Þjóðviljinn - 18.05.1990, Blaðsíða 7

Tvær gamlar konur, sem fluttar voru frá heimilum sínum nálægt
Tsjernobyl eftir slysið en eru komnar heim aftur - í óleyfi yfirvalda.
Kannski finnst þeim að þær séu orðnar svo gamlar hvort eð er.
Samangrónir fingur barns - fæðingum vanskapaðra barna hefur fjölg-
að á sýktu svæðunum.
Tsjemobyl-eyðni
Tíðni tilfella af vissum sjúkdómum á sýkta svæðinu hefur margfald-
ast. Fimmti hluti landbúnaðarjarðar Hvíta-Rússlands er ekki nýttur
vegna geislavirkni
inu Information, sem ók um Sum sveitaþorpin hafa lagst með
svæðið, frétti hjá fbúum í einu öllu í eyði og önnur eru hálftóm
af fólki. Ein borg, Prípjat, er
hafði um 50.000 íbúa er slysið
varð, stendur auð síðan sumarið
1986. Pá voru allir íbúarnir fluttir
þaðan í nýbyggðar blokkir í Kíef.
Skæðasta slys í kjarnorkuveri
hingað til átti sér stað 26. apríl
1986, þegar einn kjarnakljúfa
versins við Tsjernobyl f Ukraínu
sprakk í loft upp vegna of hraðrar
kælingar. Þá var glasnost komið á
kreik í Sovétríkjunum og fréttir
af slysinu og þeim afleiðingum
þess, er fyrst komu í ljós, bárust
til þess að gera greiðlega til um-
heimsins.
En þegar nokkur tími var lið-
inn frá slysinu hættu fréttir að
mestu að berast frá Tsjernobyl.
Aðrar og “heitari“ fréttir urðu
ofan á í fjölmiðlum og einnig má
vera að sovésk stjórnvöld hafi
ekki kært sig um að mikið yrði um
þetta fjallað til langframa. Hvað
sem því líður var á ný farið að
fjalla um Tsjernobyl á opinber-
um vettvangi og í sovéskum fjöl-
miðlum í apríl s.l. og síðan hafa
afleiðingar slyssins þar ekki legið
í þagnargildi.
Börnin látin
vera inni
Yfirheyrslur um afleiðingar
slyssins á vegum sovéska þingsins
(æðsta ráðsins) í aprílbyrjun urðu
til þess að vekja athygli á málinu
á ný. Þá kom fram að á svæðum
þeim, er harðast urðu úti, býr enn
um hálf önnur miljón manna, þar
af um 250,000 börn. Ljóst er að
fjölmargt af þessu fólki, þar á
meðal fjölmörg barnanna, hafa
orðið fyrir heilsutjóni af völdum
geislunar. Þar á meðal má nefna
að ónæmisvörn líkamans brestur,
enda er farið að kalla veikindi
þessi Tsjernobyl-eyðni. Fólk fær
verki sem erfitt er að greina hvað
veldur, svimaköst eru algeng, svo
og blóðsjúkdómar og krabba-
mein. Erfðavísar truflast og börn
fæðast vansköpuð.
Sovéskir aðilar, sem um þetta
mál fjalla, þar á meðal sérfræð-
ingar af ýmsu tagi, eru nokk-
urnveginn sammála um þetta.
Tíðni skjaldkirtilssjúkdómstil-
fella á sýktu svæðunum hefur
fimmfal(iast síðan 1986, að sögn
rannsóknarnefndar á vegum
æðstaráðsins. Og tíðni hvítblæðis
í börnum hefur á sama tíma að
minnsta kosti áttfaldast, ef til vill
tólffaldast. Eitthvað er um að
börn missi hárið og að þau fæðist
vansköpuð, t.d. með fingur
gróna saman.
Fréttamaður frá danska blað-
í einu
hvítrússneska þorpinu að venjan
væri að hafa börnin sem mest
innanhúss, þar eð þá væru þau
síður í hættu af völdum geisla-
virkni. Fréttamaður þessi lagði
leið sína inn á hættusvæðin án
þess að spyrja yfirvöid, enda hafa
þau annaðhvort bannað óvið-
komandi að fara þangað eða ein-
dregið ráðlagt utanaðkomandi að
láta það vera.
Ekki tína
sveppi og ber ...
Fyrir utan fólk það, sem býr á
umræddum svæðum, má ætla að
þeir sem kvaddir voru saman til
að hreinsa þar til eftir slysið hafi
margir sýkst af völdum geislunar.
Hér er um að ræða um 600.000
manns frá ýmsum hlutum Sovétr-
íkjanna. Sagt er að mikið hafi
vantað á að þeir hafi verið nógu
vel búnir til varnar gegn geislun,
enda hafa sjúkdómar af sama tagi
og herja sýktu svæðin einnig gert
vart við sig á meðal þeirra.
Náttúran á þessum svæðum
hefur vitaskuld ekki sloppið held-
ur. Lítið sést þar af dýrum, enda
hafa mörg þeirra glatað ónæmi-
svörn sinni eins og mannfólkið.
Kettir og hundar missa sjón og
heyrn, lítið heyrist í fuglum og
jafnvel rotturnar eru horfnar.
Furur og grenitré eru ryðrauð og
önnur tré eru án laufskrúðs.
Fólki er eindregið ráðlagt að tína
ekki ber eða sveppi þar á svæðun-
um og að veiða fisk þar er bann-
að. Að láta þetta ofan í sig getur
þýtt að heilsutjóni sé boðið heim.
Þau svæði, sem harðast hafa
orðið úti, eru nyrst í Úkraínu og
suðausturhluti Hvíta-Rússlands,
stjórnarumdæmi sem kennd eru
við helstu borgirnar þar, Mogilj-
ov og Gomel. A þessum svæðum,
sem líklega voru upphaflegt fóst-
urland Slava, hefur landbúnaður
verið lagður niður, því að skepn-
urnar sýkjast og kornið er
geislamengað. í stjórnarumdæm-
unum Gomel og Mogiljov er
fimmtungur landbúnaðarsvæðis
Hvíta-Rússlands - eða réttara
sagt var. Mikilf hluti íbúanna hef-
ur flúið svæðin, en þeir sem eftir
eru lifa á styrkjum frá ríkinu.
DAGUR
ÞORLEIFSSON
Rukh villöll
kjarnorkuver
burt
Engar nákvæmar tölur virðast
liggja fyrir um fjölda dauðsfalla
af völdum afleiðinga Tsjernobyl-
slyssins. En líklegt er að þau séu
þegar orðin mörg. Sumir nefna
þúsundir í því sambandi.
Enda þótt ljóst sé að mikið hafi
þegar verið gert til hjálpar fólk-
inu á Tsjernobylsvæðunum er
jafnljóst að það hefur dugað
heldur skammt. Sagt er að mikil
vöntun sé á jafnvel nauðsynleg-
ustu tækjum til að mæla geislun,
sem og lækningatækjum og lyfj-
um til að draga úr eftirköstum
slyssins. f Sovétríkjunum kenna
sumir þetta óstjórn og slæmu
skipulagi. M.a kvað yfirvöldum í
Rússlandi, Hvíta-Rússlandi og
Úkraínu hafa tekist miður vel að
samræma aðgerðir sínar um
þetta.
í Hvíta-Rússlandi og Úkraínu
er þetta mál ofar á baugi en flest
eða öll önnur, eins og eðlilegt má
kalla. Þar gætir reiði í garð sov-
éskra stjórnvalda, sem sökuð eru
um hirðuleysi í málinu og við-
leitni að breiða yfir eftirköst
slyssins. 26. apnl s.l., þegar
fjögur ár voru liðin frá slysinu,
var hringt öllum kirkjuklukkum í
Kíef og borgarbúar stóðu kyrrir í
þögn í tíu mfnútur. Sama dag stóð
Rukh, úkraínsk hreyfing lík al-
þýðufylkingum Eystrasaltslanda,
fyrir mótmælum við kjarnorku-
verin í Úkraínu, fjögur talsins, og
krafðist þess að þeim væri lokað
án tafar.
Fleiri kjarnorku-
ver slysaleg
Sama dag komu tugþúsundir
manna saman á íþróttavelli í
Minsk, höfuðborg Hvíta-
Rússlands, og minntust þeirra
sem látið hafa líf og heilsu af
völdum Tsjernobylslyssins. Þann
dag krafðist og hvítrússneska vís-
indaakademían þess að lýðveldið
yrði lýst svæði í neyð. Formaður
grasrótarsamtakaþarlendra, sem
líkjast Rukh og alþýðufylkingum
Eystrasaltslanda, krafðist þess að
Hvíta-Rússland yrði lýst kjar-
norkulaust svæði.
Ljóst er að Rukh og önnur
samtök í Úkraínu og Hvíta-
Rússlandi, sem vilja að lönd þessi
verði sjálfstæð eða fái aukna
sjálfstjórn, eru líkleg til að draga
að sér fylgi út á vaxandi reiði al-
mennings í garð stjórnvalda út af
ófullnægjandi ráðstöfunum til að
bregðast við eftirköstum kjarn-
orkuslyssins. Æðsta ráð Sovét-
ríkjanna hefur nú samþykkt að
víðtækar rannsóknir skuli hafnar
á eftirköstunum og jafnframt að
hjálp við þann rnikla fjölda fólks,
sem orðið hefur illa út af völdum
þeirra, skuli aukin. En hversu
mikið sem gert verður, fer varla
hjá því að margt fólk muni ævina
á enda þjást af sjúkdómum af
völdum geislunarinnar frá
Tsjernobyl, sem og margir af-
komendur þess fólks. Það er
sama sagan og eftir sprengjurnar,
sem féllu á Hiroshima og Naga-
saki.
Og víðsvegar um Evrópu eru
kjarnorkuver starfrækt, sum hver
a.m.k. slysaleg talin. T.d. það
sem er við Greifswald á strönd
Austur-Þýskalands. Slys þar gæti
eitrað stóran hluta þess lands auk
dönsku eyjanna og syðstu héraða
Svíþjóðar.
Júgóslavía aö klofna?
Forseti segir borgarastríð yfirvofandi. Króatar og Slóvenar líta á
yfirlýsingu forsætisráðs sem hótun
Ofriðvænlegar horfir nú í Júgó-
. ..
slavíu en nokkru sinni fyrr
síðan yfirstandandi deilur milli
lýðvelda og þjóða þar hófust, og
komst Serbinn Borisav Jovic, sem
nýtckinn er við forsetaembætti
þarlendis, svo að orði nýverið að
borgarastríð væri yfirvofandi.
Sambandsríki þetta, sem stofnað
var í lok heimsstyrjaldarinnar
fyrri, er að sumra mati að því
komið að klofna í tvennt (a.m.k.):
kaþólskan og lýðræðislegan
vestur- og norðurhluta og komm-
únískan og rétttrúnaðarkristinn
suður- og austurhluta.
Samkomulagið hér á milli hef-
ur upp á síðkastið farið dagversn-
andi, að kalla má. Enn hitnaði í
kolunum í gær er forsætisráð Júg-
óslavíu, þar sem Serbar og
bandamenn þeirra eru í meiri-
hluta og hefur aðsetur í Belgrad,
lýsti því yfir að það hefði á prjón-
unum „áríðandi ráðstafanir" til
að hindra að ríkið Ieystist upp i
frumeindir sínar. Yrðu ráðstaf-
anirnar kynntar síðar í mánuðin-
um.
Ekki fer leynt að í þessu felst
viðvörun til Króata og Slóvena,
sem hafa tekið upp fjölflokka-
kerfi og felldu fyrir skömmu
kommúnistaflokka sína frá völd-
um. Bæði í Króatíu og Slóveníu
eru nú við völd flokkar, sem
krefjast aukinnar sjálfstjórnar og
hafa jafnvel haft við orð að lönd
þessi yrðu sjálfstæð að fullu.
Mikil efnahagsvandræði Júgó-
slava og deilur milli lýðveldanna
um hvaða og hversu miklar
breytingar skuli gera á stjórn- og
efnahagsmálakerfi eiga mikinn
þátt í því hve slæmt samkomu-
lagið er orðið. Hjá Króötum og
Slóvenum er efnahagsástandið
drjúgum betra en í hinum lýð-
veldunum og þeir halda því fram
að suður- og austurhluti landsins
sé dragbítur á þeirra eigin at-
vinnulíf. Serbía, hið stærsta og
fjölmennasta af lýðveldunum,
sem Júgóslavía samanstendur af,
vill hinsvegar efla sambands-
stjórnina að völdum. Það mega
Króatar og Slóvenar ekki heyra
nefnt og telja að með þessu séu
Serbar í raun að reyna að leggja
undir sig hinar þjóðirnar.
Forsætisráð sambandslýðveldis-
ins er samkvæmt stjórnarskrá
æðsta stofnun Júgóslavíu og hef-
ur m.a. vald til að ráðstafa hern-
um. Forsætisráð Slóveníu brást
haft við “viðvöruninni" frá B’el-
grad þegar í gær og lýsti því yfir að
Slóvenía myndi einskis láta ó-
freistað til að verja sjálfræði sitt
geg-n hverskonar frelsisskerðandi
ráðstöfunum sambandsstjórnar.
Forsætisráð Króátíú fór vægar í
sakirnar, en gagnrýndi forsætis-
ráð sambandslýðveldisins fyrir að
hafa ekki ráðfært sig við Króata
áður en það ákvað ráðstafanir
sínar.
í gær stóð til að leiðtogar Kró-
atíu og Slóveníu kæmu saman á
fund til að ræða aðkallandi
vandamál, ekki síst að líkindum
yfirlýsingu forsætisráðs sam-
bandslýðveldisins, sem í þeirra
augum er varla annað en hótun
frá Serbum.
Föstudagur 18. maí 1990 NYTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7
Tvö ár fyrir
þukl á vinnustað
Franska stjórnin hefur í undir-
búningi lög til verndar konum á
vinnustöðum gegn kynferðislegri
áreitni af hálfu karlkyns yfirboð-
ara og samstarfsmanna. Gert er
ráð fyrir að karlmenn þeir, sem
brjóta af sér í þessu efni, verði
dæmdir í allt að 2000 franka
(21,000 króna) sekt eða til allt að
tveggja ára fangelsisvistar ella.
Michele Andre, kvenréttinda-
ráðherra, kynnti þessi fyrirhug-
uðu lög í gær og kvaðst ætla að
þau gengju í gildi síðar á árinu.
Segir hún að fram til þessa hafi
■konur mátt sæta á. vinnustöðum
klámbröndurum og -athuga-
semdum, þukh, klípi og jafnvel
hótunum um uppsögn ef þær létu
ekki undan, oft án þess að eiga
auðvelt með að bera hönd fyrir -
höfuð sér, sérstaklega ef þær
urðu fyrir ásókn yfirmanna eða
atvinnurekenda. Nýju lögin
myndu binda endi á allt þessh ,tt-
Ef lög þessi ganga í gildi, verð-
ur Frakkland fyrsta landið þar
sem kynferðisleg áreitni á vinnu-
stað verður talin til afbrota.
Reuter/-dþ.