Dagblaðið Vísir - DV - 22.03.1996, Qupperneq 14

Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALOSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT114,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000 •
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Öldrun flýtt viljandi
Reykingar eru böl sem mörgum gengur illa aö losna
við. Viðurkennt er að tóbaksreykingar eru heilsuspill-
andi, dýrar og óþrifalegar. Þetta vita reykingamenn jafnt
og aðrir. Þrátt fyrir þessa vitneskju ánetjast menn þess-
ari nautn og draga þann djöful jafnvel ævilangt.
Fyrir árum og áratugum þótti það heldur fint að
reykja. Þá var skiljanlegt að ungmenni hæfu reykingar,
jafnvel þótt vont þætti í upphafi og óbragð sæti eftir.
Þetta er þó löngu liðin tíð og nú þykja reykingar ófínar.
Reykingamenn eiga í vök að verjast. Vinnusvæði og
vinnustaðir eru margir reyklausir. Þeir sem reykja
verða því að vera á afmörkuðum stöðum eða að fara út
úr húsi til þess að reykja. Það er nöturleg sjón að sjá
reykingafólk híma úti, augljósa þræla nautnar sinnar.
Reyklaus dagur, eins og var í fyrradag, gefur mönnum
tækifæri til þess að hætta reykingum. Mikilvægt er að
stefna að því að heimilin verði reyklaus. Böm eiga rétt á
því að alast upp í reyklausu umhverfi.
Það versta við reykingar er hversu hættulegar þær eru
heilsu manna. Reykingar flýta öldrunarferli í mörgum
vefjum og líffærum líkamans. Sannað er að reykingar
valda margs konar veikindum og alvarlegum sjúkdóm-
um eins og krabbameini, hjarta- og æðasjúkdómum og
langvinnum lungnasjúkdómum.
í raun hefur verið sýnt fram á það mikla hættu af
reykingum að með ólíkindum er að skynsamt fólk sjái
ekki að sér. Tóbaksreykur inniheldur meira en 40 þekkt
krabbameinsvaldandi efni. Hann getur valdið krabba-
meini í lungum, barka, munnholi, vélinda, þvagblöðru,
brisi og nýrum. Aukin tíðni krabbameins fylgir einnig í
leggöngum og maga. Hvítblæði er algengara meðal reyk-
ingamanna. Áttatíu til níutíu prósent allra lungna-
krabbameinstilfella eru vegna reykinga.
Reykingar eru ein af mikilvægum orsökum kransæða-
stíflu, heilablóðfalls og geta orsakað langvinnt lungna-
kvef og lungnaþembu. Þær geta einnig valdið magasári
og beinþynningu. Þá draga þær úr frjósemi ungra
kvenna og flýta tíðahvörfum og auka getuleysi karla.
Til er nokkurra ára gömul skýrsla Hagfræðistofnunar
Háskóla íslands um þjóðfélagslegan kostnað vegna reyk-
inga. Þar kemur fram að kostnaður samfélagsins vegna
reykinga er mikill og fjarri lagi að skattlagning hins op-
inbera á tóbak standi undir honum.
Sú skýrsla er hrollvekjandi. Þar segir að í þróuðum
ríkjum megi gera ‘ráð fyrir því að einstaklingur, sem
deyr af völdum reykinga á aldursskeiðinu 35-69 ára, hafi
að meðaltali tapað 22 árum ævi sinnar. Maður sem deyr
af völdum reykinga eftir að hafa náð sjötugsaldri hefur
stytt ævi sína að meðaltali um 8-9 ár.
Reykingamenn tapa tekjum vegna þess að þeim er
hættara við sjúkdómum sem leiða til tímabundinna veik-
indaforfalla frá vinnu. Fyrirtækin tapa um leið með því
að hafa reykingamenn í vinnu. Gert er ráð fyrir því að
um 2,8 prósent af greiddum launum fyrirtækja og hins
opinbera fari í veikindaforfoll. Það er því rökrétt hjá fýr-
irtæki eins og Sæplasti á Dalvík að hækka laun fólks um
leið og fyrirtækið varð reyklaus vinnustaður.
Reykingamenn skaða ekki aðeins sjálfa sig heldur
einnig þá aðra sem anda að sér tóbaksreyknum. Óbeinar
reykingar valda óþægindum, skertri starfsgetu og jafnvel
ótímabærum dauða.
Vilji er allt sem þarf til þess að sigrast á reykingunum.
Fólk þarf hvatningu og stuðning til þess að ná þeim ár-
angri. Reyklaus dagur er liður í baráttunni.
Jónas Haraldsson
FÖSTUDAGUR 22. MARS 1996
„ESB-Norðurlandaþjóðunum er í raun nauðugur sá kostur að draga sig að verulegu leyti úr norræna samstarf-
inu,“ segir m.a. í grein Helgu Guðrúnar.
Fokið í flest norræn skjól
Áhrif inngöngu Austurríkis,
Finnlands og Svíþjóðar í Evrópu-
sambandið á Norðurlandasam-
starfið eru að koma æ betur í ljós.
Þá hefur gert vart við sig órói inn-
an EFTA sem rekja má til fisk-
veiðideilna íslendinga og Norð-
manna. Það vekur spurningEu- um
hvort þessar frændþjóðir geti stað-
ið nógu þétt saman þegar að hags-
munamálum EES kemur.
Það vantar meiri peninga
ESB-Norðurlandaþjóðunum er í
raun nauðugur sá kostur að draga
sig að verulegu leyti úr norræna
samstarfinu. Þær hafa ekki fjár-
hagslegt bolmagn til að standa
undir tvöföldu kerfi, þ.e. bæði inn-
an ESB og á norrænum vettvangi.
Það er ekki aðeins að aðildin sjálf
kosti sitt í glerhörðum gjaldeyri,
heldur þarf að manna alla þá
stjórnsýslu sem snýr að ESB. Eina
skynsamlega lausnin er því sú að
Norðurlandasamstarfið víki fyrir
skyldum við ESB, ekki síst með
tilliti til þess að sambandið skuld-
bindur aðildarriki til fylgis við
sameiginlega utanríkis- og utan-
ríkisviðskiptastefnu.
Missum álitlegan spón
Þessi hálfkveðni dauðadómur
yfír Norðurlandasamstarfinu kem-
ur, býst ég við, fáum á óvart.
Framtíð þess var í umræðunni
fyrir þjóðaratkvæðagreiðslurnar
um ESB-aðildina 1994 og heilmikið
var rætt um nauðsyn þess að færa
það „inn fyrir“ vébönd ESB. En
hvaða áhrif skyldi þessi þróun
hafa á okkur og alþjóðlega stöðu
íslands. Harla litla ef marka má al-
menna umræðu, hvort heldur á
Alþingi eöa í fjölmiðlum. Ýmislegt
hangir þó á spýtunni. Við íslend-
ingar höfum verið heilmiklir
þiggjendur á vettvangi Norður-
landasamstarfsins og hljótum því
að missa álitlegan spón úr aski
okkar. Hætt er við að leggja verði
öll niðurskurðar- og sparnaðará-
form á hilluna í utanríkisráðu-
Kjallarinn
Helga Guðrún
Jónasdóttir
framkvæmdastjóri Alþjóða
verslunarráðsins á íslandi
neytinu í bráð og lengd. En það er
ekki bara hjá stjórnvöldum sem
skarð hefur orðið fyrir skildi. Nor-
rænt samstarf teygir anga sína inn
á flest svið þjóðlífsins, hvort held-
ur um atvinnurekstur, menningu
og listir eða félagslega starfsemi er
að ræða.
Endurskoðunar þörf
Flest bendir því til að hugsa
þurfi erlend samskipti íslands upp
á nýtt frá grunni, a.m.k. á meðan
aðild að ESB er ekki á dagskrá. Og
jafnvel þótt það mál komist á dag-
skrá yrði að endurskoða utanrík-
ismálin með svipuðum hætti og
Finnar og Svíar hafa þurft að gera.
Miðað við stöðuna í dag verða ís-
lendingar og Norðmenn að setjast
niður og meta hvernig bregðast
eigi við þeirri staðreynd að þessar
tvær þjóðir eru í reynd tvær einar
eftir (að viðbættu örríkinu
Liechtenstein), ekki aðeins EFTA-
megin á Evrópska efnahagssvæð-
inu, heldur einnig á vettvangi
Norðurlandasamstarfsins. Þá þarf
einhver umræða og stefnumótun
að eiga sér stað hér á landi, bæði
innan stjórnkerfisins og á at-
vinnumarkaðnum, um það hvern-
ig við sjálf ætlum að bregðast við.
Taka má GATT-samninginn
sem lítið dæmi um þann vanda
sem við stöndum frammi fyrir.
Fyrir tilstilli Norðurlandasam-
starfsins fengum við dýrmætar
upplýsingar og gögn í hendurnar á
meðan samningaviðræður stóðu
yfir. Jafnframt tryggði það okkur
einhver áhrif, eins og sjá má t.d. á
því að sendifulltrúar hinna Norð-
urlandanna skiptu tugum en þá ís-
lensku mátti telja á fingrum ann-
arrar handar, að ótaldri þeirri
blokk sem Norðurlandaþjóðirnar
geta myndað um sameiginleg
hagsmunamál.
Til stendur að endurskoða
GATT- samninginn á næstunni og
fella undir hann viðkvæma mála-
flokka eins og félagsleg réttinda-
mál. Það gæti haft víðtækar afleið-
ingar á íslenskt atvinnulíf og um
leið þjóðarhagsmuni. Hvernig
hyggjumst við bregðast við, fyrst
fokið er í okkar norræna skjól á
vindasömum alþjóðavettvangi?
Helga Guðrún Jónasdóttir
„Miðað við stöðuna í dag verða íslending-
ar og Norðmenn að setjast niður og meta
hvernig bregðast eigi við þeirri staðreynd
að þessar tvær þjóðir eru í reynd tvær
einar eftir . .
Skoðanir annarra
Frumvarp um stéttarfélög
„Nú kann svo að vera að á frumvarpinu séu gall-
ar og jafnvel stórir gallar. Málflutningur verkalýðs-
foringjanna er hins vegar ótrúverðugur, misvísandi
og ekki boðlegur okkur sem viljum teljast til verka-
lýðssinna. Hann er í rauninni lítið annað en slagorð
og maður fær á tilfinninguna að með gífuryrða-
flauminum eigi að vega upp á móti þeirri gagnrýni,
sem komið hefur fram á getuleysi verkalýðsforyst-
unnar í kjaramálabaráttunni."
BG í Tímanum 21. mars.
Jafnréttisbarátta - sam-
vinnuverkefni
„Raunverulegt jafnrétti kynjanna, ekki eingöngu í
oröi heldur einnig á borði, stuðlar einfaldlega að því
að skapa samhent og skilvirkt samfélag, þar sem
bæði kyn hafa sömu tækifæri, bera sömu ábyrgð og
hafa sömu skyldur. Slíkt er til þess fallið að draga úr
togstreitu og vonbrigðum, jafnt innan fjölskyldna
sem á vinnustöðum . . . Það er því löngu kominn
tími til að karlar taki meiri þátt i jafnréttisbarát-
tunni en verið hefur. Jafnréttismálin eru samvinnu-
verkefni beggja kynja.“
Úr forystugrein Mbl. 20. mars.
Stærsti stjórnmála-
flokkurinn?
„Ef kjósendur Alþýðuflokks, Alþýðubandalags,
Kvennalista og Þjóðvaka kysu allir sama flokk yrði
hann að líkindum stærsti stjórnmálaflokkur á ís-
landi. Hann gæti sennilega ráðið lögum og lofum í is-
lensku stjórnmálalífi. Ef sérlega vel tækist gæti
hann hlotið meirihluta atkvæða í kosningum. Það er
því enginn vafi á að ef eitthvað á að breytast í ís-
lenskum stjórnmálum næstu 20 árin verða þessir
flokkar að bjóða fram í einu lagi og helst þegar árið
1999.“
Ármann Jakobsson í Alþbl. 21. mars.