Þjóðviljinn - 13.07.1990, Qupperneq 13

Takinu sleppt og flugið hefst. Mynd: Snorri.
Rúnar Rúnarsson fallhlífastökkvari og -kennari er með reyndustu stökkvurum hér á landi, en er nú að flytjast búferlum til Bandaríkjanna til að geta stundað íþróttina
Fallhlífastökk
Stórkostleg tilfinning
Nýtt Helgarblað í fallhlífastökki. Verður ekki lýst með neinum orðum nema kannski stórkostlegt, frábært, ótrúlegt
Fallhlífastökk. Orðiö hefur óneitanlega yfir sér háskalegan blæ. Að stökkva frá því um morguninn og
fljúga um loftin bláóháðuröllu, nemaauðvitað fallhlífinni. Eflaust hefur voru að lenda þegar okkur bar
alladreymtumaðfljúgaeinsogfuglinnoglifaðþaðídraumumsínum, að. Ég fékk búning, gleraugu,
sofandi á grænum eyrum í öruggum jarðneskum rúmum. En þótt
draumurinn um að fljúga um loftin sé stór, þora fæstir að láta hann
rætast. Að stökkva út úr flugvél í þúsunda feta hæð er náttúrlega meira
en að segja það. En það eru margir sem gera það, og „venjulegt" fólk
segir þá klikkaða, að það eigi að athuga í þeim heilann. Blaðamaður
Nýs Helgarblaðs þarf þvi greinilega að fara í heilatékk, því hann lét
verða af því að stökkva. Og tilfinningunni sem því fvlgir verður ekki
með orðum lýst.
Einn góðan veðurdag fékk ég
þá hugmynd að stökkva úr fall-
hlíf. Hafði reyndar langað í
langan tíma, en auðvitað ekki
hugsað þá hugsun til enda. Ég tók
þá ákvörðun að prófa, en fékk
dræmar undirtektir hjá yfir-
mönnunum. „Reyndu bara, þú
þorir ekki þegar á hólminn er
komið,“ sögðu þeir. Og þegar
maður fær svona áskorun herðir
maður upp hugann og ég ákvað
að láta verða af því að stökkva.
Ég hafði samband við Fallhlíf-
aklúbb Reykjavíkur og þeir tóku
mjög vel í erindið. Að sjálfsögðu
fengi ég ekki að stökkva ein,
heldur í svokölluðu farþega-
stökki. Þá er maður ólaður við
reyndan stökkvara, og sá er með
fallhlífina á bakinu. Farþeginn er
eins og kengúrubarn framan á.
Nema hvað. Ég fór í fylgd
ljósmyndara á Sandskeið einn
daginn, ekki laus við að vera dá-
Iítið spennt. Það var sól og blíða
og alveg heiðskírt. Þeir í Fallhlíf-
aklúbbnum höfðu verið að
Flugvélin að fara af stað og búnaðurinn athugaður. Mynd: Kristinn.
hjálm og hanska og fékk leiðsögn
í undirstöðuatriðum stökksins,
svo sem hreyfingum í loftinu og
lendingu.
Það var Rúnar Rúnarsson,
margreyndur fallhlífastökkvari
og -kennari sem fékk það hlut-
skipti að stökkva með mig. Ég
beið spennt eftir að fara af stað,
vildi komast upp sem fyrst. Þeir
voru hins vegar hinir rólegustu og
undirbjuggu sig mjög vel, fóru
yfir allt og athuguðu að ekkert
vantaði. Loks kom að því. Við
vorum sex sem áttum að fara
upp, Rúnar með mig á maganum,
stökkvari með myndavél til að
mynda herlegheitin og einn nem-
andi með tvo kennara með sér.
Við tróðum okkur inn í flugvél
klúbbsins og loksins var farið af
stað.
Ég var ekki vitund kvíðin,
hlakkaði bara til. Flugvélin tókst
á loft og klifraði smátt og smátt
upp. Útsýnið var frábært og ég sá
landið í nýju ljósi. Naut útsýnis-
ins til fulls og gleymdi því eigin-
lega að ég væri að fara að stökkva
út úr þessari flugvél. Strákarnir
sögðu mjög svo „skemmtilega“
brandara, og reyndu að sjálf-
sögðu að hræða mig sem mest
þeir máttu á leiðinni upp. Ég var
að „sjálfsögðu“ ekki vitund
hrædd, eða þóttist ekki vera það.
í rauninni var ég það heldur ekki,
ég gerði mér eiginlega ekki grein
fyrir hvað ég var að fara að gera.
Við áttum að stökkva úr 10
þúsund feta hæð, en nemandinn
með kennarana tvo úr 12 þúsund
feta hæð. Ég var með hæðarmæli
framan á mér og sá nálina mjak-
ast upp. Nú var komið að því, 10
þúsund fetin voru komin.
„Hvernig veistu hvar við eigum
að lenda?“ spurði ég Rúnar, því
ég gat hvergi greint Sandskeið
niðri á jörðinni. Þá opnaði hann
dyrnar, hallaði sér út með mig í
eftirdragi og benti, „þarna beint
fyrir neðan,“ sagði hann. Þá fékk
ég fyrsta hræðslukastið. Ég fann
skelfingarhnútinn herpast í mag-
anum á mér þegar ég horfði út um
dyrnar. Og hinir hlógu.
Jæja, stökkvarinn með mynd-
avélina klifraði fyrstur út á væng-
inn og hélt sér þar. Þá sagði Rún-
ar mér að stíga út. Ég hélt mér
dauðahaldi í handfangið á dyrun-
um og steig varlega út, eða rétt-
ara sagt, Rúnar steig út og ég
fylgdi með, óluð við hann. Þegar
ég stóð á þrepinu á vélinni og
horfði niður fann ég skelfinguna
gagntaka mig. Ég hef aldrei á
ævinni orðið jafn skelfingu lostin.
Það flaug í gegnum huga minn að
ég væri biluð. Ætlaði ég virkilega
að stökkva úr örygginu í flugvél-
inni út í tómið? Þetta stóð í um
það bil 5 sekúndur, að ég held.
Mér fannst það vera eilífð.
Svo heyrði ég Rúnar öskra
„go“ og við stukkum. Þeir hinir
sögðu að ég hefði öskrað, en ég
man það ekki. Ég man bara að
við stukkum út í loftið og ég hugs-
aði að fyrst ég ætti á annað borð
að deyja, væri örugglega
skemmtilegast að deyja svona.
En hafi hræðslutilfinningin
verið mikil þegar ég stóð á þrep-
inu, var hamingjutilfinningin
þegar ég stökk fimm sinnum
meiri, minnst. Þegar við höfðum
náð réttri stellingu, flugum við
eins og fuglar um loftið og mér
fannst við vera kyrr. En við vor-
um alls ekki kyrr, heldur féllum
við á nærri 200 km hraða niður.
Það er hreinlega ekki hægt að
lýsa tilfinningunni að fljúga
svona. Það var eins og maður
fyndi loks hið fullkomna frelsi.
Að „líða“ um loftið og geta meira
að segja stjórnað hreyfingum og
stefnu er ótrúlegt.
Þama svifum við Rúnar í um
það bil hálfa mínútu, sem mér
fannst vera helmingi lengri tími.
Þá vorum við komin niður í um 5
þúsund fet og Rúnar opnaði
fallhlífina. Það var alveg maka-
laus tilfinning, því í frjálsa fallinu
var alveg gífurlegur þytur og há-
vaði, en þegar fallhlífin opnaðist
kom alger þögn. Fyrst mikill
kippur, en síðan ótrúleg þögn.
Og við svifum ljúflega niður og
spjölluðum saman. Rúnar sýndi
mér hvernig ég ætti að stjórna
fallhlífinni og við beygðum, fór-
um í hringi og í spinn, þ.e.a.s.
hratt í marga hringi.
Þá æfðum við lendinguna og
voram komin það lágt að Rúnar
fór að stýra hlífinni að lendingar-
staðnum. Síðan lentum við eins
og fuglar á trjágrein. Ekkert mál.
Fallhlífarstökk er stórkostleg
lífsreynsla. Þessi tilfinning að
svífa um loftin blá er ótrúleg.
Henni er einfaldlega ekki hægt að
lýsa með orðum. En það er jafn
öruggt eins og að þú ert að lesa
þessi orð að ég ætla að stökkva
aftur, og aftur. Sem fyrst.
ns.
Snorri Hrafnkelsson og Rúnar Rúnarsson á vængnum. Mynd: Kristinn.
Rúnar Rúnarsson er félagi í
Fallhlífaklúbbi Reykjavíkur og
jafnframt fallhlífastökkskennari
og lærður flugmaður. Hann hafði
alltaf langað til að prófa að
stökkva úr flugvél og það var árið
1984 sem honum gafst tækifæri
til þess. Þá komu hingað til lands
bandarískir fallhlífastökkvarar á
vegum Fallhlífaklúbbs Reykja-
víkur og eftir það varð ekki aftur
snúið.
„Þetta var bara einhver ævin-
týramennska í mér. Ég var kom-
inn með einkaflugmannspróf
þegar ég prófaði fyrst að stökkva,
en flugið hefur alveg setið á hak-
anum hjá mér undanfarið, því all-
ur tíminn fer í áhugamálið. Ég er
kominn með atvinnuflugmanns-
próf núna, en ég flýg frekar lítið
eins og er.
Þetta var þannig að bandarísk-
ir stökkvarar komu hingað og
skipulögðu námskeið í samráði
við Fallhlífaklúbb Reykjavíkur
sem þá var starfandi. Þá var eng-
inn hér á höfuðborgarsvæðinu
sem mátti kenna fallhlífastökk og
eini maðurinn sem mátti kenna
var Sigurður Bjarklind, en hann
bjó á Akureyri. Eftir þetta nám-
skeið lá starfsemi Fallhlífa-
klúbbsins að mestu niðri, því það
hafði enginn rétt til stökkva einn
eða kenna.
Eftir að Bandaríkiamennirnir
vora farnir fór einn íslendingur,
Þórjón P. Pétursson út til að læra
og fékk leyfi til að kenna. Ég
lærði svo hjá honum og fór til
Bandaríkjanna 1986 og stundaði
fallhlífastökk mjög grimmt. Upp
frá því hef ég verið í Flórida á
veturna og stundað og kennt
fallhlífastökk, en komið heim á
sumrin til að stökkva.“
- Hvað hefur núverandi Fall-
hlifaklúbbur Reykjavíkur starfað
lengi?
„Hann hefur starfað í núver-
andi mynd frá 1987. Bæði séð um
kennslu, sýningar og allt sem við-
kemur fallhlífastökki. En í raun-
inni var klúbburinn stofnaður 14.
júlí 1970 og hefur því starfað með
hléum síðan. Hann á 20 ára af-
mæli á morgun og vonandi verður
hægt að halda upp á það síðar í
sumar. Virkir félagar eru 20 til
30, en það eru fleiri sem borga
félagsgjöldin þótt þeir stökkvi
lítið.
Þótt það hafi verið mikil starf-
semi í gangi hjá klúbbnum, hefur
mjög lítil fjölgun orðið undanfar-
in ár. Það er aðallega vegna þess
að sumrin hafa verið svo slæm
síðustu ár og þá er ekki hægt að
útskrifa nemendur. Svo hafa
nokkrir hætt, lagt fallhlífina á hil-
luna og nokkrir hafa flust út og
þar á meðal ég.“
- Ertu alfarinn út?
„Já, eiginlega. Ég vil vera ein-
hvers staðar þar sem ég get stund-
að mitt áhugamál og það er ekki
hægt hér á vetuma. Hins vegar
mun ég öragglega koma heim á
sumrin, því það er mjög gaman
að stökkva hér. En ég get ekki
hugsað mér lífið án þess að
stökkva.“
- Fallhlífaklúbburinn er með
námskeið fyrir byrjendur, hvern-
ig fer svona námskeið fram?
„Námskeiðið fer fram á
tveimur kvöldum, sex klukku-
stundir hvort, og þá er námskeið-
ið kynnt og mönnum gert ljóst
hvað þeir era að fara út í. Síðan
fer langmestur tíminn í að þjálfa
og æfa viðbrögð við allskonar
uppákomum og neyðaraðgerð-
um, þannig að allt sé á hreinu.
Það er náttúrlega margt sem get-
ur komið uppá í stökki og það er
farið ofan í saumana á öllu sem
hugsanlega getur komið uppá, og
hvemig bregðast á við í slíkum
tilfellum. Það er ekki þar með
sagt að það sé algengt að eitthvað
alvarlegt gerist í fallhlífastökki,
en ef eitthvað gerist er eins gott
að menn kunni að bregðast við og
séu með á nótunum. Námskeiðið
er kannski ekki mjög uppörvandi
til að byrja með.
Það slasast enginn í fallhlífa-
stökki vegna þess að búnaðurinn
klikki, því hann er orðinn það ör-
uggur. Það er með fallhlífastökk
eins og allt annað, það er mann-
legi þátturinn sem skiptir máli. í
langflestum slysum sem verða er
um að kenna mannlegum mistök-
um, hvort sem það era bflslys,
flugslys eða slys í fallhlífastökki.
Eftir að menn eru búnir að læra
þessi atriði á námskeiðinu, eiga
þeir að vera tilbúnir í fyrsta
stökkið. Fyrir hvert stökk era
nemendurnir undirbúnir í 30-45
mínútur á jörðinni, þar sem farið
er yfir allar æfingar og viðbrögð.
Síðan er farið í loftið og tveir
bæði manns eigin lífi og annarra
og fylgir ákveðnum lágmarks ör-
yggisreglum, þá er fallhlífastökk
ekkert hættulegra en að labba út í
búð. Ég get nefnt sem dæmi að ég
hef stokkið um það bil 1500 sinn-
um, og ég hef aldrei þurft að nota
varafallhlífina.
Ég vil að lokum undirstrika
það, að það jafnast engin tilfinn-
ing á við það að falla í frjálsu falli.
En það trúir enginn sem ekki hef-
ur reynt það sjálfur hvað það er
hægt að hafa mikla stjóm á sér í
fallinu. í mínum augum er þetta
hið eina sanna flug, því stýriflet-
irnir sem maður notar era jú,
manns eigin líkami, en ekki
eitthvert álrusl úti á væng sem
sem maður hreyfir svo í gegnum
vírarasl og stýri eins og í vélflug-
inu. Vélflugið hefur samt eins og
aðrar flugíþróttir sinn sjarma.
Flugmenn sem ekki vita betur
segja stundum að menn sem
stökkva út úr flugvélum í
fullkomlega flughæfu ástandi,
séu ekki með fullu viti. Við þá
hina sömu vil ég segja þetta: við
vitum betur. Það er nefnilega
ekkert heilbrigðara fyrir menn
með fullu viti en að stökkva út úr
pottþéttri flugvél með pottþéttan
búnað á bakinu til að fljúga sín-
um eigin líkama. Og persónulega
segi ég það, að ef eitthvað er þá
eykst mín öryggistilfinning eftir
að ég stekk frá vélinni með minn
útbúnað á bakinu, og hef ég þó
mikla trú á flugvélum, enda flýg
ég þeim líka. Blár himinn.“
ns.
kennarar fara með hverjum nem-
anda niður. Þeir halda í hann í
frjálsa fallinu, en sleppa honum
eftir að fallhlífin opnast. Þegar
nemandinn kemur niður er farið
yfir allt sem gerðist í stökkinu. Þá
er nemandinn látinn segja frá því
sem hann upplifði í stökkinu, sem
er stundum frábragðið því sem
kennaramir sáu. Þetta hjálpar
okkur að finna út hvort nemand-
inn var virkilega með á nótunum
eða hvort hann hafi bara verið úti
á þaki allt stökkið.
Nemandi getur nefnilega stað-
ið sig nokkuð vel í stökkinu, en
haft óskýra mynd af því sem gerð-
ist þegar hann kemur niður. Eftir
að nemandi er búinn að segja sína
sögu, segja kennararnir sína sögu
og frá því sem raunveralega gerð-
ist.
Námskeiðið er í sjö þrepum og
nemandi verður að sýna ákveðna
fæmi og uppfylla viss skilyrði
áður en hann útskrifast. í fyrstu
tveimur stökkunum halda tveir
kennarar í hann, en í þriðja
stökkinu er honum sleppt og
kennaramir era hjá honum og
fljúga við hliðina á honum. Þeir
geta þá gripið inní ef eitthvað ger-
ist. Ef nemandinn uppfyllir á-
kveðin skilyrði í þriðja stökkinu
er hann kominn á fjórða stig og
eftir það þarf hann bara að stök-
kva með einum kennara. Þá fær
hann að leika meira og minna
lausum hala, en kennarinn fylgist
með. Á þessum efri stigum eru
nemandanum kenndar flestar
þær kúnstir sem hægt er að gera í
frjálsu falli.
Þegar komið er á sjöunda stig-
ið á nemandinn að geta sýnt fram
á að hann kunni þetta allt og geti
framkvæmt allt einn. Eftir það er
hann útskrifaður.“
- Hvar hefur Fallhlífaklúbbur-
inn stökkaðstöðu?
„Það er nú vandamálið, við
höfum eiginlega enga aðstöðu.
Við höfum hins vegar náð ágætu
samkomulagi við Svifflugfélagið
sem hefur aðstöðu á Sandskeiði.
Undanfarna viku hafa þeir verið
mjög almennilegir og lánað okk-
ur alla sína aðstöðu á Sandskeiði
meðan þeir era á íslands-
meistaramóti svifflugmanna á
Hellu. Þeir leyfa okkur síðan að
nota aðstöðuna kvöld og kvöld,
en ef við ætlum að stökkva til
dæmis heila helgi, föram við ann-
að hvort á Flúðir eða Hellu þar
sem mjög góð aðstaða er.“
- Fallhlifastökk er þá ekki eins
hættulegt og margir halda?
„Fallhlífastökk er bara eins og
hver önnur íþrótt og er langt frá
því að vera nokkuð hættulegt.
Eins og ég sagði áðan gerast slys-
in vegna mannlegra mistaka. Það
er fullt af fólki út um allan heim
að deyja í slysum, en það er mjög
lágt hlutfall í fallhlífastökki.
Rannsóknir sem gerðar hafa ver-
ið í Bandaríkjunum sýna að fall-
hlífastökk er með hættuminni
íþróttum og jafnvel atvinnu, sem
hægt er að stunda.
Svo framarlega sem maður fær
góða kennslu, stundar íþróttina
af skynsemi, ber virðingu fyrir
Fallhlífastökk
Ekki hættulegra en labba út í búð
12 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 13. júlí 1990
Föstudagur 13. Júli 1990 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 13