Þjóðviljinn - 28.09.1990, Blaðsíða 20

7 2— 1 7— s h ? J— 7 4 JO H 12
/3 VF~ 13 'V IS 11 IL s? 12. i % V n
20 s? V 9 12 /9 2 SA 20 23 s? 3 13' n
S? b w~ 2ST s? J9 13 T~ /4 s? 27 3
zs Z 4 /9 s? 13 1S 12 T 4 23 13 7
s? (p a 27 /3 d 2</ 7- 2D f 12 n 23
5 12 27 2 3 27- n V 8 23 W 27 17 S? 17
10 W~ 12 T~ é> 13 f 11 23 27 6 13
2P 11 I^Ó /9 )2 io 1$ 1°) sa 13 li 20 d
2L S? 17- 2 T io 12 1D lé> f V 7 W /Ý-
ZVK Zo 30 7 12 Sí 7 12 12 2 y
10 2* S? 2F /ö 12 w 1<7 11 <2. 2/ 23 V IV T~
IZ 1- Tt 7T~ s? JY 13 s? * /V 17 32 ¥
AÁBDÐEÉFGHIÍJKLMNOÓPRSTUÚVXYÝÞÆÖ
Krossgáta nr. 115
Setjiö rétta stafi í reitina hér fyrir neöan. Þeir mynda þá kvenmannsnafn.
Sendiö þetta nafn sem lausn á krossgátunni til Þjóðviljans, Síðumúla 37, 108
Reykjavík, merkt „Krossgáta nr. 115". Skilafrestur er þrjár vikur. Verðlaunin
verða send til vinningshafa.
10 / b 30 25 1 /3 3

Lausnarorð á krossgátu nr. 111 var Víðimelur. Dregið var úr réttum lausnum og
uþþ kom nafn Ingibjargar Jónsdóttur, Hagaseli 32, 109 Reykjavík. Hún fær
senda skáldsöguna „Mín káta angist" eftir Guömund A. Thorsson, Mál og
menning gaf út 1988.
Verðlaun fyrir krossgátu nr. 115 eru
„Njósnarinn sem kom inn úr kuldan-
um" eftir John le Carré. Almenna
bókafélagið gaf út 1990
Elísabet Berta
Þórdís
Bachmann
Pórdís Bachmann
Hvar fæst
vísitölubrauð?
Þegar vísitalan er reiknuð út er
það gert með því að senda spurn-
ingar um neysluvenjur til tæplega
400 fjölskyldna.
Leifur Guðjónsson hjá verð-
lagseftirliti Dagsbrúnar segir að
vísitölukönnun sé gerð á fimm
ára fresti og að hún sé flókið verk
og viðamikið. „Svona könnun, í
jafn hröðu og byltingarkenndu
þjóðfélagi og við búum við í dag,
þyrfti að framkvæmast annað
hvert ár, ef vel ætti að vera.“
En hvers vegna ekki verð-
stöðvun?
„Við höfum ekki verið tals-
menn verðstöðvunar vegna þess
að með henni er aðeins verið að
setja stíflu í læk, sem síðan á eftir
að bresta og þá stendur fólk verr
að vígi en áður. Þessi verðlags-
eftirlitsleið var reynd til þess að
afstýra meira kaupmáttarhrapi
en orðið var.
Hingað inn kemur allt milli
himins og jarðar. Við erum löngu
komnir út úr matvöruverslun-
unum og inn í bankana og opin-
berar stofnanir. Fólk hringir
hingað jafnt vegna hækkana á
húsaleigu og hækkana á niður-
suðuvöru.
Fyrir nokkrum misserum var
því fleygt að fólk tæki varla eftir
því þótt verð einstakra vöruteg-
unda hækkaði um 100%, svo
sljótt væri það orðið af mengun-
inni frá verðbólgubálinu. Ég tel
það því stórkostlegan árangur ef
fólk er meðvitaðra um vöruverð
núna og sömuleiðis það að vísi-
tala búvara hefur lækkað um tæpt
hálft prósent undanfarið ár í stað
28 prósent hækkunar árið á
undan og framfærsluvísitala
hækkað um tæp 6 prósent í stað
25 prósenta árið áður.
En aðalárangurinn af starfi
verðlagseftirlits held ég sé sá, að
hefði það ekki verið sett í gang,
værum við ekki að tala um eins
tölustafs prósentuhækkun á verð-
lagi og þjónustu, heldur 20-30
prósenta hækkun yfir línuna.“
í viðamikilli verðlagskönnun
sem gerð var annars vegar í fe-
brúar og hins vegar í september
kemur í ljós að hækkun á yfir 200
vörutegundum er að meðaltali
4,2 prósent. Það gefur auga leið
að þarna inní eru margar vöru-
tegundir sem ekki eru bundnar
vísitölu. En er vísitalan raunhæf
viðmiðun lengur?
„Varla er það þegar ýmislegt í
kringum ökutækið vegur jafn
þungt í framfærsluvísitölu og
maturinn sem fólk neytir, eða um
20 prósent! Þetta er auðvitað
ekkert vit. Svo er álitamál hvort
utanlandsferðir eigi að hafa sitt
vægi inni í vísitölunni þegar það
er augljóst að þúsundir ein-
staklinga hafa ekkir ráð á að fara
til útlanda."
Hvað segir það okkur að ísland
er farið úr fjórða sæti í vel-
megunarstiga þjóðanna niður í
sextánda?
„Við sem erum í verkalýðs-
hreyfingunni vitum vel að lægstu
launin eru alltof lág. En þau verð-
ur aldrei hægt að bæta fyrr en þeir
sem hafa laun á bilinu 200-400
þúsund á mánuði gera sér grein
fyrir því að þeir geta ekki farið
fram á tíu prósenta launahækkun
um leið og 46 þúsund króna fólk-
ið fær tíu prósent hækkun á sín
laun. Það er staðreynd að það eru
ekki lágu launin sem valdið hafa
verðbólgunni, heldur launa-
hækkanir sem orðið hafa að
tugum þúsunda í umslagi ein-
hverra manna.“
Hnífar í skólum
Samstarf forekfca
ogskóla
Undanfarin ár, og sérstaklega
s.l. vetur, hefur borið æ meira á
fréttum um ofbeldi bama og ung-
linga á jafnöldrum sínum. Hin
rómantísku slagsmál ungmenna-
félagsáranna virðast á undan-
haldi. Þar knúði afbrýði í ástum
Rómeó til að bjóða andstæðingi
sínum út undir vegg á réttaball-
inu, til að sanna atgervi sitt ef
vera kynni að það gæti snúið til-
fmningum Júlíu. Ódrengilegt
þótti með öllu ef ekki var farið
eftir glímureglunum; ekki slá
undir beltisstað. Einnig voru ís-
lensku boðorðin í hávegum höfð;
bannað að slást við minni máttar.
Núna virðist hafa færst í vöxt að
margir ráðist á einn, oft verður
vandséð að nokkur ákveðin Júlía
sé inní myndinni, þótt dulinn ótti
um að finna aldrei né fá sína Júl-
íu, spiii eflaust inní margar rysk-
ingar bæði bama og fullorðinna.
Óöryggi og hræðsla
Oft er vandinn skoðaður sem
sá toppur ísjakans er ofansjávar
sést. Spurt er: Hver byrjaði? Æ
oftar virðast árásarmaður og fóm-
arlamb ekki vera í neinu beinu
hefndarsamhengi. Þegar söku-
dólgur er fundinn fær hann yfir-
leitt einhver opinber tilboð eftir
aldri og eðli máls, ýmist meðferð-
artilboð eða hann fær réttarfars-
lega meðhöndlun. I versta falli er
viðkomandi stungið í steininn um
tlma, án vemlegra tilboða um
meðferð. Ekki hef ég séð neinar
íslenskar rannsóknamiðurstöður
á því hvaða árangur er af meðferð
unglinga sem framið hafa ofbeldi
á öðmm. I fljótu bragði dettur
fólki í hug að þeir sem ganga með
hnífa í skólum séu allir „árásar-
gjamir ofbeldisseggir” eins og
kallað er. En þegar rætt er við
þessa unglinga kemur í ljós, að
svo er margt sinnið sem skinnið -
eins og gamla fólkið segir. Múr-
amir em mismargir og þykkir
sem þeir brynja sig með, en þess-
ir unglingar eiga það allir sameig-
inlegt að bak við skelina brýr ó-
hemjumikil hræðsla og óöryggi.
Hræðsla við hvað?
Við hvað em þeir hræddir,
kynnu margir að spyija.
Það er einstaklingsbundið frá
unglingi til unglings, svo ekki er
hægt að svara þessu á viðhlítandi
hátt. Yfirleitt er þetta hræðsla sem
hefur verið að hlaðast upp um
langan tíma, hræðsla um að fá
ekki einhveijum af fmmþörfum
sínum sinnt. Það gæti t.d. verið
hræðsla sem myndaðist við að
verða vitni að óhamingju foreldr-
anna, en þeir em áhrifamestu íyr-
irmyndimar. Þessi reynsla gæti
orðið að ómeðvituðu vonleysi t.d.
um sína eigin framtlð, sjálfseyði-
leggingin næði yfirhöndinni og
umhverfðist I að eyðilcggja aðra
og þannig sjálfan sig um leið.
Forekhartilkallaðir
Kennari I tólf ára bekk á höf-
uðborgarsvæðinu sagði mér þá
sögu I fyrravetur að hún hefði tek-
ið hnífa af fjórum drengjum I sín-
um umsjónarbekk. Þegar ég hitti
hana aftur I sumar lék mér hugur
á að heyra meira um úrvinnsluna I
hennar skóla á hnífamálunum.
Þar var sú vinnuregla að umsjón-
arkennari afhendir yfirkennara
slíka hluti en hann kallar síðan
foreldra viðkomandi á sinn fúnd.
Þetta fyrirkomulag er til fyrir-
myndar
. Efiir að báðir foreldrar fóm
að vinna úti hafa margir þann
heimilissið að geyma eldspýtur
hvergi á glámbekk, jafnvel þótt
bömin séu orðin 10-12 ára og fari
alla jafna ekki óvarlega með eld.
Þetta gera foreldramir til að
vemda bömin frá óþarfa ábyrgð,
eins og að muna eftir að slökkva á
kertum þegar fullorðnir em ekki
heima. Hnífar (fyrir utan eldhús-
hnífa) em helst til á heimilum lil
tómstundastarfa eins og veiða.
Þeir eiga ekkert erindi inní skóla.
Sumir virðast taka þá með I skól-
ann til að ógna öðrum, aðrir taka
þá með til að verja sig. Yfirkenn-
umm eða öðmm forráðamönnum
skóla er I lófa lagið að vísa for-
eldrum hnífbera á hin ýmsu hjálp-
artilboð sem fjölskyldum standa
til boða
BamavemdW"
nefnd aöstoöi
Bamavemdamefnd ætti ef til
vill að fá upplýsingar um hvem
hníf sem tekinn er af bömum á
bamavemdaraldri og hefur verið
borinn til að verja sig eða ógna,
svo nefndin geti betur sinnt hinu
fyrirbyggjandi hlutverki sínu, og
stutt þau heimili og stofnanir þar
sem hnífaburður fyrirfinnst. Það
gæti þurft að vinna mikla
hópeflisvinnu þar sem böm bera
hnífa til að verjast þeim sem bera
þá til að ógna.
Einnig gæti þurfl að fjölga
fúllorðnum starfsmönnum svo
unnt væri að sinna meira hveijum
einstökum. I mörgum skólum er-
lendis em foreldmm ekki afhentir
hnífamir til baka, heldur em
hnífamir gerðir upptækir en mál-
inu vísað til viðkomandi sálfræði-
deildar sem síðan kallar til sam-
vinnu nauðsynlegar stofnanir.
Það gæti verið Félagsmálastofn-
un sem útvegaði fjölskyldunni
nægilega fýrirgreiðslu svo for-
eldramir hefðu meiri tíma með
bömum sínum. Hnífaburður er
alltaf einhver örvænting og beiðni
um sinningu.
20 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 28. september 1990