Þjóðviljinn - 01.06.1990, Page 8

Listahátíð
þJÓÐVILJINN
Utgefandi: Utgáfufélag Þjóðviljans
Framkvæmdastióri: Hallur Pall Jónsson
Ritstjórar: Ámi Bergmann, Ólafur H. Torfason
Umsjónarmaður Helaarblaðs: Ólafur Gíslason
Fréttastjóri: Sigurður A. Friðþjófsson
Útlit: Þróstur Haraldsson
Auglýsingastjóri: Olga Clausen
Afgreiðsla: « 68 13 33
Auglýsingadeild: « 68 13 10 - 68 13 31
Símfax: 68 19 35
Verð: 150 krónur í lausasölu
Setning og umbrot: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfreisis
Síðumula 37,108 Reykjavík
Tímamót
Sambandsins
Það er ekki ofmælt hjá stjóm Sambands íslenskra
samvinnufélaga í ályktun þeirri sem hún samþykkti síð-
degis í gær, að samvinnuhreyfingin á íslandi standi nú á
tímamótum. Og þótt athyglin hafi beinst að miklum fjár-
hagsvanda fyrirtækisins, má ekki einvörðungu líta á þær
aðgerðir og breytingar sem nú er stefnt að, sem nauð-
vöm gegn tímabundnum vanda. Þessi tímamót hefðu
runnið upp, hvort sem dýr lán hefðu þrúgað fyrirtækið og
rekstrarvandi hrjáð verslunardeildina eða ekki.
í einróma tillögu stjómar Sambandsins til aðalfundar-
ins í næstu viku er honum falið að leita allra leiða til að
treysta starfsgrundvöll fýrirtækisins. Stjómin tekur nú
heilshugar undir þær hugmyndir sem fýrrverandi stjóm-
arformaðurSambandsins, Valur Amþórsson, bankastjóri
Landsbankans, hefurfýrir löngu talað um, ásamt öðrum,
en fýrir nokkuð daufum eyrum. Nú kemur á daginn að
mat hans var rétt, þróunin hefur staðfest nauðsyn breyt-
inga á þennan veg.
Stjómarmenn Sambandsins vilja að Samband ís-
lenskra samvinnufélaga „fáist ekki við rekstur”, en hafi
hlutverk stefnumótunar, samræmingarog eignastjómun-
ar”. Fyrirtækið mundi engu að síður verða stærsta eign-
arhaldsfélag landsins og sinna mikilvægu hlutverki. En
eftir að deildum fyrirtækisins hefur verið breytt í hlutafé-
lög eftir starfsgreinum og sumar þeirra jafnvel seldar, er
augljóst að grundvallarbreytingar eru nú í augsýn, sem
hafa áhrif í öllu þjóðfélagi okkar. Þetta er engin andlitslyft-
ing, heldur endurfæðing.
Það er fagnaðarefni, að stjóm Sambandsins skuli
einnig í ályktun sinni koma til móts við réttmæta gagnrýni
á uppbyggingu hreyfingarinnar og valdkerfi. Eina af
þremur meginrótunum að Ijáitiagsvanda fýrirtækisins
telur hún vera „þunglamalegt stjómskipulag og mismun-
andi hagsmuni eigenda”. Og í lokakafla tímamótaálykt-
unar sinnar segja stjómarmenn um Sambandið: „Breyta
skal samþykktum þess þannig að.... m.a. reglur um kjör
á aðalfund verði aðlagaðar nýjum aðstæðum og sljóm
þess gerð skilvirkari.”
Samvinnurekstrarformið býr nú við allt önnur ytri skil-
yrði en áðurtíðkaðist. Þróunin hefur leitt í Ijós, að hlutafé-
lagaformið hentar betur í því viðskiptaumhverfi, við þau
skattalög og reglur sem þjóðfélagið hefur samið sér og
tileinkað á síðustu árum og áratugum. Með þessu er
engan veginn verið að hverfa frá samvinnuhugsjóninni.
Samvinnu- og félagshyggjumenn fallast ekki frekar en
nú á óheft frelsi Ijármagnsins, játast ekki undir lögmál
frjálshyggjunnar. Hins vegar er lýðum Ijóst, að sam-
keppni í viðskiptum og þjónustu í nútímaþjóðfélagi tekur
mið af örum þjóðfélagsbreytingum. Vilji samvinnuhreyf-
ingin áfram beita sér fyrir þeim hugsjónum sem hún hef-
ur að leiðarijósi, þarf hún að laga baráttuaðferðir sínar að
aðstæðum, eins og aðrir. Um langt skeið hefur td. verið
Ijóst, að sú sérstaða flestra íslenskra samvinnufélaga, í
samanburði við eriend, að vera í senn ffamleiðenda- og
neytendasamvinnufélög, leggur visst helsi á starfsemi
þeirra.
Jafnaðarmenn hvar í fýlkingu sem þeir standa munu
fylgjast gaumgæfilega með fregnum af umræðum á að-
alfundi Sambands íslenskra samvinnufélaga í næstu
viku. Þótt ýmsir hafi spáð Sambandinu hrakförum und-
anfarið og talað galgopalega um að við því blasi fátt ann-
að en „fara á hausinn”, kann svo að vera, að í öllu feriinu
við endurskipulagningu þess skýrist ýmsir þættir í um-
ræðunni um streymi fjármagns og opinber afskipti í þeim
málum, svo dæmi séu tekin. Lýðræðislegri ákvarðana-
taka og valddreifing innan Sambandsins mun einnig
geta haft áhrif á þjóðfélagsumræðuna og verið að ein-
hverju leyti mótandi um framvinduna í stjómmálum.
íslensk
höggmyndalist
íslensk höggmyndalist 1900-
1950 er heiti sýningar sem
opnuð verður á morgun á Kjar-
valsstöðum.
í tilefni Listahátíðar er efnt til
þessarar sýningar á verkum
þekktra islenskra myndhöggvara.
Lögð er áhersla á að kynna list-
strauma í höggmyndalistinni á
fyrri hluta aldarinnar fyrir daga
módemismans.
A sýningunni gefur að líta
verk eftir þau Ásmund Sveinsson,
Einar Jónsson, Guðmund Einars-
son, Gunnfríði Jónsdóttur, Magn-
ús Á. Ámason, Martein Guð-
mundsson, Nínu
Sæmundsson,
Ríkarð Jónsson og
Sigurjón Olafs-
son. Flesta þessa
listamenn þekkja
Islendingar, en á
sýningunni á
Kjarvalsstöðum
gefst kostur á að
bera þá saman og
sjá tengsl þeirra
hvers við annan
og við listasöguna
á fyrri hluta aldar-
innar.
Vitað er um
nokkra einstak-
linga sem lögðu
stund á listnám á
19. öld, en það var
ekki fyrr en með
Einari Jónssyni að
hægt er að tala um
upphaf höggmyndalistar á ís-
landi. Einar Jónsson hafði mikil
áhrif á þá myndhöggvara sem á
eftir honum komu m.a. á Ríkharð
Jónsson og Guðmund ffá Miðdal.
Verk Einars þekkja flestir Is-
lendingar, hann naut frá upphafi
virðingar landsmanna. Ríkið lét
reisa Listasafn Einars Jónssonar,
og það var formlega opnað árið
1923, fyrst listasafha á Islandi.
Nína Sæmundsson er fyrsta
íslenska konan sem leggur stund
á höggmyndalist. Hún vakti fljótt
athygli erlendis og var árið 1926
boðið að sýna verk sín í Art Cent-
er í New York. Eftir það fluttist
hún vestur um haf, þar sem hún
starfaði til ársins 1955 þegar hún
snéri aftur heim.
Á fjórða áratugnum má segja
að íslenskir myndhöggarar skipt-
ist í tvö hom. Annars vegar Einar
Jónsson, Ríkharður Jónsson,
Guðmundur frá Miðdal og Magn-
ús Á. Ámason, en verk þeirra
vom bæði táknræn og dulúðug.
Hins vegar Ásmundur Sveinsson
og Sigurjón Olafsson sem mddu
brautina í átt til módemismans.
Sýningin á Kjarvalsstöðum
stendur til 8. júlí og er opin dag-
lega ffá kl. 11-18.
BE
Þessi ástriðufulli
koss Ríkarðs Jóns-
sonar er meðal
verka á högg-
myndasýningunni
á Kjarvalsstöðum.
Helgarveðrið
Horfur á laugardag: Hæg, breytileg átt. Víða bjart veður, en þó hætt við síðdegisskúrum á S- og SA-
landi. Hiti 10 til 17 stig að deginum.
Horfur á hvítasunnudag: Hægviðri og skýjað með köflum. Hætt við skúrum víða um land. Áffam
fremur hlýtt [ veðri.
8 SÍÐA — NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 1. júní 1990