Dagblaðið Vísir - DV - 13.11.1995, Blaðsíða 6

6
MÁNUDAGUR 13. NÓVEMBER 1995
Fréttir
%
Snjóflóðið sem féll
aðfaranótt 26. okt. si.
Frá Flateyri eftir snjóflóðið sem kostaði 20 mannslíf og rústaði stóran hluta byggðarinnar. Á myndinni er annars vegar hættulína sem unnið er eftir og hins vegar sú lína sem norskir snjóflóðasér-
fræðingar settu inn á mynd af staðnum sem hættumörk. Norðmennirnir lýstu árið 1984 furðu sinni á því hvernig staðið er að snjóflóðavörnum og mannvirkjagerð á hættusvæðum hérlendis og
síðan þá hefur lítið breyst. DV-mynd MÓ/JRJ
Snjóflóöahætta ekki metin eftir vísindalegum forsendum, segir veðurstofustjóri:
Snjóflóðamál hafa að undanfomu
verið mikið í umræðunni af ástæð-
um sem allir þekkja. Tvö stórslys á
Vestfjörðurp með örskömmu milli-
bili hafa kostað 34 mannslíf og slíkt
þykir kalla á opinskáa umræðu um
málin.
Bæði á Flateyri og í Súðavík féllu
snjóflóð að hluta á svæði þar sem yf-
irvöld höfðu áður sagt nánast ör-
uggt að ekki gætu fallið flóð og fólk
þyrfti því lítið að óttast. Ljóst er af
framangreindum atburðum að snjó-
flóðamat er á miklum villigötum og
hættan í mörgum tilvikum mun al-
varlegri og meiri en áður var talið.
Sumir viðmælenda DV ganga svo
langt að segja að vísindaleg þekking
á eðli snjóflóða hérlendis sé minni
en engin. Þetta setji mark sitt á mat
hættusvæða sem grundvallist að
miklu leyti á pólitískum viðhorfum
í stað þess að byggjast á vísindaleg-
um og sögulegum rökum.
Hafliði Jónsson veðurfræðingur,
sem starfaði á Veðurstofu íslands á
árunum í kringum 1980, vann að
hættumati á ýmsum svæðum þar
sem snjóflóð eru tíð og illvíg. Þar
má nefna Súðavík þar sem Hafliði
var búinn að teikna upp flóð sem
var með svipað umfang og flóðið
sem þar grandaði 14 íbúum í fyrra-
vetur.
Hann sagði í viðtali við DV í mars
sl. vetur að við verstu hugsanlegar
aðstæður gætu snjóflóð fallið yfir
byggð og í sjó fram og hann til-
greindi staði á borð við Flateyri,
Hnífsdal, ísafjörð, Siglufjörð, Bol-
ungarvík, Patreksfjörð og Seyðis-
fjörð. Hafliði sagði að við vissar að-
ára norsk skýrsla
hættunni á Flateyri
stæður væri hættan síst minni á
þessum stöðum en í Súðavík. Víst er
að þessi orð Hafliða hafa komið á
daginn hvað Flateyri varðar.
„Þetta voru vangaveltur eins og
vísindamenn vinna gjarnan og það
var aldrei gerð nein formleg skýrsla
um þessi mál. Það var raunar alldrei
beðið um slíka úttekt enda engin
snjóflóðavarnastarfsemi í landinu á
þessum tíma og Hafliði hætti hér á
árinu 1984,“ segir Magnús Jónsson,
veðurstofustjóri.
Hann segir að til sé skýrsla sem
var gerð árið 1985 í kjölfar Patreks-
fjarðarsnjóflóðsins. Norskir vísinda-
menn frá Norges Geotekniske
Institutt voru þá fengnir til að skil-
greina snjóflóðahættu og ferðuðust
þeir m.a. um Vestfirði til að kynna
sér málin.
„í þeirra niðurstööu kom fram að
hér hefði verið staðið að byggingum
á snjóflóðahættusvæðum með ótrú-
legum hætti. Þar er hreinlega sagt
að það veki undrun að þetta skuli
viðgangast og fyrr eða síðar þurfum
við að taka af því afleiðingum. Þessi
skoðun þeirra féll hins vegar í frek-
ar ófrjóa jörð á hættusvæðunum,“
segir Magnús.
Byggt í hugsunarleysi
í skýrslunni, sem Norðmennirnir
skiluðu af sér 31. janúar 1985, segja
þeir snjóflóðahættu tífalt meiri á ís-
landi en í Noregi. Þá kemur fram
það viðhorf þeirra að byggt hafi ver-
ið á hættusvæðum af algjöru hugs-
unarleysi og að mikið sé um að
mannvirki séu reist á hættusvæðum
án þess að reynt sé að meta áhætt-
una. Það sem vekur þó mesta at-
hygli við skýrslu Norömannanna er
að þar teikna þeir hættulínu fyrir
Flateyri sem felur í sér að Hjallaveg-
ur og Tjamargata að hluta eru inni
á hættusvæði. Ekkert skal sagt um
það hverjar voru forsendur þeirra
en ljóst er að þessi niðurstaðan
þeirra var að engu höfð.
Á mynd sem er í skýrslunni af
byggðinni á Flateyri er dregin lína
sem sýnir mat Norðmannanna og í
myndatexta segir frá snjóflóði 1974
Fréttaljós
Reynir Traustason
sem hreif með sér harðfiskhjall á
haf út af utanverðri eyrinni og sett
upphrópunarmerki við að ekki
skyldi tekið tillit til flóðsins. Jafn-
framt lýstu þeir snjóflóðavömum
sem hafði verið komið upp fyrir
ofan staðinn sem gagnslausum ef til
stærri snjóflóða kæmi.
Það er alþekkt viðhorf á snjóflóða-
svæðum að íbúar þeirra svæða sem
líkleg þykja til að lenda inni á
hættusvæðum hafa tilhneigingu til
að rísa gegn því að hús þeirra lendi
inni á rauðum svæöum. Þetta á sér
þær eðlilegu skýringar að þegar
snjóflóðahætta er opinberlega stað-
fest þýðir það jafnframt að húsin
verðfalla og verða jafhvel óseljanleg
með öllu. Þar með er efnahagslegri
afkomu íjölskyldna ógnaö og þær
komast í sjálfheldu og geta í raun
hvorki farið né verið.
Hættan af nýju hættumati
Áhrifamenn innan sveitarstjórna
hafa síðan í þessu ljósi barist fyrir
hættulínum sem eiga sér varla önn-
ur rök en þau að hlífa einhverjum
fjölskyldum við því efnahagslega
áfalli sem fylgir því að missa eignir
inn á hættusvæði. Fjölskyldur hafa
í mörgum tilvikum varist hættunni
sem stafar af nýju hættumati frem-
ur en að horfast í augu við það að
ógn kynni að stafa af mögulegum
snjóflóðum. Þetta stafar auðvitað af
því að efnahagslegt hrun er fyrirsjá-
anlegt en snjóflóð ekki.
Snjóflóð á Engjaveg?
Hörð viðbrögð bæjaryfirvalda og
íbúa á Isafirði vegna frétta af snjó-
flóðum niður á Engjaveg á ísafirði
hafa vakið nokkra athygli og þar
sagði bæjarstjórinn upp áskrift að
Vestfirska fréttablaöinu eftir að
blaðið birti frásagnir af snjóflóðum
á þessu svæði - einnig tóku margir
íbúanna umijöllun blaðsins mjög
illa.
Blaðið vitnaði í frásögn sinni til
nokkurra aðila sem sögðust muna
eftir flóðum á árunum í kringum
1950. Þessi viðbrögð sýna vandann í
hnotskurn og hversu óeðlilegt það
er að þeir sem búa á hættusvæðum
hafi eitthvað um það að segja til eða
frá. Á endanum var stofnað til opin-
berrar rannsóknar vegna málsins.
Snjóflóðið á Funa
Snjóflóðið sem lagði sorpeyðing-
arstöðina Funa í rúst og stofnaði
mannslífum í hættu hefur einnig
eftirmál. Ef marka má frásögn
starfsmannanna voru þeir leyndir
vitneskju um að þarna væri snjó-
flóðahætta.
Vestfirska fréttablaðið tók mynd
sl. vor sem sýnir svart á hvítu að
fallið hafa snjóflóð úr hlíðinni ofan
við stöðina og sögur fara af skæðum
snjóflóðum þarna í gegnum tíðina.
Þrátt fyrir það er byggt á þessum
stað og samkvæmt frásögn Vest-
firska fréttablaðsins var blaðið beð-
ið um að birta ekki myndina sl. vor
þar sem slíkt gæti valdið óróa.
Reynslan varð svo sú að snjóflóð féll
á stöðina.
Pólitísk málamiðlun
„Við á Veðurstofunni viljum lítið
blanda því sem við köllum vísindi
inn í það sem kallast hættulínur.
Hættumat á einstökum stöðum er
fyrst og fremst pólitísk málamiðlun
en hefur lítið með vísindi að gera og
sumir segja nánast engin tengsl við
vísindi," segir Magnús.
Hann segir ljóst að vinna þurfi
löggjöf í landinu sem tryggi að
hættumat fari fram með eðlilegum
hætti og þar fái að ráða sjónarmið
sem fyrst og fremst ráðist af raun-
verulegri hættu á snjóflóðum.
„Stjómvöld í landinu þurfa að
setja lög um það hvernig matið
verði imnið," segir Magnús.
Niðurstaðan hlýtur að vera sú að
taka verði þann kaleik frá bæjar- og
sveitarstjómum að hafa vald til að
segja til um hvar er snjóflóðahætta
og hvar ekki. Sagan og vísindin
verði látin ráða en pólitísk viöhorf
látin víkja.