Dagblaðið Vísir - DV - 16.07.1996, Qupperneq 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚLÍ 1996
f-V«L7‘
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformabur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EVJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoóarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI11,
blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI14,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins i stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Tíu þúsund morgunfyllirí
„Eruð þið ekki hress“ eru einkunnarorð sumra síkátra
þátta- og skemmtistjóra í útvarpi og sjónvarpi. Auglýs-
ingar snúast margar um meinta hressu og fjör markhóps-
ins. Einkum á þetta við um mál, sem helzt eru ætluð
ungu fólki, sem langar til að verða hresst.
Með þessu er óbeint verið að koma því inn hjá fólki, að
það eigi alltaf að vera hresst, þótt slíkt ástand sé í hæsta
máta óeðlilegt. Eðlilegt er, að fólk sé stundum hresst og
stundum ekki. Lífið er blanda af blíðu og stríðu. Sársauk-
inn verður seint gerður útlægur með lyíjum.
Fólk telur sig þurfa að ná í geðbreytilyf til að fullnægja
kröfu umhverfisins um síhressu. Kaupsýslumenn á Man-
hattan nota margir hverjir kókaín til að geta djöflazt
áfram með bros á vör í svo sem einn áratug, áður en þeir
hrynja niður og verða að grænmeti á hæli.
Brennivínið er hefðbundið geðbreytilyf íslendinga.
Með því tekst okkur að vera hress í samkvæmum um
nokkurra ára eða áratuga skeið, unz kemur í ljós, að geð-
breytilyfið er fikniefni, sem kallar á meira og meira, en
nær samt minna og minna af upprunalegum áhrifúm.
Fyrir nokkrum áratugum taldi ungt fólk, að til væru
vímuefni, sem ekki heföu eins ömurlegar afleiðingar og
áfengi. Eftir nokkurn tíma kom í ljós, að þessi efni fara
mun hægar úr líkamanum en áfengið og eru því erfiðari
viðfangs, þegar menn verða að reyna að hætta.
Á allra síðustu árum hefúr læknadóp tekið við sem
lausnarorð íslendinga, einkum gleðipillan prozak og
ýmsar útgáfur hennar. 20.000-30.000 landsmenn eru tald-
ir nota þetta þunglyndislyf einhvem tíma á árinu. Á
hverjum morgni taka 10.000 manns inn vímuefnið
prozak.
Með hjálp lækna eru 10.000 manns komin á fyflirí strax
að morgni á virkum degi. Notkun slíkra lyíja hefur tvö-
faldazt hér á landi á fjórum árum og er nú tvöfalt meiri
en á Norðurlöndunum, þar sem menn em líka drjúgir
við að þurfa lyf til að horfast í augu við daginn.
Aðstoðarlandlæknir telur sér trú um, að þessi nýju lyf
séu án aukaverkana. Hann skflur ekki það eðli geðbreyti-
lyfja, að þau em fíkniefni, sem kalla á meira og meira
magn um leið og áhrif þeirra fara minnkandi með lang-
vinnri notkun. Aukaverkanir prozaks verða hrikalegar.
Eftir um það bil áratug verða meðferðarstofnanir full-
ar af fólki, sem hefur glatað jafnvægi vegna ofnotkunar á
prozaki, nákvæmlega eins og þær em núna fullar af
fólki, sem er þar út af amfetamíni og hassi, og alveg eins
og þær vom áður fuflar af ofnotendum áfengis.
Það er nefnilega ekki ókeypis að verða við kröfu um-
heimsins um að vera hress og helzt síhress. Geðbreytilyf
eiga öll það sameiginlegt að vera fíkniefni, hvort sem þau
heita alkóhól, amfetamín eða prozak. Fólk ánetjast geð-
breytilyfjum og getur ekki hætt að nota þau.
Með öllum þessum lyíjum er verið að reyna að vinna
gegn mannlegu eðli. Það er verið að framleiða hressu,
sem ekki byggist á náttúrulegum orsökum. Það er verið
að hjálpa fólki við að verða við kröfu umheimsins um að
vera sífellt með bros á vör og tfl í fjörið.
Ef hægt væri til lengdar að stjóma geði fólks með
prozaki eða fyrirrennurum þess, væri hægt að búa til
hryllingsþjóðfélag, þar sem fólk gengur í leiðslu og lætur
hvað sem er yfir sig ganga. En mannlegt eðli krefst þess
að fá stundum að vera þunglynt og kvíðafullt.
Heflbrigðisyfirvöld leiða okkur í mikinn háska með
stjórnlausri niðurgreiðslu nýjustu fiknilyfja án tiflits tfl
síðari kostnaðar við að brjótast undan fíkninni.
Jónas Kristjánsson
„Nú fetar Guðmundur Bjarnason í fótspor Össurar," segir Hjörleifur í
grein sinni. - Frá blaðamannafundi umhverfisráðherra um flutning
Landmælinga ríkisins til Akraness.
menn og skynsamlegt er að færa
nær fólkinu og ákvörðunarvaldi í
héraði. Um leiö yrði fækkað störf-
um innan viðkomandi stjómsýslu-
sviða í Reykjavík en þó varðveitt-
ir kostir samhæförar landsstjórn-
ar.
Hér er átt við stóra málaflokka
eins og heilbrigðis- og trygginga-
mál, samgöngumál, menntamál, at-
vinnuþróun og umhverfismál, svo
dæmi séu tekin, viðfangsefni sem
alls staðar þarf að sinna. Þetta hef-
ur oft verið kallað þriðja stjóm-
sýslustigið og var talsvert í um-
ræðu fyrir einum til tveimur ára-
tugum. Margir sveitarsjómarmenn
og stjómmálamenn vom andsnún-
ir þeim hugmyndum, t.d. áttu þær
ekki upp á pallborðið hjá þáver-
andi forystu Sjálfstæðisflokksins.
Þess í stað var vísað á stækkun
sveitarfélaga sem lausnarorð.
Að mínu mati em því takmörk
sett hversu æskilegt sé að þenja
sveitarfélög yfír stór svæði og
þannig koma þau seint í staðinn
Handahóf
umhverfisráöherra
var
Þaö er einkenni-
legt hversu stjóm-
völdum em mislagð-
ar hendur í byggða-
málum. Dæmi um
það eru tilburðir
einstakra ráðherra
við flutning ríkis-
stofhana „út á land“
eins og það er kallað
horft frá Reykjavík.
Össur Skarphéðins-
son vísaði á sínum
tíma í óljósa stefnu
rikisstjórnar, sem
hann sat í. Eftir
skötuveislu á Þor-
láksmessu 1993 datt
honum í hug að best
væri að byrja á
Veiðistjóraembætt- —
inu. Það endaði með
ósköpum, stofhuninni
sundrað, nýr veiðistjóri flutti að
vísu á kontór norður á Akureyri
og úthlutar þar veiðileyfum, en
fyrrum burðarásar stofnunarinn-
ar sátu eftir í Reykjavík. Fyrir
annan þeirra var búið til prófess-
orsembætti við Háskóla íslands,
hinn var ráðinn til hliðstæðra
rannsóknarstarfa og áður en hjá
setri Náttúrufræðistofnunar
syöra.
Nú fetar Guömundur Bjamason
í fótspor Össurar. Hann labbaði
sig á dögunum inn á Landmæling-
ar íslands, kallaði saman starfs-
fólkið og tilkynnti ákvörðun sína
um að flytja vinnustað þess upp á
Akranes. Samdægurs var efnt til
blaðamannafundar þar sem ráð-
herrann tilkynnti um þessa póli-
tísku hetjudáð. Uppi varð fótur og
fít sem vænta mátti, en ráðherra
ver sig með því að vísa í stefnu
fyrrverandi ríkisstjórnar og að
forveri sinn hafi látið ræða við
starfsmenn Landmælinga um
flutning, en að vísu hætt viö. Nú
séu aðstæður hins vegar breyttar,
því að Hvalfjaröargöng verði kom-
Kjallarinn
Hjörleifur
Guttormsson
alþingismaður
in í gagnið um það
leyti sem Landmæling-
ar opni í stjómsýlsu-
húsinu á Akranesi.
Öll er þessi málafylgja
með eindæmum og
vinnur gegn því æski-
lega markmiði að færa
opinbera stjórnsýslu-
þætti skipulega nær
fólkinu í hverjum
landshluta.
Millistig vantar í
stjórnsýsluna
Það getur vissulega
verið umtalsverður
búhnykkur fyrri
byggðarlag að fá til sín
ríkisstofnun og sann-
„Að mínu mati eru því takmörk
sett hversu æskilegt sé að þenja
sveitarfélög yfír stór svæði og
þannig koma þau seint í staðinn
fyrir svæðisbundna samhæfíngu,
t.d. innan ramma núverandi kjör■
dæma.u
arlega hefur höfuðborgin blómstr-
að sem miðstöð stjórnsýslu í land-
inu. Vart er þó hægt að líta á það
sem merkilega byggðastefnu að
skáka einni eða tveimur ríkis-
stofnunum af handahófi út á land
og raunar vafamál að telja staði í
innan við klukkustundar akstur-
fjarlægð frá Reykjavík til lands-
byggðar.
Það sem skort hefur á uppbygg-
ingu stjórnsýslu hérlendis er
skipting landsins í fylki og mark-
viss tilfærsla á hluta opinberrar
stjómsýslu ríkisins til þeirra. Þá
er ekki verið að tala um einstakar
sérhæfðar stofnanir heldur stóra
þjónustuþætti er varða alla lands-
fyrir svæðisbundna samhæfingu,
t.d. innan ramma núverandi kjör-
dæma.
Alþingi þarf að setja leik-
reglur
Nýleg dæmi um handahófs-
kennda valdbeitingu ráðherra sýna
þörfina fýrir að Alþingi móti leik-
reglur sem framkvæmdavaldinu
beri að fylgja við tilfærslu á starf-
semi ríkisins. Um það efni flutti
undirritaður sl. vetur tillögu til
þingsályktunar sem ekki hlaut af-
greiðslu. Geri ég ráð fyrir að end-
urflytja hana í þingbyrjun að
hausti.
Tillagan gerði m.a. ráð fyrir að
mótaðar verði reglur um málsmeð-
ferð við undirbúning að flutningi
ríkisstofnana, að-
stöðu stofiiunar í
nýju umhverfi, kjör
og réttarstöðu starfs-
manna, bæði þeirra
sem flytja með stofh-
un og hinna sem
ekki velja þann kost.
Þá verði kveðið á um
málsmeðferð gagn-
vart Alþingi áður en
ákvörðun er tekin,
m.a. hvort fa þurfi
samþykki þingsins
fyrir fram eins og gert var áður en
aöalstöðvar Skógræktar ríkisins
vour fluttar austur á Fljótsdalshér-
að.
Einkennilegt er að jafn reyndur
stjómmálamaður og núverandi um-
hverfisráðherra skuli ekki standa
betur að verki en raun ber vitni
gagnvart Landmælingum. Máls-
meðferð hans ber því miður vott
um valdhroka en ekki „kjark og
þor“ eins og aðstoaðrmaður ráð-
herrans vill vera láta. Vinnubrögð
tveggja umhverfisráðherra sýna
hins vegar ótvírætt nauðsyn þess
að löggjafinn setji leikreglur rnn
þessi efni.
Hjörleifur Guttormsson
Skoðanir annarra
Fleira en flugfarið
„Ef á að byggja upp stöðugar og arðbærar at-
vinnugreinar sem tengjast ferðamönnum hlýtur
að vera að hyggja að fleiru en að selja þeim flug-
far til landsins og til baka og að okra á þeim í mat
og drykk og segja þeim að njóta dásemda náttúr-
unnar . . . Fjöldi ferðamanna er kannski ekki að-
alatriðið ef litið er á túrisma sem atvinnuveg,
heldur hvernig tekst að selja ísland og ímynd
þjóðarinnar og hvað fæst fyrir það.“
Oddur Ólafsson í Tímanum 13. júlí.
Hvalaskoðun, ekki veiðar
„Talið er að á árinu 1994 hafi um 4,6 milljónir
manna farið í hvalaskoðun víða um heim . . . Sé
rétt haldið á spöðunum, ættu íslenzk ferðaþjón-
ustufyrirtæki að geta náð talsverðum hluta þess
markaðar, sem greinilega er fyrir ferðir af þessu
tagi. Ekki er víst að þess verði langt að bíða að
Jekjur af hvalaskoðun verði meiri en þær tekjur,
sem hugsanlega gætu oröið af hvalveiðum, yrðu
þær teknar upp að nýju, að minnsta kosti ef tekið
er mið af þeirri áhættu sem hvalveiðar hefðu i för
með sér á útflutningsmörkuðum íslands."
Úr forystugrein Mbl. 13. júlí.
Geðdeyfðarfólkið borgi
„Það er ljótt að gera grín að veiku fólki. Ég er
heldur ekki að gera grín að veiku fólki. Þvert á
móti held ég að helmingur - jafnvel tveir þriðju -
þeirra sem tóku geðdeyfðarlyf í morgun séu að
gera grin að mér og öðrum skattgreiðendum . . .
Og ég er jafn sannfærður um að það er hrein
geggjun - vitfirring - að læknar séu að gefa þessu
fólki lyf við óumflýjanlegum fylgifiskum lífsins.
Og svo er það náttúrlega glapræði að hinn snauði
ríkissjóður og skattpíndur almúginn borgi brús-
ann.“
Gunnar Smári Egilsson í Alþbl. 12. júlf.