Dagblaðið Vísir - DV - 21.05.1997, Qupperneq 15

MIÐVTKUDAGUR 21. MAÍ 1997
15
Bresk áhætta
þýskt öryggi
Síðustu mánuði
hafa bresk trygg-
ingafélög boðið söfn-
unarlíftryggingar
hérlendis þar sem
lofað er himinháum
vöxtum og ríkis-
ábyrgð á innstæðu
tryggingakaupans.
Sumum miðlara
bresku tryggingafé-
laganna hefur orðið
talsvert ágengt með
því að ausa gegndar-
lausu lofi yfir sína
vöru en lasta vöru
keppinautanna, s.s.
Allianz, eins al-
stærsta og traustasta
tryggingafélags
heims.
Kjallarinn
Atli Eðvaldsson
framkvæmdastjóri Alli-
anz á íslandi
A kostnað öryggis
Nokkur hópur fólks hefur sann-
færst um ágæti bresku trygging-
anna án þess að kanna málið til
hlítar. Því er vert að benda þeim á
sem hyggja á slíkan sparnað að
„Nafnvextir hafa verið háir á
breskum fjármálamarkaði síð■
ustu áratugi en að teknu tilliti til
verðbólgu og gengislækkunar
breska pundsins hafa raunvextir
þar verið mun lægri en í Þýska■
landi.u
hafa eftirtalin atriði í huga áður
en ákvörðun er tekin um kaup á
breskri tryggingu:
Breskar tryggingar eru ávaxtað-
ar í hlutabréfasjóðum sem þýðir
að sveiflur í ávöxtun eru veruleg-
ar og áhættan sömuleiðis.
Megináhersla er lögð á há-
marksávöxtun á
kostnað öryggis.
Lofað er sérlega
háum vöxtum í
lok samningstíma
sem þýðir lægri
tryggingabætur
við andlát á fyrri
hluta samnings-
tímans.
Opinbert eftirlit
með öryggi við-
skiptavinarins er
takmarkað og
óíullnægjandi
miðað við önnur
Evrópulönd.
Síðustu áratugi
hefur gengi
breska pundsins
stöðugt sigið
gagnvart öðrum
gjaldmiðlum. Til dæmis kost-
aði eitt sterlingspund 11,18
þýsk mörk árið 1965 en aðeins
2,76 í maí 1997.
Síðustu áratugi hefur verðbólga
í Bretlandi verið allt að 25%. Hátt
vaxtastig í Bret-
landi skýrist að
mestu leyti af
þessari - stað-
reynd.
Núverandi að-
stæður í Bret-
landi eru að ein-
hverju leyti öðru-
vísi en alls ekki
heppilegri.
Þegar greiddur
hefur verið kostn-
aður við líftrygg-
inguna, umsýslugjald og aðrar
þóknanir þá er það sem eftir stend-
ur sett í ávöxtun í hlutabréfasjóð-
um. Útborgunin fer síðan eftir
stöðu sjóðanna á útborgunardegi
og getur þá allt eins verið að sparn-
aðurinn hafi rýrnað í pundum talið
og því fáist lægri tala út en greidd
Gengissig breska pundsins
gagnvart þýska markinu
1965: 1£= 11,18 DM
1996: 1£ = 2,63 DM
Verögildi sterlingspunds
í þýskum mörkum
1965 1975 1985
1995
SSSá
Samanburður á
verðbólgustigi
DM/£
30
Þýskaland - Bretland
Bretland«
> Þýskaland ■
-5
1970 1978 1986 1994
_______________ES3
Gengi punds og marks; samanburður á veröbólgu í Bretlandi og Þýskalandi.
var inn. Slíkt hættuspil með lífeyr-
issparnað er ekki ráðlegt.
Nafnvextir hafa verið háir á
breskum fjármálamarkaöi síðustu
áratugi en að teknu tilliti til verð-
bólgu og gengislækkunar breska
pundsins hafa raunvextir þar verið
mun lægri en í Þýskalandi. Vafa-
samt er að leggja háa nafnvexti að
jöfnu við háa raunvexti því oftar
en ekki er því þveröfugt farið. Að
auki er opinbert eftirlit með trygg-
ingafélögum í Bretlandi ekki eins
strangt og í öðrum löndum EB.
Beint út í verðlagið
Síðustu misseri hafa vextir
skuldabréfa verið að meðaltali
u.þ.b. 2% hærri í Bretlandi en
Þýskalandi. Timaritið Economist
spáir 3,2% verðbólgu í Bretlandi á
þessu ári en aðeins 1,8% í Þýska-
landi. Economist spáir einnig 4,5%
hækkun launa í Bretlandi en 1,3%
í Þýskalandi. Reynslan sýnir að
launhækkanir í Bretlandi fara oft-
ast beint út í verðlagið og því má
búast við hærri verðbólgu en spá-
in segir til um.
Flest aðildarríki EB munu taka
upp sameiginlega mynt, Evró, hinn
1. janúar 1999. Ef og þegar Bretland
gerist aðili að myntbandalaginu
munu vextir í Bretlandi að sjálf-
sögðu aðlagast vöxtum í öðrum EB-
ríkjum. Þá mun allur samanburður
ólíkra trygginga verða auðveldari
og kostir söfnunarlíftrygginga
þeirra sem Allianz og fleiri þýzk
tryggingafélög bjóða verða augljós-
ir. Það blasir nefnilega við að ef
raunvextir í Bretlandi væru jafn-
háir og sölumenn bresku trygg-
ingafélaganna halda fram þá
myndi erlent fjármagn streyma
þangað í stríðum straumum. Stað-
reyndin er sú að svo er ekki.
Atli Eðvaldsson
Lestur og framfarir
Framfarir í nútímaþjóðfélagi
byggjast í sívaxandi mæli á upp-
lýsingum og færni til að með-
höndla þær. Meginundirstaðan er
lestrarkunnátta. Lestraráhugi og
greiður aðgangur að upplýsingum
eru einnig lykilþættir. Sá mögu-
leiki að geta sparað sér með lestri
stórfellda fyrirhöfn, tíma og
kostnað með því að nýta skráða
reynslu annars fólks, sem safnað
hefur verið með ærinni fyrirhöfn
öldum saman, ber af flestum öðr-
um möguleikum til að afla
reynslu og þekkingar.
Fyrirtæki og stofnanir, sem
taka skipulega á því að afla sér
nýrrar þekkingar án afláts og
nýta hana til sívirkra breytinga
og framfara, skara oftast fram úr.
Þau eru fljót að aðlaga sig í sí-
breytilegu umhverfi og tileinka
sér nýja tækni. Þau sýna því oft-
ast mestan hagnað og árangur.
Lestur og breytingar
Fólkið, sem sýnir sjálfstætt
frumkvæði og fylgist stöðugt
með, er sama fólkið sem á upptök
að framfórum ellegar tekur þeim
opnum örmum og af viðeigandi
gagnrýni. Víðtækur lestur, sem
nýtist til sivirkrar þekkingaröfl-
unar, er því ein meginforsendan
fyrir því að eyða ótta við breyt-
ingar. Ólesið, reynslulítið og fá-
frótt fólk, sem hræðist hið
óþekkta, það sem það hefur til
dæmis ekki lesið um, tefur fram-
farir. Þetta á ekki siður við um
langskólagengið fólk en aðra.
Sá sem stígur út fyrir bás eig-
in þekkingar er þegar kominn á
hálan ís. Engu skiptir þótt „bás-
inn sé mjög
stór“, þ.e. þekk-
ingin mikil. Um
leið og komið er
eitt skref út fyr-
ir hann þá kem-
ur upp hræðsla
við breytingar.
Ákvarðanir
verða löturhæg-
ar og hikandi.
Þessu ástandi
fylgir gjaman rík tilhneiging til
að hæðast að þeim sem hafa
meiri þekkingu, þeim lesnu. Sá
fáfróði reynir oft að upphefja
sjálfan sig með því að gera lítið
úr þýðingu þess sem hann ekki
kann.
Lestur og símenntun
Fyrirsjáanlegt er að stóraukin
símenntun verður
að koma til á kom-
andi árum til að við-
halda og efla sam-
keppnishæfni þjóð-
arinnar. Hér á landi
njóta um 20-25.000
manns endurmennt-
unar af einhverju
tagi ár hvert. Heild-
arfjöldi vinnandi
fólks er á hinn bóg-
inn um það bil
140.000 manns. Af
þessu má sjá að ein-
ungis 1/5-1/7 af
starfandi fólki nýtur
einhverrar endur-
menntunar árlega.
Eðlilegt keppimark
miðað við þær
hröðu breytingar
sem eru í atvinnulífi
er að allt fólk á vinnumarkaði
njóti símenntunar jafnt og þétt.
Nýverið gerði ég lauslega skoð-
anakönnun meðal nokkurra ein-
staklinga á því hve miklum tíma
væri eðlilegt að hver vinnandi
maður eyddi vikulega í
starfstengda símenntun. Svörin
voru á bilinu 1-6 klukkustundir.
Flestir töldu 1-2 klukkustundir
mjög eðlilega ástundun sem nán-
ast allir ættu að geta ráðið við.
Miðað við þessar forsendur og sé
ráð fyrir því gert að meðaltals-
lengd námskeiða séu 10-20
klukkustundir þá kemur á dag-
inn að 10-30 falda
þyrfti umfang núver-
andi endurmenntun-
ar til að ná lægri
kantinum á þessum
tölum fyrir allt vinn-
andi fólk. Hér er eins
og gefúr að skilja um
mjög grófgert mat að
ræða sem útfæra
þarf betur. Að auki
spannar það einung-
is hinn formlega
hluta þekkingaröfl-
unarinnar. Það sem
mestu skiptir kemur
á hinn bóginn
greinilega fram.
Umfang símenntun-
ar má auka mjög
verulega án þess að
nokkrum manni sé
ofgert. Og full
ástæða er til að ætla að ærin
ástæða sé til að gera stóraukin
átök á þessu sviði til að viðhalda
og auka samkeppnishæfni þjóð-
arinnar. Þetta er eins og flestir
sem til þekkja illgerlegt með
hefðbundnum aðferðum vegna
kostnaðar. Eini möguleikinn í
stöðunni er að byggja í stóraukn-
um mæli á námsgögnum og hlut-
fallslega miklu sjálfsnámi. Öflug
lestrarkunnátta og lestrarvilji er
sá homsteinn sem nýskipan í sí-
menntun verður öðru fremur að
byggja á.
Jón Erlendsson
„Óiesið, reynslulítið og fáfrótt
fólk, sem hræðist hið óþekkta,
það sem það hefur til dæmis ekki
lesið um, tefur framfarir. Þetta á
ekki síður við um langskólagengið
fólkt en aðra.u
Kjallarinn
Jón Erlendsson
yfirverkfræðingur Upp-
lýsingaþjónustu Háskól-
ans
Með og
á móti
Hækkun sjálfræðisaldurs
Guöný Guöbjörns-
dóttir þingmaöur.
Breyttar þjóð-
félagsaðstæður
í Barnasáttmála Sameinuðuð
Þjóðanna segir að börn séu allt
fólk í heiminum sem er yngra en
18 ára og er markmið hans að
vernda mannréttindi bama með
því að leggja
ábyrgð á herðar
foreldra og sam-
félagsins. Hvort
sem litið er til
Norðurlanda,
Evrópu eða
Bandaríkjanna
er sjálfræðisald-
ur 18 ár. Hér
hefur sjálfræðis-
aldur miðast við 16 ár allt frá 1281.
Síðan hafa þjóðfélagsaðstæður
breyst mikið. Með auknumkröfum
um menntun og færni og ýiðvar-
andi atvinnuleysi eru ungmenni
háðari foreldrum sínum og búa
80-90% þeirra í foreidrahúsum.
Forsjárskylda foreldra er fram-
lengd til 18 ára sem auðveldar for-
eldrum að fylgjast með skólagöngu
og útiveru og til að hindra að með-
ferð vegna fikniefhaneyslu eða geð-
sjúkdóma sé rofm af börnunum
sjálfum. Þétta skyldar einhig sam-
félagið til að virða það að þessi ald-
urshópur er börn sem þarf viðeig-
andi þjónustu. Rökin eru því
breyttar þjóðfélagsaðstæður, þörf
fyrir menntun ungmenna, sam-
ræming við erlenda löggjöf og við
alþjóðlega sáttmála, barnaverndar-
sjónarmið og til að auðvelda með-
ferð ungmenna. Ef fjölskylduað-
stæður eru slæmar getur ung-
menni losnað að heinian skv.
barnaverndarlögum.
Sýnir vantraust
Þessum tímabilum hefur verið
skipt á Islandi í ósjálfræðistímabil,
sjáifræðistímabil og lögræðistima-
bil. í dag er lagt til að ósjálfræðis-
aldurinn verði hækkaður. Ekkert
hefur komið
fram af rökum i
þeim efnum
sem hald er í
önnur en þau að
menn segja að
það verði að
samræma lög-
gjöf gagnvart
sumum Evrópu-
ríkjum með
þessu og að vegna lengri skóla-
göngu séu börn lengur á heimilum
sínum. Við höfum hins vegar í
stjórnarskránni ákvæði um að geti
menn ekki séð fyrir sér og sínum
er ætlast til að samfélagið sjái fyr-
ir þeim og þar var þetta gamla
ákvæði „enda séu þeir þá öðrum
háðir.“ Við höfum verið að slaka á
þessu í allri lagasetningu. Það er
t.d. ekki litið svo á að fatlaðir séu
með einhverjar sérstakar skyldur í
samfélaginu þó þeir búi við fótlun
og þurfi af þeirri ástæðu á f]ár-
magni að halda. Sá sem er ungur
er vissnlega viss byrði á samfélag-
inu en hann á eftir að bera uppi
þetta sama samfélag síðar. Hann er
aðeins að taka út af reikningi sem
hann á eftir að leggja inn á. Og
mín skoðun er sú að grundvallar-
atriðið í öllu uppeldi sé að sýna
ungu fólki traust. Því hefur verið
sýnt traust á íslandi og það hafa
mjög fáir brugðist því trausti. Lög-
brot hjá ungu fólki eru ekki al-
gengari en hjá fullorðnu fólki
þannig að réttindaskerðing hjá
þeim á ekki við nein rök að styðj-
ast út frá því að unglingar hafi
ekki staðið sig. Ég tel að ísland í
dag eigi betur menntaða og hæfari
æsku til að takast á við vandamál
sinnar samtíðar en við höfum
nokkurn tíma átt áður. Þess vegna
fmnst mér með ólíkindum sú for-
ræðishyggja að telja að það eigi að
svipta þennan hóp þeim rétti sem
hann hafði, að verða sjálfráða 16
ára. Mér frnnst mjög alvarlegt til-
tæki að hækka ósjálfræðisaldur-
inn. -ggá