Dagblaðið Vísir - DV - 21.05.1997, Qupperneq 14

14
MIÐVIKUDAGUR 21. MAÍ 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoðarritstjóri: EUAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasföa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plótugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuöi 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverö 150 kr. m. vsk., Helgarblaö 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins i stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Óþolandi ofbeldi
Hrina grimmilegra ofbeldisverka hefur gengiö yfir
landið síðustu vikur og mánuði. Þrír menn hafa látið líf-
ið vegna ofbeldis á hálfu ári. Margir aðrir búa við alvar-
legt heilsutjón, oft eftir tilefnislausar líkamsárásir.
Samkvæmt yfirliti sem DV birti fyrir helgina hefur tólf
sinnum verið ráðist grimmdarlegar á fólk frá því í lok
desember. Árásirnar eru ekki bundnar við höfuðborgina
heldur hafa þær átt sér stað víða um land.
Upptalningin gefur ógnvænlega mynd af samfélagi þar
sem árásargirni er almennt og vaxandi vandamál: Ungur
piltur barinn harkalega í höfuðið með hornaboltakylfu.
Karlmanni banað með haglabyssu við Krýsuvíkurveg.
Karlmaður veginn með byssusting í Sandgerði. Karl-
manni veittur slæmur áverki með dúkahníf í KefLavík.
Sextán ára piltur særður alvarlega með hnífi á Raufar-
höfn. Karlmaður stunginn tvívegis með eldhúshníf í Nes-
kaupstað. Harkalega ráðist á unga konu í Kópavogi. Karl-
maður ræðst með lyftara á lögreglumenn og almenna veg-
farendur á Eskifirði. Karlmaður í Stykkishólmi stingur
móður sína með flökunarhnífi og ógnar síðan lögreglu-
mönnum. Tveir ræningjar margberja karlmann í höfuð-
borginni og hirða af honum nokkrar milljónir króna. Ráð-
ist er á vegfaranda í Reykjavík með hellusteini og hann
stórslasaður á höfði. Hópur manna ræðst á gest á
skemmtistað og banar honum með spörkum og barsmíð.
Er nema von að margir spyrji hvað sé eiginlega að gerast
í íslensku þjóðfélagi?
Skýringanna á þessu mikla ofbeldi er gjaman leitað í
stóraukinni notkun hættulegra vímuefiia. Ofneysla am-
fetamíns og margra annarra vímugjafa hefur mjög slæm
áhrif á neytandann sem verður árásargjam og missir
meira og minna stjórn á sjálfúm sér. Þá kostar slík of-
neysla mikla fjármuni sem gjarnan er aflað með ránum,
innbrotum og öðrum afbrotum. Fram hefur komið að
árásarmennimir em í langflestum tilvikum undir áhrif-
um áfengis eða annarra vímuefna þegar þeir fremja glæpi
sína. Þetta er út af fyrir sig nokkur skýring. En það er
ekki og má aldrei verða gild afsökun fyrir ofbeldi að árás-
armaðurinn hafi verið fullur eða mglaður af fikniefiium.
Þrátt fyrir hryllileg árásarmál í miðborg Reykjavíkur
að undanfomu telur lögreglan sig hafa náð nokkrum ár-
angri með aðgerðum sínum þar. Því til sönnunar er bent
á að líkamsmeiðingum hafi þrátt fyrir allt fækkað síðustu
árin í miðbænum. Árið 1994 vom líkamsárásimar 265, en
í fyrra „aðeins“ 152. Það er auðvitað veruleg fækkun
mála, en betur má ef duga skal.
Óhjákvæmilegt er að draga af þessu þá niðurstöðu að
þær aðgerðir sem hið opinbera hefur gripið til í því skyni
að vemda almenna borgara hafi ekki enn skilað tilætluð-
um árangri. Almenningur hlýtur að krefjast þess eftir síð-
ustu ógnaratburði að dregið verði úr ofbeldi í þjóðfélag-
inu með öllum tiltækum ráðum. Árangursríkasta leiðin
er vafalaust að hreinsa götumar af ofbeldismönnum,
koma þeim sem ítrekað verða uppvísir að líkamsárásum
undir lás og slá og halda þeim þar á meðan þeir em
hættulegir umhverfi sínu.
Mikil áhersla hefur að undanfómu verið lögð á að
tryggja réttindi sakamanna. Það telst til mannréttinda.
En stjómvöld verða að sama skapi að huga að rétti fóm-
arlambanna. Margir hafa beðið lífstíðartjón á heilsu sinni
á meðan glæpamönnunum er sleppt lausum eftir nokkra
mánuði eða í hæsta lagi nokkur ár. Og aldrei má gleyma
þeim rétti sérhvers heiðarlegs borgara í siðuðu þjóðfélagi
að verða ekki fómarlamb ofbeldis á almannafæri.
Elías Snæland Jónsson
„Það langar öllum í þetta
tæki,“ sagði Rainbow-sölumað-
urinn inni á stofugólfi hjá mér,
með Laxness og fornsögurnar í
bakgrunni. „Öllum,“ itrekaði
hann, án þess að leiða hugann að
því hvort orðalagið hefði áhrif á
trúverðugleik hans og söluhorf-
ur. Hann var bara að tala ís-
lensku eins og hún var honum
og flestum öðrum íslendingum
tömust.
Hvað á þá að segja um eftirfar-
andi orðalag, viðhaft i prent-
smiðju: „Snúðu þér bara beint til
Örns“? Hvar á að draga mörkin
milli eðlilegrar málþróunar og
úrkynjunar?
Hvorum megin fellur til dæm-
is ábending stúlkunnar á Stöð 2
um að fara í gegnum „hurðina
þarna“ inn á fréttastofuna, svo
að ekki sé minnst á skilnings-
leysið í svip hennar þegar ég
veigraði mér við því? Eða það
framtak fréttamanns á Ríkis-
sjónvarpinu að spyrja hverja
konuna af annarri hvort hún
hefði „orðið var við“ breytingu
(og engin þeirra virtist fyrtast
við kynskiptinguna)?
Eitt er vanþekking, annað
breytt málkennd almennings.
íslenska sem útlenska
Það er ríkisstyrkt athæfi að
fordæma þá sem „misstíga sig“ á
vegum orðanna. íslensku orð-
anna sem þó ættu ekki að bregða
fyrir okkur fæti. Sumir eru
meira að segja svo óheppnir að
lögreglan stöðvar þá, tekur af
þeim skýrslu og dregur þá jafn-
vel fyrir rétt.
Þegar menn eru sakfelldir fyr-
ir það sem þeim er í blóð borið
hlýtur hjónaband löggjafar og líf-
ernis að vera í uppnámi. Þegar
„Fáir hafa náð jafngóðu valdi á málfarshrokanum og Þórbergur heitinn
Þórðarson." - Skáldið á gangi í Reykjavík.
Uppskafning(ar)
sjálfir orðanna
verðir þurfa að
leggja sig í líma við
að fara að lögum -
það er þeim ekki
eiginlegt - þá er
eitthvað brogað viö
lögin, ekki málið.
Þá er áherslan á
formið svo mikil á
kostnað tjáningar-
innar að móður-
málið verður að út-
lensku, tillærðu
máli.
Það ríkir ákveð-
in rétttrúnaðar-
stefna í íslenskri
málpólitík. Sumir
málfarsráðunautar
virðast hafa tileink-
að sér hæpna af-
stöðu til annarra
málnotenda.
„Mörgum væri
hollt að kynna sér
þessa einföldu
reglu,“ segir Ámi
Böðvarsson í bók-
inni íslenskt mál-
far eins og hann
sé að tala um
mataræði eða
heilbrigt líferni.
„Ýmis er fornafn sem
ætti ekki að valda
vanda,“ segir hann á
öðrum stað. Sá sem
hefur djúpfrysta ís-
lensku á valdi sínu
gengur sumsé á guðs
vegum, hinir eru
syndarar, eiginlega
óferjandi lýður, rétt
eins og það sé eitt-
hvert náttúmlögmál
að allir eigi að tala
nákvæmlega eins á ís-
landi og það mann
fram af manni.
Rúnar Helgi
Vignisson
rithöfundur
Uppskafningur-
inn Þórbergur
Fáir hafa náð jafn-
góðu valdi á málfars-
„Sá sem hefur djúpfrysta ís-
lensku á valdi sínu gengur sumsé
á guös vegum, hinir eru syndarar,
eiginlega óferjandi lýður, rótt eins
og þaö sé eitthvert náttúrulögmál
að allir eigi að tala nákvæmlega
eins á íslandi... “
hrokanum og Þórbergur heitinn
Þórðarson í ritgerðinni „Einum
kennt - öðrum bent“. Þar ræðir
hann málfarsleg smekksatriði á
svo fádæma smekklausan hátt
að rýrir trúverðugleik ábend-
inga hans. Aðferðin stórspillir
meðalinu. Þórbergur tekur fyrir
eitt ritverk, Hornstrendingabók,
og neglir höfund þess á krossinn,
ekki með þremur eða fjórum
nöglum heldur dugar ekkert
minna en heil pakkning af fír-
tommu. Höfundi er brigslað um
„þær þrjár meginmeinsemdir í
rithætti vorum, sem hér hafa
hlotið nafnið uppskafning, lág-
kúra og ruglandi.“
Heföi ekki verið hægur vandi
að sækja dæmin í hin og þessi
rit frekar en að einskorða sig
nánast alfarið við eitt úr því að
ábendingarnar áttu að verða „lít-
ill vasaspegill, er fleiri höfundar
... ættu að geta séð í sín eigin
sjúkleikamerki"? Hefði það ekki
aukið vægi ábendinganna og
gert Þórberg að meiri manni?
Sú árátta að krossfesta sjúk-
linga leiðir ekki til góðs fremur
en útrýmingarherferð nasista
forðum. Hún gerir íslendinga að
fómarlömbum.
Rúnar Helgi Vignisson
Skoðanir annarra
Framtíð einræktunar
„Hugmyndir okkar um gott fólk em óaðskiljanleg-
ar frá hugmyndum um margvíslegan persónuþroska
sem virðist velta að verulegu leyti á þáttum öðrum
en efnafræöilegum. ... Með einræktun mannsins
væri stigið afdrifaríkt skref í þá átt að umbreyta
náttúrlegum gangi lífsins i tæknilegt framleiðslu-
ferli sem á að lúta áformum og útreikningum
manna.... Þess vegna finnst mér fátt verra í þessari
umræðu en þegar sagt er: Nú er þetta hægt og þá
verður það gert; þetta er einfaldlega framtíðin. Við
eigum ekki að láta framtíðina ráðast af blindri
tæknihyggju, heldur móta hana af viti og varkámi."
Vilhjálmur Áraason í Lesbók Mbl. 17. maí.
Launauppbygging hins opinbera
„Ráðningarsamningar bæjarstjóra era komnir
upp á borðið. ... Fjölmiðla bíður það verkefni að
skýra þjóðinni frá því hvemig launauppbygging
hins opinbera raunveralega er. Launþegahreyfingin
hefúr líka fengið gagnlegt tæki til að byggja á og sið-
væðingarskref er stigið í stjómsýslu. Himinhálaun-
aðir bæjar- og sveitarstjórar í litlum sveitarfélögum
hafa hins vegar misst samningsstöðu þegar fyrir
liggur hvað kollegar þeirra í stóra bæjaifélögunum
fá í laun.“
Birgir Guðmundsson í Degi-Tímanum 17. maí.
Háskólinn í sjálfheldu
„Getur það verið, að háskólamenntun sé ekki
nægilega eftirsóknarverð vegna þess að hún sé ekki
nægilega góð og veiti þeim, sem afla hennar, ekki
nægilegt forskot á vinnumarkaðnum? ... Alþingi hef-
ur ekki verið tilbúið til að veita meira fjármagni til
Háskóla íslands úr vösum skattgreiðenda en Alþingi
hefur heldur ekki verið tilbúiö til að veita skólanum
eða einstökum deildum hans heimild til að taka upp
skólagjöld, sem myndu gera kleift að laöa að hina
hæfustu kennara með betri launum. Háskólinn er
þess vegna í algerri sjálfheldu.
Úr Reykjavlkurbréfi Mbl. 18. maí.