Dagblaðið Vísir - DV - 24.08.1996, Qupperneq 23

LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 1996
miönd
23
Eftir rúmlega tveggja ára starf
sem lögregíustjóri New York-borgar
gat William Bratton státað af ár-
angri í baráttunni gegn glæpum
sem fáir eða engir þorðu að láta sig
dreyma um. Þegar hann tók við
völdum 1994 var New York ein
hættulegasta borg Bandaríkjanna.
Rúmum tveimur árum seinna var
borgin komin í hóp öruggustu
borga, með lægri glæpatíðni en
margar smáborgir Bandaríkjanna.
Á valdatíma Brattons fækkaði al-
varlegum glæpum um 30 prósent,
morðum um 49 prósent, bílþjófnuð-
um um meira en 50 prósent og loks
varð umtalsverð fækkun glæpa al-
mennt í öllum 76 lögregluumdæm-
um borgarinnar. Áhrifin voru þau
að íbúarnir urðu öruggari með sig,
óttinn og ofsóknaræðið minnkaði og
borgin, sem var á barmi villimann-
legs hyldýpis, var skyndilega fólki
bjóðandi.
Afrek Brattons er ekki síður
merkilegt þegar haft er i huga að
hann stjórnaði stærstu lögreglu-
sveit heims sem skipuð er yfir 30
þúsund manns. Og aðgerðir hans
höfðu strax merkjanleg áhrif. Þetta
Lögregia aö störfum í New York. Bratton lagöi áherslu á aö smáglæpir, afbrot og óreiða væri jarövegur fyrir alvar-
legri glæpi. Því réöst hann gegn smákrimmum og óróaseggjum á götum New York. Umhverfiö stórlagaöist og glæp-
um fækkaði verulega.
sporið voru fingrafor mannsins sem
tekin voru eftir handtöku þremur
mánuðum fyrr. Þá var hann bókað-
ur fyrir að ætla að ferðast ókeypis
með jarðlestinni.
Margir hváðu. Var virkilega ver-
ið að bóka fólk og taka af því
fingrafor fyrir að svindla sér með
Frétlaljós
á laugardegi
Haukur L. Hauksson
lestinni? Jú, það var liður í aðgerð-
um jarðlestalögreglunnar gegn
betli, ofbeldi, ránum og alls kyns
óáran sem gekk yfir farþegana dag
hvern. Þar var spjótunum beint
gegn því sem yfirleitt eru talin smá-
vægileg afbrot. Árangurinn var 30
prósenta fækkun glæpa í jarðlestun-
um á tveimur árum. Stórt safn ólög-
legra vopna var gert upptækt og
ýmsum alvarlegum glæpum þannig
afstýrt.
í sambandi við ofannefnda hand-
Fyrrverandi lögreglustjóri New York notaði nýjar hugmyndir í baráttunni við alvarlega glæpi:
Beitti lögreglu gegn smá-
krimmum og óróaseggjum
- var bolað úr embætti þar sem hann var farinn að skyggja á athyglissjúkan borgarstjórann
var ekki langtímaaðgerð heldur
snögg og áhrifarík.
Einfaldar aðgerðir
í stuttu máli fólst aðferð Brattons
í því að auka sjálfstæði lögregluum-
dæmanna. Hann setti þeim skil-
greind markmið um fækkun glæpa
og veitti lögregluþjónum frelsi til
frumkvæðis án samráðs við yfirboð-
ara sína. Hann svipti hulunni af
leynd þeirri sem hvílt hafði yfir
rannsókn lögreglunnar á eigin mál-
efnum og beitti hörku gegn spilltum
löggum. Áður fyrr' reiknuðu íbúar
New York nefnilega með því að lög-
reglan gripi ekki inn í þegar glæpur
var framinn og þar sem formsatriði,
eins og leyfi yfirboðara, vantaði
fengu alls kyns glæpaverk að eiga
sér stað nánast framan við nefið á
lögreglunni. Bratton gjörbylti skipu-
laginu.
í öðru lagi skipaði Bratton svo
fyrir að öllum afbrotum, hversu
ómerkileg þau virtust, skyldi sinnt.
Umburðarlyndi lögreglunnar varð
nánast ekkert. Bratton beindi spjót-
unum að alls kyns smákrimmum og
óróaseggjum sem voru fastur þáttur
í götumynd New York. Hann skip-
aði mönnum sínum að handtaka
ágenga betlara gangstéttanna, þá
sem köstuðu af sér þvagi á almanna-
færi, eiturlyfjasala, veggjakrotara
og þá sem þvoðu bílrúður óbeðnir
og heimtuðu borgun.
Ekkert umburðarlyndi af
hálfu lögreglu
Markmið hans var ekki aðeins
að fækka glæpum heldur draga úr
óttanum sem grafið hafði um sig í
borgarsálinni. Hann vildi þurrka
fenin sem glæpirnir þrífast í.
Bratton dreif lögregluþjónana úr
bílunum og upp á gangstéttirnar
þar sem þeim var uppálagt að skipta
sér af allri óreglu, hlutum sem
höfðu fengið að viðgángast I ára-
tugi.
Hinir vantrúuðu kölluðu aðferð
Brattons gluggabrjótsaðferðina og
vísuðu þá til þess að lögreglan væri
farin að skipta sér af ærslum götu-
stráka. En hugmyndafræði Brattons
var skýr. Hann hélt því einfaldlega
fram að smáglæpir leiddu til alvar-
legri glæpa. Allt umhverfi borgar-
innar, sem markast að verulegu
leyti af hegðun íbúanna, væri á nið-
urleið. Ef smákrimmar og óróasegg-
ir sem brjóta gegn lögreglusam-
þykktum yrðu ekki teknir í gegn
hvetti það alvöruglæpamenn til
voðaverka. Hann vildi breyta hegð-
unarmunstrinu með því að beina
lögregluþjónunum að smáglæpun-
Glæpir þrífast á áreiðu
Bratton fékk stuðning fræði-
manna. Afbrotafræðingamir James
Q. Wilson og George Kelling full-
yrða að glæpir þrífist á óreiðu. Þeir
segja að þegar andrúmsloft skóla,
jarðlestakerfa og heilu hverfanna
gefi til kynna að allt sé leyfilegt,
ekki sé borin virðing fyrir lögum
eða almennum samskiptareglum,
hvetji það suma einstaklinga til að
framkvæma glæpi eins og rán,
nauðganir og likamsárásir. Með því
að ráðast á smáglæpi og afbrot
hverfi andrúmsloftið sem alvarlegu
glæpimir þrífast í.
En benda tölulegar upplýsingar
til að þessar aðferðir virki? Jú,
vissulega. Nægir þar að benda á töl-
urnar hér að ofan.
Tekinn við að svindla
sár í lestina
Ágætt dæmi um hvemig nýjar
vinnureglur lögreglunnar í New
York virkuðu er þegar 22 ára maður
var handtekinn degi eftir að hann
hafði barið 65 ára eiganda fata-
hreinsunar til bana. Þá var Bratton
yfir lögreglu jarðlesta New York-
borgar. Handtaka og lausn málsins
virtist kraftaverk þar sem maður-
inn var ekki á skilorði og var ekki
að finna á sakaskrá, jafnvel þótt
hann hefði misþyrmt þremur kon-
um illa á almannafæri vikuna á
undan.
En það sem leiddi lögregluna á
William Bratton, t.h., stendur hér við hliö borgarstjóra New York, Rudolphs
Giulianos, við jarðarför lögreglumanns í mars. Þá þegar voru vinsældir
Brattons vegna góðs árangurs í baráttunni gegn glæpum farnar að fara
mjög í taugarnar á Giuliano. Var Bratton bolað í burtu skömmu síðar þó
formlega hafi hann sjálfur sagt upp. Sfmamyndir Reuter
töku er nefnir Bratton gjarnan að
Timothy McVeigh, sá sem ákærður
er fyrir sprengjutilræðið í stjórn-
sýslubyggingunni í Oklahómaborg,
hefði vart verið handtekinn nema
vegna þess að lögregla stöðvaði
hann þar sem pallbíll hans var
númeralaus.
Ráðinn lögreglustjóri
Árangur Brattons í neðanjarðar-
lestunum var fljótt á allra vörum og
leið ekki á löngu áður en Rudolph
Giuliani, borgarstjóri New York,
skipaði Bratton í embætti lögreglu-
stjóra borgarinnar.
Bratton hóf að beita sömu aðferð-
um i borginni og í jarðlestunum og
gat, eins og áður sagði, fljótt hamp-
að mjög glæsilegum árangri.
Bratton hlaut gífurlega athygli og
mikla umfjöllun. Birtist hann meðal
annars á forsiðu tímaritsins Time
sem glæpabaninn mikli.
Bolað í burtu
Sagt er um Giuliani borgarstjóra
að hann vilji þakka sér allt sem vel
er gert á vegum borgarinnar og þoli
enga samkeppni um athygli. Hann
sé einfaldlega athyglissjúkur og hafi
ekki þolað þá miklu athygli sem
Bratton fékk.
Fór svo að Bratton gafst upp á
leiðindunum frá borgarstjóra og
sagði upp. Almennt er litið svo á að
Giuliano hafi bolað Bratton í burtu
og kaldhæðnislegt að það skuli hafa
verið vegna þess að Bratton stóð sig
of vel í starfi og naut ávaxtanna.
Tveimur nánum samstarfsmönnum
Brattons var sagt upp í kjölfarið.
Starfslok Brattons og félaga hans
kunna að verða örlagarík þegar
Giuliano óskar eftir endurkjöri á
næsta ári.
En Bratton er ekki á flæðiskeri
staddur. Hann rekur eigið ráðgjaf-
arfyrirtæki og ferðast um og held-
ur fyrirlestra um baráttuna gegn
glæpum. Þykjast margir geta sitt-
hvað af honum lært og þykir ófá-
um sem hann eigi fullt erindi hing-
að til lands. Reuter o.fl.