado Juras.
Tónlist: Hildgren Rosenberg, Jean
Billgren, Peter Bengtson og Pétur
Grétarsson.
Leikmynd og búningar: Per Jonsson,
Inger Arvidson, Agneta Skarp.
Lýsing: Yvonne Brosset, Ellen Ruge,
Monica Syversen og Hákán Jansson.
Það var ánægjuleg stund sem
íslenski dansflokkurinn veitti
okkur í Borgarleikhúsinu á
sumardaginn fyrsta. Hún byrjaði
með Myndum frá fslandi eftir
Vlado Juras: fimm stúlkur horfðu
til hafs og ólgandi hreyfingar
hafsins endurómuðu í líkams-
hreyfingum þeirra. Síðan tók
angistin við, óttinn við hafið og
vissan um slysið og síðan
veikburða samhjálp þessara
kvenna í örvæntingu sinni og
smæð gagnvart náttúruöflunum.
„Ég var alltaf að bíða eftir því
að sjómennirnir kæmu að landi,
en það má víst ekki vera happy
end nú til dags,“ sagði ein kona
yfir kampavínsglasinu í hléinu.
Kannski er það rétt, en stúlkurn-
ar brugðu engu að síður upp
sannfærandi mynd af smæð
manneskjunnar gagnvart ólgandi
náttúruöflunum.
Adam og Eva eftir Birgit Cull-
berg var næst á dagskrá: hrífandi
fallegur dans sem lýsir fyrst al-
gleymi sakleysisins með fullkom-
inni hrynjandi á milli kynjanna
og síðan syndafallinu og þeirri
baráttu og óvissu sem það leiddi
til eftir brottvísunina úr Paradís.
Þau Ásdís Magnúsdóttir og Joak-
Þessi er meginókostur Viki-
vaka sem listrænnar heildar.
Textinn er í sjálfu sér ánægjuleg
gandreið um orðaforða og
kenndir, en fágun hans og flosm-
ýkt gufar snarlega upp í geisla-
virkum regindönsum þeim sem
tónskáldið efnir til. Þegar þar við
bætist nístandi litljósabað og
hröð myndskipti, kveður við
falska sjónvarpstóna.
Stykkið ískrar allt eins og ó-
smurður vagn vegna þeirrar að-
ferðar leikstjórans að bregða lit-
uðum óperuhúss- eða leikhússl-
jóma á alltof umfangsmikla bún-
inga og hnausþykkan farða leika-
ranna. Líkast er því að leikstjór-
inn hafi verið haldinn ofsah-
ræðslu við að áhorfendum mundi
leiðast tónlistin og reynt að flikka
upp á verkið með gauragangi.
Svo rammt kveður að þessu, að á
stundum dettur myndmál og leik-
stjórn yfir í stíl þöglu myndanna,
meðan framsækin orrahríð tón-
skáldsins stendur sem hæst. Fyrir
vikið týnast átök rithöfundarins
við umhverfið í ringulreið lita og
forma, sem er átakanlegust í
sjálfu vikivaka-atriðinu, alger-
lega misheppnuðum dansi
drauganna.
Auðvitað lendir leikstjórinn í
þeim vandræðum, að hráefni
Gunnars dugir varla nema í hálf-
tíma atburðarás. Langtímum
saman gerist ekkert, fátt kemur
im Keusch sýndu besta dans
kvöldsins í þessu atriði.
Áhugaverðustu dansarnir á
þessari kvöldstund voru þó eftir
hlé: Per Jonsson er frumlegur og
óragur danshöfundur, og nálgað-
ist fyrra verkið, Göng, að vera
eins konar gjörningur. Þrír menn
á samhliða blindgötum eða
brautum berjast fyrir lífi sínu án
þess að snerta nokkurn tímann
hver annan. Brautirnar sem þeir
dansa eftir eru úr mold og þeim er
lokað með upplýstum flekum
sem gefa frá sér drungaleg málm-
hljóð þegar á þá er slegið. Mað-
urinn í einsemd sinni og tilvistar-
kreppu er eins og dýr í búri eða á
fram nema endurtekningar.
Tónlist af þessu tagi, sem
mjakast áfram eins og
hraunkvika og gnestur þó í henni,
veltandi björgum annað veifið og
brennandi jörðina, heimtar
stilltari grundvöll en Hannu
Heikiheimo bjó henni. Grallar-
askapurinn og gretturnar gagnast
ekkert í baráttunni við tónlistina,
reyna bara að líkja eftir henni, -
þetta er sú leiða myndskreyting
sem eltir en fyllir ekki upp í.
Þokkalega tekst þó að teikna
helstu persónur. Söngvararnir
veiddu mann í sinn lassó frá byrj-
un, ekki síst Kristinn Sigmunds-
son og Sigrún Hjálmtýsdóttir.
Gunnar Guðbjörnsson og Viðar
Gunnarsson fylgdu efni sínu
einnig vel eftir, en fyrir leikarana
sem holdgerðu raddir þeirra var
lítið að gera nema hreyfa sig eins
lipurlega og þeir gátu. Helgi
Skúlason stillti svipbrigði sín
vandlegast og ekki við hann að
sakast þótt persónan yrði hei-
móttarleg á köflum. Draugarnir
voru í heild líkari öskudag-
skrökkum en kynjaverum.
Léleg sjónvarpsgrafík Finn-
anna kom líka á óvart, hér hafa
landar okkar náð betri árangri.
Tónlistina, hljóðfærasláttinn
og sönginn dauðlangar mann að
heyra aftur, en sjónrænu um-
gerðina má setja upp í hillu.
markaðri braut. Hann á sér enga
undankomuleið aðra en þá sem
hann finnur í eigin dansi og tján-
ingu. Þessar 25 mínútur sem
gjörningurinn stóð yfir héldu at-
hyglinni óskiptri.
Síðara verk Jonsson, Vindar
frá Merkúr, var dansað af 11 kon-
um úr íslenska dansflokknum og
gaf hugboð um kosmísk tengsl.
Verkið tók ekki nema 8 mínútur
og sýndi dansflokkurinn þar góð-
an samleik og mýkt í hreyfingu
sem var verðugur endir á ánægju-
legu kvöldi. Dönsurum og dans-
ahöfundum var ákaft fagnað í
sýningarlok.
Ólafur Gíslason
Ásta Hinriksdóttir og fleiri dansarar úr íslenska dansflokknum túlka
Vinda frá Merkúr eftir Per Jonsson. Ljósm. Jim Smart.
Kathleen Turner og Michael Douglas í ham.
Helvíti innan
heimilisins
Ólafur H. Torfason.
Lífið er tjáning
22 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ, Laugardagur 21. apríl 1990