Þjóðviljinn - 18.05.1990, Blaðsíða 4

Skúli Alexandersson alþingismaður er á beininu
Mynd: Einar Karlsson
Wng-
flokkurinn
hljóp fra
stefnunni
Skúli Alexandersson er þekktur andstæðingur þeirrar fisk-
veiðistefnu sem ríkt hefur undanfarin sex ár. Hann greiddi
einn þingmanna Alþýðubandalagsins atkvæði gegn kvóta-
frumvarpi ríkisstjórnarinnar. Hann starfaði í ráðgjafarnefnd
um kvótafrumvarpið fyrir hönd Alþýðubandalagsins og er
fulltrúi flokksins í sjávarútvegsnefnd Alþingis. Hann segist
hafa unnið þar í samræmi við stefnu flokksins, en er mjög
ósáttur við meðferð þingflokksins á þeirri vinnu á síðustu
stigum og afstöðu hans til hins endanlega frumvarps, en
hvers vegna?
Lögin um stjóm fiskveiða eru
ekki í samræmi við vilja og stefnu
Alþýðubandalagsins, eins og
gerðar hafa verið samþykktir um
í miðstjórn, í framkvæmdastjórn
og á landsfundi.
Mér var falið að vinna að þess-
ari stefnu í ráðgjafarnefndinni.
Ég fór þar inn til þess að laga
fiskveiðistefnuna sem við höfum
búið við, með því að byggja á
tillögum okkar. Ég var í sjálfu sér
ekki mjög hrifinn af því að taka
að mér þessa vinnu. Ég hefði í
raun og veru viljað berjast fyrir
nýju kerfi. En ég sætti mig við
stefnu flokksins í þessum efnum
og reyndi að vinna að henni.
Það verður hins vegar að segj-
ast eins og er að lítið ávannst í því
að breyta fiskveiðistefnunni, þótt
það hafí verið áberandi að flestir í
ráðgjafarnefndinni komu með
sérálit. Það var vísbending um að
vinna okkar sem vildu breyta
hafði haft áhrif.
Ég skilaði séráliti þegar nefnd-
in skilaði af sér í janúar síðast
liðnum. Sérálit mitt fjallaði um
veigamikil atriði eins og ítök
byggðanna í kvóta og að ekki yrði
hægt að selja kvótann óhindrað
eins og gert hefur verið og gert
verður samkvæmt nýju lögunum.
Bókun mín fjallaði jafnframt um
stjórnsýsluna og fleiri mikilvæg
atriði.
Þetta samþykkti þingflokkur-
inn. Þegar frumvarpið kom svo
inn til þingflokksins síðar, taldi
hann að skerpa þyrfti á bókun
minni. Ég var feginn þessu vegna
þess að ég hafði orðað bókun
mína eins kurteislega og mér var
unnt. Síðan vann ég í sjávarút-
vegsnefnd á grunni samþykktar
þingflokksins.
Málin þróuðust hins vegar
þannig að allt frá því frumvarpið
kom til umfjöllunar í sjávarút-
vegsnefnd 23. febrúar og til 21.
mars voru ekki gerðar tilraunir til
þess að samræma skoðanir
stjórnarsinna. Svo gerðist það 21.
apríl að við fulltrúar stjórnar-
flokkanna í siávarútvegsnsfr.d
vorum kallaðir á fund með ráð-
herrum og þá voru lagðar fram
nýjar tillögur, sem gengu í ber-
högg við stefnu Alþýðubanda-
lagsins.
Þarna voru ný atriði sem ekki
höfðu verið til umræðu áður.
Meðal annars úreldingarsjóður,
sem síðar var breytt í hagræðing-
arsjóð og þar með var tekið fyrsta
skrefið í átt að auðlindaskatti. Ég
varð hissa á þessu, en á næstu
dögum voru þessar tillögur full-
mótaðar og fyrr en varði urðu
þetta lokatillögur. Þannig vann
ráðherragengið.
Þessar tillögur voru bornar
undir þingflokk Alþýðubanda-
lagsins og samþykktar.
Ég hafði hins vegar lengi verið
vongóður um að við kæmum að
okkar tillögum um eflingu
byggða og hömlun gegn kvóta-
sölu.
En formaður Alþýðubanda-
lagsins segist einmitt telja að í
þessum breytingum hafifalist við-
urkenning á meginsjónarmiðum
Alþýðubandalagsins. Hann
bendir til dœmis á forkaupsrétt
sveitarfélaga á kvóta.
Ég hef alltaf lagt áherslu á að í
sjálfum lögunum yrði hreinlega
komið í veg fyrir að kvóti flyttist í
miklum mæli úr byggðarlagi.
Stefna Alþýðubandalagsins gerir
ráð fyrir að tveir þriðju hlutar
kvóta verði bundnir byggðum.
Kemur forkaupsrétturinn ekki í
stað slíkra ákvœða í lögunum?
Forkaupsrétturinn er þegar til
staðar vegna þess að um leið og
talað er um að selja skip úr héraði
athuga menn nær alltaf hvort ein-
hver heimaaðili hafí ekki bol-
magn til þess að kaupa það. Þeg-
ar skip hafa verið seld hefur yfir-
leitt verið gengið úr skugga um
það. Kvóti fer yfirleitt úr byggð-
arlagi einmitt vegna þess að
hvorki fyrirtæki né sveitarfélag
hafa fjármagn til þess að kaupa
hann.
Ertu að segja að forkaupsrétt-
urinn sé nánast einskis virði?
Hann getur hugsanlega veitt
ákveðinn frest í undantekning-
artilfellum. En ef menn geta
keypt gera þeir það hvort sem um
er að ræða formlegan forkaups-
rétt eða ekki.
Formaður Alþýðubandalags-
ins hefur látið hafa það eftirsér að
hann telji það verulegan ávinning
að hœgt verður að ráðstafa sex
þúsund tonnum til illra staddra
byggðarlaga. Erþað ekki til bóta?
Eg held varla. Þótt ekki nema
hluti af tillögum okkar um byggð-
akvóta hefði náð fram að ganga
hefði þessi hagræðingarsjóður
ekki þurft að verða til. Hér erum
við að tala um ráðstafanir til þess
að mæta skakkaföllum sem eru
beinar afleiðingar af fiskveiði-
stefnunni.
Ég lagði til að settar yrðu upp
svo kallaðar „girðingar“ til þess
að takmarka kvótasölu til þess að
koma í veg fyrir að stærri skip
gætu keypt varanlega kvóta af
minni skipum. Ég óttast og er viss
um að stærri skip kaupi upp kvóta
minni báta þannig að smábáta-
flotinn verði orðinn mjög lítill
eftir tiltölulega skamman tíma.
Þessi þróun er þegar hafin, en
hún er mjög óheppileg og hættu-
leg fyrir byggðir í landinu.
Ég óttast það líka að byggðir
verði enn fleiri verksmiðjutogar-
ar, en þeim hefur fjölgað veru-
lega.
Var þingflokkurinn sammála
tillögum þínum um „girðingar"?
Já, hann tók undir þær og þær
voru fluttar inn í ráðherranefnd-
ina, en fengu ekki stuðning þar
eftir því sem mér skilst.
En hvað með hagrœðingar-
sjóðinn?
Þessi kvóti sem á að ráðstafa til
byggða sem standa höllum fæti er
lausn sem að mörgu leyti lítill-
ækkar þá sem njóta hans. Það er
veruleg hætta á að þau byggðar-
lög verði sífellt á framfæri hag-
ræðingarsjóðs.
Svona sjóð hefðum við getað
losnað við með því að binda
kvóta við byggðir. Það hefði ver-
ið hægt að fara ýmsar leiðir í því..
Ég er jafnvel farinn að huga al-
varlega að fískvinnslukvóta, sem
virðist hafa stuðning margra. Ég
held að bæði forkaupsréttur og
hagræðingarsjóður séu frekar
neikvæðir fyrir byggðirnar.
Þú og fleiri hafið gagnrýnt
harkalega það ofurvald sem sjáv-
arútvegsráðuneytið hefur, með
bví að það hefur bceði eft'irliísvald
og úrskurðarvald. Það hafa verið
gefin fyrirheit um að skoða hvort
ekki má aðgreina þetta.
Ég fagna því vitanlega, þótt
þetta sé ekki í hendi. En það er
rétt að geta þess að þetta var ekk-
ert sérmál Alþýðubandalagsins.
Þróunin í réttarfarsmálum hefur
verið þannig að þetta samþjapp-
aða vald ráðuneytisins stenst ekki
lengur. Það hlaut því að koma að
þessu.
Ein grundvallarbreyting á
frumvarpinu var að fiskurinn í
sjónum skuli vera þjóðareign. Er
ekki ástæða til þess að fagna því?
Það er allt gott um það að segja
en við vorum sem betur fer búnir
að vinna sigur í því máli áður. í
síðustu lögum var ákvæði um
sameign þjóðarinnar á þessari
auðlind. Það sem nú gerðist var
að menn bættu við aukinni
áherslu á þennan þátt. Ég geri
ekki lítið úr því.
En þrátt fyrir að þetta sé í
frumvarpinu virðast menn líta á
þetta sem eign sína. Og flokkur-
inn minn fékkst ekki til þess að
andæfa gegn hinni frjálsu kvóta-
sölu, hvorki tímabundinni né var-
anlegri. Það er ekkert sem kemur
í veg fyrir að útgerðarmaður á
einum stað kaupi kvóta frá öðr-
um byggðarlögum. Þarna er um
að ræða seljanlegan afnotarétt og
það er einn aðalgalli laganna að
mínu mati.
Það er veruleg hætta á því að
kvótinn færist á færri hendur og
því lengur sem þetta kerfi er við
lýði því erfiðara verður það fyrir
þjóðina blessaða að notfæra sér
eignarréttinn, að taka þennan
notarétt af þeim aðilum sem nú
eru að versla með eignina okkar.
Þess vegna er það mjög miður að
tillögur okkar um takmörkun á
sölu á þessum afnotarétti skyldu
ekki hafa náð fram að ganga.
Með bindingu við byggð eða
fiskvinnslu?
Já, þannig að ekki yrði hægt að
selja kvóta frá byggðum.
Viltu þá halda því fram að
stefna Alþýðubandalagsins ífisk-
veiðimálum hafi verið hunsuð?
Hún var ekki tekin til greina.
Stefna Verkamannsambandsins,
Farmannna- og fiskimannasam-
hanrlcim r»o nmi«co nnnnrrn nhi|n
J llaiUJU wuiMUlH wV/llO
var líka hunsuð við samþykkt
þessara laga. Þeim fer nefnilega
sífellt fjölgandi sem andæfa gegn
þessari fiskveiðistefnu ríkis-
stjórnarinnar.
Þú hefur lagt mikla áherslu á að
andœfa gegn núverandi fisk-
veiðistefnu, en nú stendurðu
mikið til einn í þessu máli innan
þingflokksins. Hvaða áhrif hefur
það á samstarf þitt við þingflokk-
inn?
Ég er mjög óánægður með
þingflokkinn vegna þess að mér
var falið að vinna þetta verk á allt
annan hátt en niðurstaðan segir
til um. Ég get vel sætt mig við að
lenda í minnihluta í þingflokkn-
um ef það byggist á því að ég hafi
ekki verið að vinna eftir þeirri
línu sem flokkurinn hefur gefið
mér.
Varstu þá blekktur í þessu
máli?
Ég myndi nú ekki orða það
þannig, en ég fer ekki ofan af því
að ráðandi öfl í þingflokknum
hafi ekki ætlað sér að standa við
stefnu flokksins í þessum efnum.
Ég hef verið að vinna þarna í hálft
annað ár á vegum flokksins, starf
sem flokkurinn svo tekur ekki
mark á.
Og hvaða áhrif hefur það á
samstarfið við þingflokkinn?
Það hefur auðvitað slæm áhrif.
Ég fer ekki ofan af því að ég hafi
verið að vinna að stefnu flokksins
en að hinir hafi hlaupið frá henni.
Ég er ónægður með þetta og segi
það hverjum sem heyra vill, hvar
og hvenær sem er. Ég hef ekki
hugsað mér að yfirgefa þing-
flokkinn, en auðvitað verður
samstarf mitt við ýmsa menn þar
mun verra en áður.
Það hefur komiðfram að þing-
flokkurinn hafnaði beiðni þinni
um að fá að gera grein fyrir sjón-
armiðum þínum í eldhúsdagsum-
rœðum við þinglok. Stóð þing-
flokkurinn sameinaður að því?
Ég held mér sé óhætt að full-
yrða að svo hafi ekki verið, en
fj ármálaráðherra og samgöngu-
ráðherra var falið að ákveða
hverjir skyldu tala þar fyrir flokk-
inn. Áður hafði Hjörleifi Gutt-
ormssyni verið meinað að gera
grein fyrir sjónarmiðum sínum í
ýmsurn máiufti þar sem hann hef-
ur sérstöðu. Við vorum því tveir
sem ekki var talið æskilegt að
töluðu fyrir hönd flokksins við
þessar umræður. Það var ekki tal-
ið heppilegt að sjónarmið ann-
arra en ráðherranna kæmu þama
fram. -gg
4 SÍÐA - NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 18. maf 1990