Þjóðviljinn - 13.07.1990, Page 22

Árbæjarsafn, opiö alla daga nema
má kl. 10-18. Prentminjasýning í Mið-
húsi, kaffi í Dillonshúsi, Krambúðog
stríðasárasýningin:''og svo kom
blessaðstríðið.
Djúpið, kjallara Hornsins, Sigríður
Ólafsdóttir sýnir. Opið alla daga frá kl.
11, til 19.7.
Félags- og þjónustumiðstöð aldr-
aðra við Bólstaðarhlíð 43, María
Ásmundsdóttir, málverkasýning.
Opin má-fö kl. 14-16, til 1.8.
FÍM-salurinn, Garðastræti 6, Inga
Þórey Jóhannsdóttir opnar sýningu á
lau kl. 16-18, málverk, opið alla daga
kl. 14-18, til 7.8.
Gallerí 8, Austurstræti 8, sýnd og
seld verk e/um 60 listamenn, olíu-,
vatnslita-, og grafíkmyndir, teikning-
ar, keramík, glerverk, vefnaður, silf-
urskartgripirog bækurum íslenska
myndlist. Opið virka daga og lau kl.
10-18ogsu 14-18.
Gallerí Borg, Austurstræti 3 og Síðu-
múla 32, grafík, vatnslita-, pastel- og
olíumyndir, keramikverk og módel-
skartgripir, opiðlau 10-14.
Gallerí Nýhöfn, sumarsýning, mál-
verk og skúlptúrare/núlifandi lista-
menn, auk þess einnig ávallt til sölu
verk e/látna meistara. Opið kl. 10-18
virka daga, lokað um helgar, til 25.7.
Hafnarborg.Toshikatsu Endofrá
■Japan. Á kaffistofu Jordan Sourtchev
frá Búlgaríu opið alla daga nema þri
kl. 14-19, til 22.7
Kjarvalsstaðir, árleg sumarsýning á
verkum Kjarvals hefst á lau, nú undir
yfirskriftinni Land og fólk. Vestursal-
ur: Nína Gautadóttir opnar sýningu á
málverkum á lau. Opið daglega f rá kl.
11-18.
Listasafn Elnars Jónssonar opið
alla daga nema má 13.30-16, högg-
myndagarðurinn alla daga 11-17.
Listasafn íslands, André Masson
1896-1987, opið um helgar kl. 12-22,
virka daga kl. 12-18. Til 15.7. Ath.
síðastasýn.helgi.
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar,
sýn. á andlitsmyndum Sigurjóns.
Opið lau og su kl. 14-18, má, þri, mi
og fi kl. 20-22. Tónleikar á þrioju-
dagskvöldum kl.20:30.
Llsthús vlð Vesturgötu 17, Einar
Þorláksson, ElíasB. Halldórsson,
Hrólfur Sigurðsson og Pétur Már Pét-
ursson sýna málverk. Opið daglega
kl. 14-18,til31.7.
Menntamálaráðuneytið, Húbert Nói
og Þorvaldur Þorsteinsson.
Minjasafn Akureyrar, Landnám í
Eyjafirði heiti sýningar á fornminjum.
Opiðdaglega kl. 13:30-17, til 15.9.1
Laxdalshúsi Ijósmyndasýningin Ak-
ureyri, opið daglega kl. 15-17.
Minjasafn Rafmagnsveitunnar,
húsi safnsins v/ Rafstöðvarveg, su
14-16.
Norræna húsið, kjallari: Snorri Arin-
bjarnar, málverk. Opin 14-19 dag-
lega, til 26.8.
Nýllstasafnið Vatnsstfg 3b, opnun
á lau kl. 16, þrjár sýningar: Forsalur:
Bauduin frá Frakklandi. Miðhæð: Ní-
els Hafstein. SÚM-salur: Ásta Ólafs-
dóttir, ívar Valgarðsson, RúnaÁ.
Þorkelsdóttirog Þór Vigfússon. Opið
kl. 14-18 til 29.7.
Reykholt, M-hátíð í Borgarfirði, sýn-
ing borgfirskra myndlistarmanna.
Samsýning 19 listamanna. Opið dag-
legakl. 13-18, til 6.8.
Safn Ásgríms Jónssonar, Berg-
staðastræti 74, sumarsýning á olíu-
myndum og vatnslitamyndum. Opið
alla daga nema má kl. 13:30-16.
Sjóminjasafn fslands, Vesturgötu 8
Hf. Opið alla daga nema má kl. 14-
18.
Slunkaríki, ísafirði, franski listamað-
urinn Bauduin m/sýningu. Opiðfi-su
kl. 16-18, til 22.7.
Þjóðmínjasafnið, opið 15.5-15.9
alla daga nema má kl. 11 -16. Boga-
salur: Frá Englum og Keltum.
TÓNLISTIN
Sumartónlelkar í Skálholtskirkju,
fyrsta helgi: lau kl. 15 Hamrahlíðakór-
Hvað á að gera um helgina?
Þorbjörn Broddason dósent
- Ég ætla að keyra vestur á Barðaströnd í rólegheitum, vera þar í
nokkra daga, skoða mig um og aka stðan aftur í bæinn. Ég ætla meðal
annars að skoða Látrabjarg. Svo ætla ég að fara niður í Arnarfjörð
þangað sem ég á ættir að rekja.
innstj. Þorgerður Ingólfsdóttir. Fé-
lagar úr ísleifsreglu og prestar f lytja
latnesku andstefin úr aftansöng Þor-
lákstíða. Kl. 17frumflutningurtón-
verka e/Þorkel Sigurbjörnsson og
Mist Þorkelsdóttur. Hamrahlíðar-
kórinn, söngvararog hljóðfæraleikar-
ar flytja. Su kl. 15 tónverk byggð á
stefjum úr Þorlákstíðum, kl. 17
messa.
Stuðmenn áferð um landið, Lyng-
brekku á Mýrum í kvöld, Miðgarði
Skagafirði lau, og á su Hótel Sögu
R.vík, tilefni Rótaradagsins.
LEIKLISTIN-
Ferðaleikhúsið, Tjarnarbíói Tjarn-
argötu 10E, Light Nights, í kvöld, lau
og su kl. 21.
HITT OG ÞETTA
Framdagurinn á sunnudag Fram-
heimilinu, Safamýri. 4.fl. Fram-ÍR
kl.12:30,5.ÍI.A Fram-Gróttaog5.fl.B
Fram-Grótta kl.13:45.6.fl.A Fram-
KR og 6-fl.B Fram-KR kl. 14:30. Víta-
spyrnukeppni Fram 1990, þrjú lið,
Brotiö land og bramlað
Eitt af því sem útlendingar
reka augun í á íslandi og finnst
sérkennilegt eru gapandi gjár og
lóðréttir brot-veggir í íslensku
landslagi. Okkur sjáifum þykir
slíkt sjaldnast í frásögur færandi
enda hluti af eðlilegu umhverfi í
landinu. Fiestir þekkja Þingvalla-
svæðið af eigin raun eða af mynd-
un en þar má einmitt sjá mest af
því sem um er rætt.
Aður fyrri reyndist náttúru-
fræðingum erfitt að skýra þessi
fyrirbæri; landið er brotið og
bramlað en skýringin sjaldnast
augljós. Talið var að t.d. að um
væri að ræða brot sem kæmu í
jarðskorpuna af því að jörðin
kólnar og skreppur saman. Síðar
kom í ljós að kólnun jarðar er ó-
veruleg ef nokkur (geislavirk efni
í iðrum hennar klofna sífellt og
framleiða varma) og svo rann upp
fyrir mönnum að jarðskorpan
skiptist í fleka (plötur) sem
hreyfast innbyrðis. Skýringanna á
sprungum og brotveggjum í
landslaginu er m.a. leitað í þessu
flekaflakki. A Islandi skera plötu-
skil landið og spennan í jarðlög-
um, ýmist vegna tognunar eða
hliðrunar, nær slíkum stærðum að
bergið brotnar.
Við hreyfingu á nýjum eða
gömium brotalínum í jarðskorp-
unni verða ýmist til opnar sprung-
ur eða misgengi en þar sést að
spildur beggja vegna línunnar
ganga á mis; þær rísa eða síga og
hliðrast í gagnstæðar áttir, allt eft-
ir því hvemig kraftar plötuhreyf-
inganna magna upp spennuna.
Fagheiti misgengjanna eiga að
lýsa hvemig hreyfingar urðu við
myndun þeirra samfara jarð-
skjálftum: Risgengi, sniðgengi
(hliðrunarmisgengi) og siggengi.
Spmngur og misgengi sjást i
gömlum jarðlögum jafnt sem nýj-
um og eru yfirleitt og auðvitað
mun greinilegri í þeim nýlegu. Á
virku jarðskjálfta- og/eða eld-
gosabeltum landsins raða spmng-
ur og misgengi sér yfirleitt í af-
langar spildur sem nefnast
spmnguþyrpingar, sprungureinar
eða spmngusveimar. Þetta er nær
einhlítt í rekbeltinu (þar sem Is-
land er að kiofna) og em bæði
Þingvallasvæðið og svæðið milli
Voga og Svartsengis á Reykja-
nesskaganum dæmigerð. Þing-
vallasigdældin er hluti stærri
spmnguþyrpingar sem kennd er
við megineldstöðina Hengil og er
um 5 kílómetra breið mill Hrafna-
gjár og Almannagjár sem em stór
siggengi.
Samkvæmt úttekt Ágústs
Guðmundssonar hjá Norrænu
eldfjallastöðinni em a.m.k. 100
stórar eða allstórar missamfelldar
spmngur milli aðalspmngnanna
tveggja (með misgengjunum). Af
þeim em 12 lengri en 1000 metr-
ar, en meðallengdin 620 metrar
(Almannagjá er 7700 metra
löng), mesta vídd er 68 metrar og
mesta sig 28-40 metrar eftir hvort
miðað er við barma eða land við
Almannagjá en dýpi spmngna
þama er væntanlega nokkur
hundmð metrar (aðeins lítil hluti
efst er opinn) en slíkt má meta
eða reikna eftir lóðréttri færslu í
misgenginu og fjarlægð milli
spmngna (homrétt
á þær). Jaðarmis-
gengin stóm
kunna þó að ná
UR RIKINATTURUNNAR18
nokkra kílómetra niður.
Utan rekbeltisins em
spmngumynstrin flóknari og
reinaskiptingin óalgengari.
Þekktustu slík svæði em i upp-
sveitum Borgarfjarðar og á Suð-
urlandsundirlendinu. Þar er mikill
fjöldi yfirborðsspmngna sýnileg-
ur með N-S stefnu (eftir alla Suð-
urlandsskjálftana) en undir niðri
er talið fullvíst að sé sniðgengi
(hliðrunarmisgengi) sem stefnir
A-V.
Misgengi og spmngur geta
verið bein afleiðing plötuskriðs-
ins umrædda, þau geta verið af-
leiðingar þess þegar þillaga
kvinuinnskot (spmngufyllingar,
gangar) þröngva sér upp í átt tií
yfirborðs jarðar og þrýstinga-
breytingar í kvikuþró valda
stundum brotum og misgengjum.
Með því að kanna brotalínur, nota
aflfræðina sem tengist þeim og
kanna ný og gömul brot er hægt
að skýra um margt sögu plötu-
skriðsins og flakk gossvæða á
íslandi. Einnig kemur allt slíkt
til góða þegar reynt er að afla
þekkingar vegna jarðskjálfta-
spáa.
Ari Trausti
Guðmundsson
markverðir ýmsir frægir Framarar.
7.ÍI.A Fram-UBK og 7.A.B Fram-UBK
kl.15:20.3.fl. Bikarkeppni KSÍ: Fram-
Víkingurkl. 16.
Hana-nú í Kópavogi, samveraog
súrefni á morgun lau, lagt af stað frá
Digranesvegi 12 kl.10. Komum sam-
an upp úr hálftíu og drekkum mola-
kaffi. Púttvöllurinn á Rútstúniöllum
opinn.
Félag eldri borgara, Göngu-Hrólfur
hittist á morgun lau kí. 10 að Nóatúni
17. Opið hús Goðheimum á su frá kl.
14. Frjálst spil og tafl. Dansleikur
hefstkl.20.
Útivist, þrjár ferðir á sunnudag: Bás-
ar, kl. 08, og fjallganga: Hrafnabjörg
kl. 10:30, Núpafjall (létt ganga) kl. 13.
Brottför í allar f erðir f rá BSÍ-
bensínsölu, stansað v/Árbæjarsafn.
Ferðafélag íslands, helgarferðir:
Þórsmörk-Langidalur, Landmanna-
laugar og Kjölur-Hveravellir útilegu-
mannaslóðir. Uppl. og farmiðar
skrifstofunni Öldugötu 3.
Myndina málaði Hrólfur Sigurðsson,
sem er einn fjögurra listamanna sem
eiga verk á samsýningu þeirri sem
stendur yfir í Listhúsi við Vesturgötu
17um þessarmundir.
Brotalínur
og opnar sprungur
Skástígar
ii iíp™Si
Sniðgengi (hliðrun)
22 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 13. júlí 1990