Dagblaðið Vísir - DV - 18.06.1997, Side 13

MIÐVIKUDAGUR 18. JUNI 1997
13
Fóstureyðingar á íslandi:
Hlutlaus fræðsla
um staðreyndir
í þætti Ríkissjón-
varpsins, Kastljósi, sem
fyrir allnokkru fjallaöi
um fóstureyðingar, var
talað um fátækt og
menntunarskort í
tengslum við aðgerðina
fóstureyðingu. Öll erum
við sammála um að
menntun og góð fjár-
hagsleg afkoma ætti að
vera hlutskipti okkar
allra. Staðreyndin er
hins vegar sú að ísland
væri varla á kortinu
sem byggt ból ef kyn-
slóðin sem nú er á miðj-
um aldri - tala nú ekki
um aldamótafólkið -
hefði haft þann mæli-
kvarða.
Upplýsingamiðlun
Máttarstólpar íslensks samfé-
lags í dag er fólkið sem fæddist
margt hvert í sárri fátækt og til-
heyrði barnmörgum fjölskyldum
þar sem pabbi og mamma höfðu
ekkert lært í uppeldisfræðum
nema það sem lærðist frá kynslóð
til kynslóðar. Tímamir hafa
breyst. Það er hvorki menntunar-
skortur né fátækt sem ráða ferð-
inni í þessu vandmeðfama máli
heldur skortur á réttum upplýs-
ingum, skortur á stuðningi og á
stundum óábyrg innprentun þar
sem staðreyndum er gróflega hag-
rætt.
Besta og trúlega eina leiðin til
þess að bjarga á níunda hundrað
bömum ár hvert frá þessum örlög-
um er upplýsinga-
miðfun, hiutlaus
fræðsla um stað-
reyndir, án þess að
halla máli. Margar
konur mundu þá
hætta við og þakka
það alla ævi. Það er
því alvörumál að
tala um aðgerðina
fóstureyðingu sem
„augnabliks fram-
kvæmd“, „sjálf-
sagða þjónustu",
„ekki vandamál",
að konur jafni sig
eftir „tvær til þrjár
klukkustundir"
eins og gert var í
fyrmefhdum þætti.
Augnabliksfram-
kvæmdin verður mörgum eilífðar-
löng og klukkustundirnar 2-3
verða mörgum óteljandi.
Smokkurinn ekki lausnin
Það verður aldrei hægt að kom-
ast hjá fóstureyðingum að fullu og
öllu, þær eiga rétt á sér við vissar
aðstæður, enda tala núgildandi lög
um læknisfræðilegar og óviðráð-
anlegar félagslegar ástæður, en
það getur varla
verið rétt að
mæla nánast með
þeim.
Kastljósþáttur
Ríkissjónvarpsins
endaði á hroli-
vekjandi tölum
um fóstureyðing-
ar utan úr hinum
stóra heimi. Þær
minntu ónotalega
á ofbeldisvandamál samtímans
m.a. gagnvart börnum. í umfjöllun
um þau mál, m.a. í Japan, kemur í
ljós að margir telja samasemmerki
þarna á milli. Móðir Teresa sagði
á sínum tíma: „Hin mesta ógnun
við heimsfriðinn er hróp hins of-
sótta, ófædda barns.“ Skyldu þessi
orð hennar geyma sannleik?
Okkur sem eldri erum ber
skylda til að vera heiðarleg í um-
ijöllun okkar um þessi mál við
börn okkar og ungmenni. Okkur
ber að reynast öllum vel og dæma
engan - en við berum ábyrgð. Eið-
urinn sem kveður á um að hlúa
að, vernda og líkna frá getnaði til
grafar er enn í fullu gildi.
Fóstm'eyðingafaraldurinn á ís-
landi sýnir betur en flest annað
gildismat okkar. Vandinn og iausn
vandans liggur hjá okkur sjálfum í
siðferðismati okkar og uppeldisað-
ferðrnn.
Smokkurinn er ekki lausnin
eins og sumir virðast halda, ekki
heldur þótt hann fengist gefins á
koddann hvert kvöld eða héngi
ókeypis við hvers manns dyr alla
daga. Um hvað snýst málið í raun?
Jú, barn verður til við samfarir.
Þegar upp er staðið kemur í ljós að
annar aðilinn eða báðir kæra sig
ekkert um þetta barn. Hvað er það
sem viðkomandi kærir sig ekki
um?
Hvað er þetta sem við köllum
fósturvísi, fóstur eða barn? Á
einni dagsstund söfnum við millj-
ónum króna. Ég sé fyrir mér hús
við Eiríksgötu þar sem kvenfélags-
konur með óþrjótandi elju og
dugnaði komu á fót fyrsta flokks
fæðingaraðstöðu fyrir kynsystur
sínar þegar þeim þótti ekki nógu
vel að þeim búið. í þessu húsi
fæddist ár hvert sami fjöldi bama
og sá hópur sem nú fær ekki að sjá
dagsins ljós. Bömin þar urðu yfír
20.000. Væri það ekki áhugavert að
opna þetta hús aftur til þjónustu
fyrir mæður og börn, fyrir vafa-
bömin, að þau fæddust þar sem
flest og dveldu þar tímabundið eða
til lengri tíma ef þyrfti, aðstand-
endum og íslenskri þjóð til heilla?
Sú fjárfesting margfaldaðist í öllu
tilliti.
Á íslandi er margt fólk sem veit
ekki aura sinna tal, sumt komið á
efri ár, svo og eru fyrirtæki sem
græða á tá og fingri. Væri ekki
ágóðanum vel varið til að fjárfesta
í svo lifandi fyrirtæki? - Að auki.
Ef við eigum að lifa af sem þjóð,
megum við ekkert barn missa.
Hugleiðum það.
Hulda Jensdóttir
Kjallarinn
Hulda Jensdóttir
Ijósmóðir
„Fóstureyöingafaraldurinn á ís-
landi sýnir betur en flest annaö
gildismat okkar. Vandinn oglausn
vandans liggur hjá okkur sjálfum
í siðferðismati okkar og uppeldis■
aðferðum
Lestin stoppar
Eitt af því fyrsta sem ég lærði i
skipulagsnámi i Bandaríkjunum
var sagan um bæinn Caliente sem
varð til á fyrstu árum jámbraut-
anna. Þar sem gufulestirnar
þurftu oft að stoppa til eftirlits og
til að taka vatn og eldsneyti urðu
til bæir eins og Caliente sem
byggðu tilvist sína á þjónustu við
járnbrautirnar.
Smám saman breyttist tæknin,
gufulestirnar
hurfu og bens-
ínknúnar og raf-
knúnar lestir
komu í staðinn.
Þær þurftu mun
sjaldnar að
stoppa og með
því hurfu for-
sendurnar fyrir
tilvist bæja eins
og Caliente. Þeir
liðu undir lok og
urðu draugabæir
og má finna fjölda þeirra um öll
Bandaríkin. Um þá syngur m.a.
Johnny Cash: „the train doesn’t
stop here anymore".
Reyndu íslendingar að
stýra hinu óstýranlega?
Á íslandi finnast eyðibýli með
fram flestum þjóðvegum og þegar
síldin hvarf urðu afskekktir síld-
arbæir að draugabæjum. Enn ger-
ast breytingar sem kippa stoðum
undan tilvist smábæja. Afskekkt
sjávarþorp byggðust upp þegar ná-
lægð við fiskimið var mikilvæg til
að hægt væri að vinna aflann
óskemmdan. Með breyttri veiði-
tækni hefur dregið úr mikilvægi
nálægðarinnar og rekstrargrund-
völlur þorpanna veikst. Reynt hef-
ur verið að halda lífinu í þeim
með opinberu fé til togarakaupa
og byggingar frystihúsa.
Þessu fylgdu vega- og flugvalla-
„Afskekkt sjávarþorp byggðust
upp þegar nálægð við fískimið var
mikilvæg til að hægt væri að vinna
aflann óskemmdan. Með breyttri
veiðitækni hefur dregið úr mikil-
vægi nálægðarinnar og rekstrar-
grundvöllur þorpanna veikst. “
gerð og lán til byggingar íbúðar-
húsnæðis, skóla, félagsheimila og
þjónustubygginga. Spurningin er
hvort hér hafi verið reynt að stýra
hlutum sem ekki er hægt að stýra,
líkt og ég hef áður rakið í sænskri
efnahagsþróun. Fjárfestingarnar
urðu oft óarðbærar og illnýtanleg-
ar og oft hefur t.d. illseljanlegt
húsnæði orðið þeim fjötur um fót
sem flytja vilja frá þessum stöð-
um.
E.t.v. er hægt að nýta hina nýju
hér ekki lengur
tölvu- og fjarskipta-
tækni til að breyta at-
vinnuháttum á ein-
hverjum þessara
staða þar sem hún
gerir það að verkum
að staðarval fyrir-
tækja er minna háð
nálægð við þéttbýli en
áður. Þó er varasamt
að ofmeta þennan þátt
og ekki er hægt að
bjarga allri lands-
byggðinni með því.
Góöar samgöng-
ur forsenda
byggöar
ísland er mjög
strjálbýlt land og
samgöngur erfiðar.
Jafnframt aukast
kröfur um greiðar og
skjótar samgöngur í nútímasamfé-
lagi. Það er t.d. eitt af aðalmark-
miðum ESB að byggja upp gott
samgöngukerfi í Evrópu. Lögð er
megináhersla á stofnkerfi milli
stærri borga en jafnframt að
tengja strjálbýl svæði við þessar
borgir með þéttriðnara dreifikerfi.
Sama mynd blasir við okkur Is-
lendingum. Gott stofnvegakerfi og
flugsamgöngur eru forsendur
byggðar utan höfuðborgarsvæðis-
ins. Uppbygging stofnvegakerfis-
ins hefur gengið hægt en það er þó
orðið sæmilega gott og nær til
flestra stærri bæja.
Flugsamgöngur hafa
einnig batnað og geta
t.d. staðir eins og
Sauðárkrókur og
Húsavík, sem áður
sóttu mestalla þjón-
ustu til Akureyrar,
nú sótt ýmsa þjónustu
beint til Reykjavíkur.
Til að halda byggð
utan þéttbýlisstað-
anna verðum við sið-
an að tengja minni
staði við þá bæi sem
standa við hringveg-
inn eða hafá góðar
flugsamgöngur. Það
er svo alltaf matsat-
riði hvað hægt er að
ganga langt í að halda
uppi samgöngum við
afskekkta staði „þar
sem lestin stoppar ekki lengur".
Þar verða málin að skoðast í ljósi
breyttra atvinnuhátta, kostnaðar
og hagkvæmni fyrir þjóðarbúið.
Oft er talað um ofþenslu á höf-
uðborgarsvæðinu. Að mínu mati
er það þó varla rétt þar sem
Reykjavík er mjög lítil borg á al-
þjóðamælikvarða. Hins vegar er
nauðsynlegt að tryggja jafnvægi í
byggð landsins og verðum við að
beina okkar takmarkaða fjár-
magni þangað sem það gerir mest
gagn.
Bjarki Jóhannesson
Kjallarinn
Dr. Bjarki
Jóhannesson
skipulagsfræðingur,
starfar í Svíþjóð
Með og
á móti
Sýnir TIMMS að rangri
skólastefnu hafi verið
fylgt hérlendis síðastliðin
ár?
Sigríöur A. Þóröar-
dóttir, þingmaöur
sjálfstæöisflokks
og formaöur
menntamálanefnd-
ar Alþingis:
Herðum á
námsskrár-
vinnunni
„Rannsókn-
in staðfestir að
það er ýmis-
legt sem við
þurfum að
gera miklu bet-
ur, standa bet-
ur að stærð-
fræðikennslu
og raungreina-
kennslu al-
mennt. Upp úr
1970 voru gerð-
ar breytingar á
íslensku skóla-
kerfl sem ég held að hafi ekki ver-
ið til góðs. Nú allra síðustu ár hef-
ur staðið yfir endurskoðun á lög-
um um grunn- og framhaldsskóla.
Við erum komin langt í þeirri
vinni þar sem gerðar eru meiri
kröfur og bætur innan mennta-
kerfisins.
Meginmálið er að gerðar séu
kröfur til árangurs og að skólatím-
inn sé vel nýttur. Hann hefur ver-
ið styttri hér en víðast hvar ann-
ars staðar. Það er verið að einsetja
skólana, leggja aukna áherslu á
starfsmenntun i framhaldsskólun-
um og fleira sem getur bætt skóla-
starflð.
Ég er ekki í neinum vafa um að
við erum á réttri leið og við erum
að nota niðurstöðurnar úr þessari
könnun til að herða enn á okkur í
námsskrárvinnunni sem verið er að
vinna að einmitt núna. Endurskoð-
un hennar á að ljúka á næsta ári.”
Skóli fyrir alla
Nei - alls
ekki. En niður-
stöðurnar
sýna að ís-
lensk ung-
menni á
ákveðnu ald-
ursskeiði búa
ekki yfír sams
konar kunn-
áttu í ákveðn-
um námsþátt-
um og jafnaldrar þeirra í Singa-
poor og á nokkrum öðrum ijar-
lægum stöðum. Þær sýna líka að
þessi sami aldurshópur íslenskra
bama hefur svipaða kunnáttu í
þessum námsþáttum og jafnaldrar
þeirra í löndum sem nær okkur
eru með tilliti til menningar og
samfelagshátta.
Vilji menn líta svo á að TIMMS-
niðurstöðurnar gefi vísbendingar
um skólastarf almennt má alveg
eins fullyrða að þær sýni að
áherslur í skólastarfl í Norður-
Evrópu séu aðrar en í Austurlönd-
um - og það ætti engum að þykja
undarlegt. Hér á landi og í ná-
grannalöndum okkar hafa menn
hingað til viljað byggja upp skóla
fyrir alla, hvemig sem þeir eru af
guði gerðir og hvemig sem efna-
hagslegar aðstæður þeirra eru,
skóla sem mótast af umburðar-
lyndi og víðsýni og býr nemendur
undir líf og starf í okkar samfé-
lagi. Það fmnst mér rétt skóla-
stefna. Ég sé enga ástæðu til að
líta á niðurstöður TIMMS-könn-
unarinnar um kunnáttu ákveðins
nemendahóps í ákveðnum náms-
þáttum sem sönnun hins gagn-
stæða.
Svanhildur Kaaber,
kennari og varafor-
maöur fræösluráös
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á netinu.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@centrum.is