Þjóðviljinn - 13.07.1990, Qupperneq 3

íslensk mennipgarsaga
ekki einkamál íslendinga
Mótmæli frá stjórn Félags ísleiiskra fræða við ákvörðun þjóðminjaráðs
um að neita erlendum fornleifafræðingi um leyfi til rannsókna hér. á iandi
Útlendingar hafa aldrei skilið
íslenska menningu. Öldum sam-
an hafa þeir glímt við íslenska
sögu og bókmenntir með litlum
árangri og hafa jafnan mátt láta í
minni pokann fyrir íslenskum
menntamönnum sem hafa ávallt
Blaðaprent
Prentsmiðjan
biluð
Nýtt Helgarblað er einungis 24
síður í dag. Ástæða er ekki leti á
ritstjórn heldur sú að prentvél
Blaðaprents, sem prentar Þjóð-
viljann, Tímann og Alþýðublað-
ið, auk Nýs Helgarblaðs og Press-
unar bilaði á þriðjudagskvöld og
þurfti þá að prenta blöðin í Odda.
Einungis er hægt að prenta 24
síðna blöð í lit í þeirri prent-
smiðju og því var ákveðið að
minnka Nýtt Helgarblað að þessu
sinni. Þessi bilun í Blaðaprenti er
einnig ástæðan fyrir seinkun
Þjóðviljans undanfarna daga.
-Sáf
I
staðið fremst í hverskonar rann-
sóknum sem varða íslensk mál-
efni.
Þessar fullyrðingar eru bull.
Svipuð sjónarmið virðast samt
hafa verið leiðarljós þeirra sem
höfnuðu umsókn Thomasar
McGoverns, fornleifafræðings,
um heimild til að halda áfram víð-
tækum rannsóknum sínum á lífi
manna við strendur Norður-At-
lantshafs. Frá þessu var greint í
kvöldfréttum útvarps 11. júlí og
blöðum og hádegisfréttum dag-
inn eftir, en samkvæmt nýlegum
lögum um fornleifarannsóknir
þarf fornleifanefnd að fjalla um
umsóknir útlendinga sem vilja
stunda fornleifarannsóknir hér á
landi. Fomleifanefnd samþykkti
að veita McGovern leyfið með
þremur atkvæðum (borgarminja-
varðar, Margrétar Hallgríms-
dóttur, þjóðminjavarðar, Þórs
Magnússonar og deildarstjóra
fornleifadeildar, Guðmundar Ól-
afssonar) gegn tveimur (Ingu
Láru Baldvinsdóttur og Svin-
björns Rafnssonar) en Svein-
björn Rafnsson, sagnfræðingur,
lét þá vísa málinu til þjóðminja-
ráðs, sem mun vera valdameira,
og þar var umsókninni hafnað. I
fréttum hafa þeir Gunnlaugur
Haraldsson, þjóðháttafræðingur,
og Sveinbjörn verið í forsvari
ráðsins og Sveinbjörn segir í
Morgunblaðinu að hér sé um
„prinsip-samþykkt“ að ræða og
að ekki sé „rétt að veita útlend-
ingum leyfi til fornleifarann-
sókna hérlendis, nema í undan-
tekningartilfellum“. Því er borið
við að Thomas McGovem sé ekki
læs á íslenska menningarsögu og
hafi flutt úr landi fjöldann allan af
beinum úr íslenskum söfnum og
úr eigin uppgreftri án þess að þau
hafi verið nægilega vel skráð.
Á undanförnum ámm hefur
McGovern rannsakað msla-
hauga í kringum fornar manna-
byggðir á Grænlandi, á annesjum
hér á landi og á Bretlandseyjum
til þess meðal annars að fá vitnes-
kju um mataræði, húsdýrahald
og lífskjör fólks á liðnum öldum.
Hann hefur átt farsælt samstarf
við íslenska fornleifafræðinga,
sem hafa meðal annars aðstoðað
hann við uppgröft hérlendis, og
með rannsóknum sínum hefur
McGovern aflað þess konar upp-
lýsinga sem erfitt er að fá með
öðrum hætti en aðferðum forn-
leifafræðinnar. Vinna með ís-
Höfum ávallt fyrirliggjandi:
Gosbrunna, úti og inni, styttur, dælur og Ijós,
garðdverga, fugla o.fl. til garðskreytinga.
Vörufell hf.
Heiðvangi 4, Hellu
Sími 98-7 58 70
Opið kl. 14-18 eða eftir samkomulagi.
Lokað þriðjudaga.
lenskar ritheimildir kemur því að
litlu haldi við rannsóknir hans.
Þetta grundvallaratriði kom
skýrt fram í fyrirlestri sem McGo-
vern flutti í Þjóðminjasafninu
sumarið 1988. Við það tækifæri
var honum m.a. fagnað af þjóð-
minjaverði, Þór Magnússyni,
sem óskaði honum alls hins besta
í framtíðinni og vonaði að við
mættum áfram njóta krafta hans
við rannsóknir á íslenskri
menningarsögu. í fyrirlestrinum
kom fram að með aðferðum sín-
um getur McGovem meðal ann-
ars varpað ljósi á hvaða dýr menn
hafi nýtt sér til matar allt frá land-
námsöld og í hvaða hlutföllum.
Rannsóknir hans gætu jafnvel
gefið okkur hugmynd um hvaða
húsdýr landnámsmenn höfðu
með sér í öndverðu og hvernig
þau tímguðust - sem hefur lengi
verið nokkur ráðgáta. Þær sýna
ennfremur hvaða sjávardýr hafa
verið hér við land og staðfesta til
idæmis að rostungar hafa verið al-
gengan tu roma en nu er- eins og
örnefni og ritheimildir benda
raunar líka til (sbr. Bjarni Einars-
son um „Hvallátur“ í Griplu VI
(1984) og sama í Mæltu máli og
fortium fræðum (1987).
Ef þessi ákvörðun þjóðminja-
ráðs á að verða „prinsip-sam-
þykkt“ um afskipti erlendra
manna af íslenskum fræðum eru
næg verkefni framundan við
öryggisgæslu. Til að byrja með
mætti setja upp vegabréfaskoðun
við dyr Árnastofnunar og próf-
borð við hliðina þar sem erlendir
fræðimenn yrðu að sanna færni
sína í íslensku máli og læsi á ís-
lenska menningarsögu. Einnig
mætti hugsa sér að innkalla allar
íslenskar bækur og bækur um ís-
lenskt efni úr erlendum bóka-
söfnum og lána þær síðan aðeins
til þeirra sem sérskipað þjóð-
menningarráð veitir heimild til
að lesa slíkar bækur. Við leyfis-
veitinguna yrði vitaskuld að taka
tillit til þess að kenningar og hug-
myndir hinna útlendu lesenda og
fræðimanna stönguðust í engu á
við ríkjandi skoðanir í Háskóla
íslands.
Stjóm Félags íslenskra fræða
mótmælir harðlega þeim viðhorf-
um sem hafa komið fram hjá
þjóðminjaráði, eins og þau birt-
ast í frásögn fjölmiðla, af rök-
semdum þess gegn umsókn
Thomasar McGoverns um að
stunda fomleifarannsóknir sínar
hér á landi. Það er sjálfsagt mál
að slíkar rannsóknir séu háðar
leyfi íslendinga og fari fram undir
eftirliti þeirra til þess að tryggja
að menn spilli ekki fomminjum
eða fari með þær úr landi án vit-
undar yfirvalda. Slíkar öryggis-
kröfur er auðvelt að uppfylla.
Við ættum hins vegar að taka feg-
ins hendi við þeim sem vilja
hjálpa okkur að rannsaka ís-
lenska menningarsögu, jafnt með
aðferðum fomleifafræði sem og í
öðmm greinum í stað þess að
mæta þeim með tortryggni. Með
slíkri samvinnu er von til þess að
fræðunum miði nokkuð á leið og
lokist ekki inni með þeirri
ranghugmynd að einungis íslend-
ingar geti skilið íslenska menn-
ingarsögu - „nema í undan-
tekningartilfellum".
Stjórn Félags íslenskra fræða
Gísli Sigurðsson, Þórunn Valdi-
marsdóttir, Örnólfur Thorsson
Finguma burtu!
Nú skal öllu þukli og þreifingum úthýst á vinnustöðum
í Efnahagsbandalagslöndunum
mega óforbetranlegar karlremb-
ur á vinnustöðum heldur betur
fara að vara sig. Ráðherraráð
Efnahagsbandalagsins hefur
samþykkt að nú skuli loksins
stemmd stigu við óþarfa þreifing-
um og þukli karlmanna á starfs-
mönnum af gagnstæðu kyni. Létt
klapp karlmanna á afturenda
kvenna á vinnustöðum og önnur
kynferðisleg áreitni verður sem
sagt ekki lengur látin óátalin. Frá
þessu greinir færeyska blaðið
14. september nýlega.
í frétt blaðsins er réttilega bent
á að þúsundir kvenna á vinnu-
markaði um gervalla Evrópu líði
önn fyrir slíkt óþarfa þukl og
þreifingar karl-vinnufélaga
sinna. Því er samþykkt ráðherr-
aráðs EB mikilsverð búbót í rétt-
indabaráttu útivinnandi kvenna.
Ráðherraráðið hefur jafnframt
samþykkt að brýna þörf beri til
að setja reglur um umgengisvenj-
ur kynjanna á vinnustöðum, sem
verndi konur fyrir kynferðislegri
áreitni karl-samstarfsmanna er
gildi fyrir öll aðildarlönd banda-
lagsins.
-14. september/rk
Eitt klapp í afturpartinn, ella tað ið verri er, er ein daglig plága fyri
tíggjutúsundir av kvinnum... men nú skal nakað gerast við taðl, segir í
frásögn 14. september. Nú er það stóra spurningin hvort ekki sé hér
komin fullgild ástæða fyrir íslenskar konur að knýja á um að ísland
gerist aðili að EB þar sem á þessum málum er tekið með snöggtum
meiri rögg en hér heima.