Þjóðviljinn - 31.08.1990, Blaðsíða 4

Guðmundur Bjarnason heilbrigðisráðherra á beininu
Víðaþörf
fyrir breytingar
Lokanir sjúkrahúsdeilda hafa verið mjög til umræðu í sumar,
deila við tannréttara, læknaskortur í einmenningshéruðunum,
óheyrilegur lyfjakostnaður sem og fleiri mál sem viðkoma
heilbrigðiskerfinu. Guðmundur Bjarnason heilbrigðisráðherra er
tekinn á beinið í dag og við spyrjum hann fyrst um sumarlokanir
sjúkrahúsanna. Hvernig er hægt að leysa þetta vandamál?
„Lokanirnar eru að verulegu
leyti því að kenna að við höfum
ekki starfsfólk til að leysa af allan
þann fjölda opinberra starfs-
manna sem þurfa að fara í sumar-
leyfi á sama tíma. Mér finnst nú
reyndar að sparnaður í opinber-
um rekstri hafi verið gerður að
meginmáli og þá sérstaklega á
sjúkrahúsunum, og vissulega er
rétt að þar hefur verið reynt að
gæta aðhalds.
En þó er það svo að spamaður
sem boðaður var í fjárlögum árs-
ins 1989 var upp á 4% í Iaunum og
var auðvitað yfir alla hina opin-
beru starfsemi, ekki bara
heilbrigðisþjónustuna. Úr þess-
um sparnaði var reyndar nokkuð
dregið í fjárlögum ársins 1990, þá
var t.d. bætt við álagsgreiðslum
um 1%. Það hefur þýtt að þessi
4% sparnaður 1989 er minni árið
1990 heldur en umræðan gefur til
kynna.
Og ég á ekki von á því að þó að
stofnanirnar fengju þennan
spamað að fullu bættan þá myndi
það ekki þýða að ekki yrði um
einhverjar lokanir vegna þess að
það em aðrar ástæður sem ráða
ekki síður.“
- Ertu að segja að þetta sé
óleysanlegt mál og sumarlokanir
séu frambúðarástand?
„Sumarlokanir em ekki nýtt
vandamál og það sem mestu
ræður um er að það hefur dregið
úr aðsókn að þeim skólum sem
mennta heilbrigðisstéttirnar og í
gegnum læknadeildina er ekki
hleypt nema ákveðnum fjölda
nemenda. Svoleiðis að við eigum
ábyggilega í einhverjum erfið-
leikum áfram við að fullmanna
þessar stofnanir. Pað er sem sagt
ekki neitt sem segir okkur í dag
að það sé að verða nein gjör-'
breyting á því. Hvort þetta er
ástand til frambúðar vona ég að
sé ekki en það þarf fleira að koma
til en krafan um aukna fjármuni.
Ég held að menn verði að
skoða breytt skipulag á stofnun-
um og við hér í heilbrigðisráðu-
neytinu höfum sagt við stjóm-
endur þeirra að þetta aðhald,
sem við erum að reyna að fá
fram, verði að leysast með
breyttu skipulagi; t.d. breyttu
vaktafyrirkomulagi og breyttum
vinnutíma. Menn hafa m.a. talað
um fimm daga deildir þannig að
hægt sé að draga úr vaktaálagi um
helgar og viðbótarlaunakostnaði.
Þessu og fleiru verða menn að
taka á.“
- Ljóst er að öldruðum fjölgar
mjög hlutfallslega á næstu ára-
tugum. Hvernig getur heilbrigð-
iskerfið brugðist við þessarri þró-
un?
„Ég held að á undanfömum
árum höfum við verið að gera
ákaflega margt í uppbyggingu
fyrir aldraða og bæta þjónustu
við þá.
Víða úti á landi er þörfinni
fullnægt þannig að þar era ekki
biðlistar og sums staðar hafa í
sumar m.a.s. verið laus pláss á
meðan við höfum búið við allar
þessar þrengingar hér. Þess
vegna sýnist mér að áhersla á úr-
lausnir þurfi að vera fyrst og
fremst hér á höfuðborgarsvæð-
inu.
í haust er í undirbúningi að
hefja byggingu hjúkmnarheimil-
is í Grafarvogi fýrir 80 einstak-
linga. Þetta yrði samstarfsverk-
efni Reykjavíkur, Seltjarnarness
og e.t.v. fleiri sveitarfélaga á höf-
uðborgarsvæðinu, nokkurra fé-
lagasamtaka og ríkisins að hluta,
þ.e. Framkvæmdasjóðs aldraðra.
Þetta yrði sennilega byggt sam-
kvæmt sérstakri kostnaðarskipt-
ingu, Framkvæmdasjóðurinn
myndi greiða 40% en þetta yrði
sjálfseignarstofnun. Bygging
þessa heimilis gæti tekið 2-5 ár.
Það er hins vegar rétt að það
hefur gengið alltof hægt að koma
áfram B-álmu Borgarspítalans
sem er þjónustuálma fyrir aldr-
aða, en þar emm við að tala um
öldmnarlækningar en ekki hjúkr-
unarheimili."
- Deila ríkisvaldsins við tann-
réttara um nýja reglugerð um
endurgreiðslur hefur staðið lengi
yfir og á meðan er ekkert endur-
greitt fyrir tannréttingar. Hve-
nær ætlar ráðuneytið að höggva á
hnútinn?
„Við höfum reynt að sýna
nokkuð mikla biðlund og reynt
að leita eftir samningum við
þessa tannréttingamenn en mér
sýnist að nú sé svo komið að svo
geti ekki gengið öllu lengur. Þeir
hafa verið mjög stífir í þessum
samningum og í fyrsta lagi ekki
viljað fallast á hugmyndir okkar
að reglugerð um hvemig flokka
beri tannréttingar. Nú er því
komið svo að á borðinu hjá mér
er reglugerð sem ég reikna með
að ganga frá allra næstu daga og
það verður þá að reyna á hana.
Við getum ekki beðið lengur eftir
því að ná um þetta samkomulagi
heldur setjum þessa reglugerð og
reynum að framkvæma eftir
henni.
Spumingin er síðan, hvemig
samningum við náum síðan við
tannréttingamenn til að virða
reglugerðina. Það gæti endað
með því að setja yrði sérstaka
gjaldskrá sem unnið yrði eftir en
ég vonast til að þetta geti gengið
eftir með samkomulagi.
Núna era að nást samningar
við almenna tannlækna og samn-
ingaviðræður við þá hafa líka
staðið lengi yfir. Þeir munu leiða
til nokkurs sparnaðar í þeim út-
gjaldaþætti svo það er vert að
nefna það.“
- Ef tannréttarar neita áfram
að meta og flokka aðgerðir sínar
mun þá Tryggingastofnun taka
að sér það hlutverk?
„Ef ekki næst samkomulag um
framkvæmdina þá sér maður það
fyrir sér svo að Tryggingastofnun
myndi reyna að vinna eftir á úr
þeim gögnum sem kæmu frá
tannréttingamönnum. “
- Tilvísanir heimilislækna til
sérfræðinga voru afnumdar í
fyrravetur eftir miklar deilur
milli ráðuneytis og sérfræðinga.
Verða tilvísanir teknar upp í ein-
hverju formi aftur í nýju frum-
varpi um almannatryggingar sem
leggja á fyrir næsta þing?
„Það er ekki hægt að segja
fyrirfram um hvað verður í frum-
varpi sem menn em enn að vinna
að, en það er þó komið alveg á
lokastig og ég vænti þess að geta
lagt það fyrir strax og þing kemur
saman. Það sem við höfum fyrst
og fremst talað um er að koma á
þessu boðskiptakerfi eða vísana-
kerfi sem við ræddum um við
lækna í fyrravetur og þá viljum
við fyrst og fremst að upplýsingar
milli heimilislækna annars vegar
og sérfræðinga hins vegar séu
þannig að upplýsingaskyldunni
sé fullnægt.
Ég á ekki von á að tilvísanir
verði teknar upp í sama formi og
þær vom fyrir 4-5 ámm. Við fór-
um mikið yfir hvernig slíkt sam-
skiptaform gæti verið og um það
náðist ákveðið samkomulag. Það
hefur leitt til þess að þjónustan
hefur færst aftur mikið til heimil-
islækna en við töldum að sérfræð-
ingarnir væm famir að vinna að
óeðlilega miklu leyti sem al-
mennir heimilislæknar."
- Á íslandi er hlutfall sérfræð-
inga og heimilislækna sjö sér-
fræðingar á móti einum heimilis-
lækni á meðan víða erlendis er
talið að eðlilegt hlutfall sé einn á
móti einum. Eru sérfræðingar
hér á landi of margir?
„Það er sjálfsagt erfítt að segja
til um hvert hlutfallið á að vera en
sérfræðingar hér em ábyggilega
margir. Við höfum í þessum um-
ræðum í fyrravetur fjallað um að
sérfræðikostnaðurinn sé orðinn
hár miðað við aðra þætti
heilbrigðisþjónustunnar. Og
með því vorum við að álíta að
sérfræðingar störfuðu að ein-
hverju leyti sem almennir læknar
og við væmm þá að kaupa dýrari
þjónustu en við þyrftum ef að
þjónustan væri veitt af heilsu-
gæslustöð vunum. “
- Telur þú að hægt væri að ná
auknum sparnaði við rekstur
sjúkrahúsa með meiri samnýt-
ingu á dýrum tækjabúnaði og
stofum en nú er?
„Já, ég held að það væri hægt
að spara með betra skipulagi,
betra samstarfi og verkaskiptingu
milli sjúkrahúsanna á höfuðborg-
arsvæðinu. Við höfum undanfar-
in misseri verið að ræða hvemig
megi koma þessu á. Menn hafa
ekki verið á eitt sáttir um hvort
eigi að sameina sjúkrahúsin öll
undir einn hatt og eina stjóm eða
hvort þau geti starfað áfram
nokkuð sjálfstætt en þó með sam-
eiginlegri yfimefnd sem hefði
m.a. það hlutverk að fjalla um
samstarf og verkaskiptingu.
Ég ímynda mér að það mætti
nýta betur ýmsan tækjakost og
fjárfestingar í húsnæði t.d. með
betri nýtingu skurðstofa og
röntgendeilda. Við megum þó
ekki láta endumýjun tæknilegra
þátta líða fyrir þetta."
- Hefur ráðuneytið eitthvað á
prjónunum til að leysa úr lækna-
skorti í einmenningshéruðum
landsins?
„Þetta er eitt af vandamálun-
um sem við stöndum frammi
fyrir. Það em um fimm til sex
svæði sem hefur verið mjög erfitt
að manna og það hafa verið uppi
ýmsar hugmyndir í því. Bæði er
um að ræða launakjör og einnig
álag á einstaklinginn og faglega
einangrun. Þetta er ekki bara
spuming um laun. Þó er það svo
að vegna þess hvemig launakerf-
ið er uppbyggt þá hafa læknar í
fámennum hémðum minni tekj-
ur en hinir.
Hér held ég a$ þurfi að breyta
hlutfalli föstu launanna og við-
bótargreiðslnanna fyrir unnin
læknisverk þannig að hlutfall
föstu launanna hækki. Það þarf
líka að gefa þessum læknum kost
á að taka sín leyfi þannig að þeir
séu ekki einir á vakt. Okkur hef-
I ur dottið í hug að koma á nokkurs
Ikonar samstarfskerfi þar sem
tvær til þrjár heilsugæslustöðvar
liggja nokkuð þétt.
I framtíðinni sé ég það fyrir
mér að þessar svokölluðu H-1
stöðvar þar sem aðeins einn
læknir er að störfum verði lagðar
niður og alls staðar verði tveir
læknar. Þetta verður að leysa en
það er óhjákvæmilegt að horfast í
augu við það að það kostar fjár-
muni.“
- Hvenær verður fyrirkomu-
lagi á lyfjasölu breytt og hvernig
er hægt að réttlæta 65% álagn-
ingu á lyf?
„Ég álít að það megi Iækka
þessa álagningu og draga úr lyfj-
akostnaði með því. En við búum
við ákveðið lögskipað form í
lyfjasölu. Ég hef átt ítarlegar við-
ræður við fulltrúa í lyfjaverðlags-
nefnd og þeir hafa út af fyrir sig
skýrt fyrir mér hvemig þeir hafa
byggt þetta form upp þó ég sé
ekki fyllilega sammála öllum
þeirra rökum.
Nefiid, sem starfað hefíir und-
anfarin 2-3 ár við að vinna til-
lögur fyrir ráðuneytið um hvemig
lækka mætti lyfjakostnað, nefndi
nokkur skipulagsatriði: T.d. það
að breyta fyrirkomulagi í
heildsölunni þannig að innflytj-
endum fækkaði eða þeir mynd-
uðu með sér einhvers konar fé-
lagsskap þannig að hægt væri að
draga úr kostnaðinum þar og eins
var þar nefnt að stækka lyfsölu-
svæðin úti á landi þar sem
minnstu einingarnar em.
Tvær aðrar hugmyndir hafa
einnig komið fram, mun róttæk-
ari en þessi. Önnur er sú að gefa
lyfjasöluna algerlega frjálsa. Við
sjáum það sums staðar í nágrann-
alöndunum að hægt er að kaupa
lyf út í búð án þess að framvísa
lyfseðli, en ég held að meðan
greiðandinn er nánast einn, þ.e.
ríkið, þá sé þetta form óskynsam-
legt og það skapi litla eða enga
samkeppni.
Hin hugmundin er áð draga
þetta meira saman ög setja alla
lyfjadreifinguna á færri hendur,
jaétvel aðeins eina, eins og t.d. er
gert í Svíþjóð. Ég held að við
eigum að athuga gaumgæfilega
hvort við þurfum ekki að fara út í
róttækar breytingar á þessu kerfi
því lyfjakostnaðurinn er farinn
langt fram úr áætlunum.“
- Lokaspurningin: Óttast
heilbrigðisráðherra ellina?
„Nei, það geri ég ekki.“
-vd.
4 SÍÐA — NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 31. ágúst 1990