Dagblaðið Vísir - DV - 18.07.1996, Qupperneq 14

14
óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI14, 105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblaö 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Burma strikað út
Fyrir rúmri viku var hætt við að undirbúa fram-
leiðslu á hollenzkum Heineken bjór og dönskum Carls-
berg bjór í Burma. Hinir evrópsku framleiðertdur töldu,
að frekari undirbúningur gæti varpað skugga á ímynd
vörumerkja sinna í heimalöndunum í Evrópu.
Vaxandi þrýstingur er nú á bandarísk og evrópsk fyr-
irtæki að hætta við fjárfestingar í Burma vegna óhugn-
anlegrar stjórnar herforingja þar í landi. Tillögurnar um
viðskiptabann eru upprunnar hjá frelsishetju Burma,
nóbelsverðlaunahafanum Daw Aung San Suu Kyi.
Röksemdir frúarinnar í Burma eru hinar sömu og
Nelsons Mandela á sínum tíma, þegar hann hvatti til
viðskiptabanns á Suður-Afríku. Slíkt bann stuðlar að
falli harðstjóranna á staðnum. Það er æskilegt markmið,
þótt það kosti almenning nokkrar fórnir um tíma.
Suu Kyi og Mandela hafa bæði sett fram rækilega rök-
semdafærslu gegn því sjónarmiði, að ekki skuli beita
efnahagslegum refsiaðgerðum gegn ríkjum, af því að það
komi þyngst niður á almenningi í landinu. Almennt hef-
ur röksemdafærsla viðskiptabanns verið tekin gild.
Ýmis Asíufyrirtæki hlaupa í skarð bandarísku og evr-
ópsku fyrirtækjanna, sem hafa gefizt upp á Burma. Asíu-
fyrirtækin beita sömu röksemd og áður var beitt til
stuðnings viðskiptum við Suður-Afríku og segja þar að
auki, að jákvæð samskipti og viðskipti bæti ástandið.
Skemmst er frá því að segja, að sagnfræðileg reynsla
er fyrir því, að jákvæð samskipti og viðskipti bæta ekki
ástandið í ríkjum harðstjórnar, heldur gera þau illt
verra. Þetta er til dæmis að koma í ljós um þessar mund-
ir í Kína og þar á undan greinilega í ljós í Serbíu.
Þeir, sem stunda viðskipti við Burma, til dæmis með
því að ferðast þangað, efla gjaldeyristekjur herstjórnar-
innar og framlengja ævidaga hennar. Þetta gildir um ís-
lenzka ferðalanga eins og aðra. Sérhver verður að eiga
við sjálfan sig, hvort hann telur það við hæfi.
Segja má, að þetta gildi um ýmis önnur lönd, þar sem
stjórnarfar er afleitt og stríðir gegn grundvallarlögmál-
um mannréttinda. En einhvers staðar verður að draga
mörkin. Nægilegt er að beina athyglinni að nokkrum
verstu ríkjunum í senn og líta mildari augum á önnur.
Ástand mannréttinda í Indónesiu er ekki eins slæmt
og í Burma. Því getur það verið siðferðilega heilbrigt
sjónarmið ferðamanns að skoða fremur fornfræg must-
eri í Indónesíu en í Burma, þótt bezt gerði hann í að
skoða musteri í lýðfrjálsu ríki á borð við Indland.
Nokkur áhætta fylgir samskiptum við siðleysingja.
Herstjórnin í Burma tók til dæmis höndum kjörræðis-
mann Norðurlanda í landinu og pyndaði hann til bana.
Henni gæti dottið í hug að taka ferðamenn í gíslingu, ef
hún teldi það henta sér við einhverjar aðstæður.
Saddam Hussein íraksforseti tók Vesturlandabúa í
gíslingu og Karadzic, forseti Bosníu-Serba, gerði það
líka. Hinum fyrrnefnda tókst ekki að ná árangri, en hin-
um síðarnefnda tókst það. Gestir í slíkum löndum verða
að hafa í huga, að valdhafar þar taka skyndiákvarðanir.
Á Vesturlöndum fara nú fram viðræður stjórnvalda
um viðskiptabann á Burma. Ekki er ljóst, hver niður-
staðan verður. Hins vegar er ljóst, að margt baráttufólk
mannréttinda vill gera Burma að sams konar sýnishorni
viðskiptaþvingana og Suður-Afríka var á sínum tíma.
Fjölþjóðafyrirtæki með víðtæka ímyndarhagsmuni á
Vesturlöndum eru að strika Burma af verkefnaskránni
til að kalla ekki yfir sig refsiaðgerðir fólks.
Jónas Kristjánsson
DY
Frjálst,
FIMMTUDAGUR 18. JÚLÍ 1996
„Athyglisvert er aö þessar ókristilegu deilur einskorðast viö þjóökirkjuna," segir dr. Hannes m.a. í grein sinni.
Kirkjan og lýðræðið
trúfélög, stéttarfélög,
íþróttafélög etc. njóta
starfs- og athafnafrelsis
i lýðræðisríki, svo fram-
arlega sem þau virða
skylduna um að kenna
eða fremja ekkert það,
sem gagnstætt er góðu
siðferði og allsherjar-
reglu. Lýðræðisríki tek-
ur því ekki afstöðu með
einu sérfélagi fremur en
öðru. Innan þess njóta
öll lögleg sérfélög sama
grundvallarréttar fé-
lagafrelsis og jafnréttis.
Afbrigðileg undantekn-
ing frá þessari almennu
reglu er sú að hér er
ríkiskirkjan ekki rekin
á grundvelli sérfélaga-
„Fyrír danskt „slys“ og í mótsögn
við lýðræðislegar leikreglur fé-
lagslífsins er hin evangelíska lút-
erska kirkja þjóðkirkja á íslandi
skv. 62. gr. stjórnarskrárinnar og
ríkisvaldið styður hana og vernd-
ar.u
Kjallarinn
Dr. Hannes
Jónsson
féiagsfræðingur
Margvíslegar
uppákomur innan
þjóðkirkjunnar að
undanfómu undir-
strika mótsögn á
milli kristnikenn-
ingar og breytni
þeirra þjóð-
kirkjuklerka, sem
kenna sig, eins og
fasistaillþýði Mús-
solínis, við „svart-
stakka“. Þjösna-
skapur sumra
þeirra í samskipt-
um við söfnuði
sína og safnaðar-
stjórnir benda til
brýnnar þarfar á
öfgalausri umræðu
um aðskilnað
kirkju og ríkis og
um virkt lýðræði
við félagslegan
rekstur, trúfélaga
og kirkna þeirra.
Afbrigöileg
undantekning
Athyglisvert er
að þessar ókristi-
legu deilur ein-
skorðast við þjóð-
kirkjuna. Þær eiga
sér ekki stað i söfn-
uðum fríkirkju-
manna, aðventista, hvítasunnu-
manna og þeirra samtals 18 utan-
þjóðkirkjutrúfélaga, sem starfa í
landinu.
Samkvæmt eðli máls er lýðræð-
isríki hlutlaust í trúmálum, trú-
frelsi ríkir svo og félagafrelsi. Af
þessu leiðir að öll sérfélög, þ.á m.
jafnréttis lýðræðisins. Fyrir
danskt „slys“ og í mótsögn við lýð-
ræðislegar leikreglur félagslífsins
er hin evangalíska lúterska kirkja
þjóðkirkja á íslandi skv. 62. gr.
stjórnarskrárinnar, og ríkisvaldið
styður hana og verndar. Af þessari
rökleysu leiðir að trúfélag ríkis-
kirkjunnar nýtur úreltra sérrétt-
inda.
Ranglæti leiörétt
Sá háttur rikir hér að ríkið inn-
heimtir sóknargjöld fyrir öll trúfé-
lög. Árið 1995 vom trúfélögin 19 og
innheimti ríkið þá kr. 863.502.114,-
í sóknargjöld, sem deilt var til
safnaða eftir félagsmannaijölda.
Þjóðkirkjan fékk þá kr.
791.341.517,- en 18 önnur trúfélög
kr. 50.007.565,-. Af sóknargjöldun-
um þurftu sjálfstæðu og óháðu trú-
félögin að greiða öll sín rekstrar-
gjöld, þ.á m. laun presta, en ríkis-
kirkjan ekki. Auk sinna sóknar-
gjalda fékk hún tæpar 500 milljón-
ir króna úr ríkissjóði, aðallega
sem launagreiðslur til um 140 rík-
isskipaðra embættispresta og bisk-
ups.
Þetta ranglæti þarf að leiðrétta.
Það má einfaldlega gera með því
að fella 62. gr. stjórnarskrárinnar
úr gildi svo og öll þau lagaákvæði,
sem flokkuð eru sem kirkjuréttur
í lagasafninu. Mundi þá þjóðkirkj-
an starfa sem óháð og sjálfstætt
trúfélag, setti sér á lýðræðislegan
hátt eigin lagasamþykktir, sem
giltu aðeins innan hennar, en
væru ekki landslög fremur en
lagasamþykktir annarra sérfélaga.
Enginn prestur yrði þjóðnýttur
ríkisembættismaður heldur starfs-
maður trúfélagsins, ráðinn eða
rekinn af stjórn þess.
Að mínu mati mundi slík breyt-
ing ekki aðeins verða til þess að
losa kirkjuna úr lamandi viðjum
ríkisrekstrar heldur einnig efla
kristni í landinu og stórbæta
kirkjuna. Hannes Jónsson
Skoðanir annarra
Jábræður Gúlagsins
„Rússa-Grýla setti mark sitt á sögu aldarinnar
meira en nokkuð annað, og setur enn. . . . íslenskir
jábræður Gúlagsins beita nú svipuðum vinnubrögð-
um, en þó er að einu leyti reginmunur á, nefnilega
þessi: Fyrrum stuðningsmenn Hitlers hafa aldrei
verið orðaðir við „lýðræðis"- eða „friðarbaráttu".
Enn síður hafa nasistar talið sig sérstaklega útvalda
til að hafa forystu um „mannréttindabaráttu“.“
Vilhjálmur Eyþórsson í Mbl. 17. júlí.
Fiskvinnslan í limbó
„Fiskvinnslan úti á sjó getur haft alvarlegar af-
leiðingar fyrir byggðaþróun í landi, og þótt hún sé
hagkvæm fyrir útgerðarfélögin og sjómönnum drjúg
tekjulind, eykur hún atvinnuleysið í landi og dregur
úr möguleikum heilu byggðarlaganna til að sjá íbú-
unum farborða. . . . Fiskvinnslan hlýtur að laga sig
að þeim aðstæðum sem sjávarútvegurinn býr við...
. Að biðja um gengisfellingu með handafli og hóta að
fleiri eða færri fiskvinnslufyrirtækjum verði lokað,
ef ekki koma til einhverjar slíkar stjómvaldsaðgerð-
ir, auðveldar ekki lausn mála.“
Úr forystugrein Tímans 16. júlí.
Gamla flokkakerfið á fullu
„Það er talað um að sameina stjórnmálaflokka án
þess að skilgreint sé um hvað, og eins og fram hefur
komið em menn ekki einu sinni með það á hreinu
hvaða stjórnmálaflokka á að semeina. . . . Sannleik-
urinn er líklegast sá, að gamla flokkakerfið er ekki
jafn úr sér gengið og margir skyldu ætla. Enda virð-
ast kjósendur á þeirri skoðun miðað við þátttöku í
alþingiskosningum undanfarinna áratuga að til
nokkurs sé að vinna að efla einn flokkinn á kostnað
annarra." Björn Amórsson í Alþbl. 17. júlf.