Dagblaðið Vísir - DV - 16.08.1997, Blaðsíða 16

16
^emting
LAUGARDAGUR 16. AGUST 1997
Daisy L. Neijmann hefur gefið út bók um vestur-íslenskar bókmenntir á 19. og 20. öld:
íslenska röddin lifir enn
í sumar kom út 1 Kanada bókin
The Icelandic Voice in Canadian
Letters (íslenska röddin í kanadísk-
um bókmenntum) eftir Daisy L.
Neijmann, aðstoðarprófessor í is-
lensk-kanadískum fræðum við há-
skólann í Manitoba. Þetta er dokt-
orsritgerð hennar, ríflega 400 síður.
Þar rekur Daisy sögu íslands og ís-
lenskra bókmennta fram að vestur-
ferðum í stuttu máli en aðallega
fjallar bókin um bókmenntir fólks
af íslenskum ættum í Kanada, bæði
þær sem skrifaðar voru á íslensku
og ensku. Það er Carleton Uni-
versity Press sem gefur bókina út.
Daisy talar reiprennandi íslensku
þó að hún sé hollensk og búi í
Kanada og fyrsta spurningin er eðli-
lega hvers vegna stúlka frá Amster-
dam verður sérfræðingur í bók-
menntum Vestur-íslendinga.
Bók fyrir
alla áhugamenn
„Ég kynntist kanadískum bók-
menntum í enskunámi við háskól-
ann í Amsterdam," segir Daisy.
„Kennarinn minn var frá Chicago
og af sænskum ættum og vissi tölu-
vert um bókmenntir Norðurlanda-
búa í Norður-Ameríku. Hann sagði
mér frá því hvað Vestur-íslendingar
hefðu verið duglegir að skrifa en þá
var ég löngu orðin hrifín af íslandi.
Daisy L. Neijmann - skrifaði doktorsritgerð um vestur-íslenskar bókmenntir
Ég kom hingað fyrst átján ára árið
1982 og seinna kenndi ég nokkur ár
á Húsavík. Ég ákvað að skrifa MA-
Steinullarbíllinn auglýsir
Einangrum öll hús, ný sem gömul, með steinull
frá Sauðárkróki.
Ullinni er blásið á sinn stað hvort sem er
í holrúm, útveggi, þök, innveggi (hljóðeinangrun) eða
ofan á loftplötur.
Getum komist að stöðum sem erfitt er að komast að.
Ókeypis skoðun - Gerum tilboð
JÓN ÞÓRÐARSON
Sími 587-9194, bílas. 853-3892, fax 587-9164
Smáauglýslngadeild DV er opin:
• virka daga kl. 9-22
• laugardaga kl. 9-14
• sunnudaga kl. 16-22
Tekið er á móti
smáauglýsingum
til kl. 22 til birtingar
nœsta dag
Ath.
Smáauglýsing í
Helgarblað DV
þarf þó að berast
okkurfyrir kl. 17
á föstudag
a\\t mllH himir,'
°e>c

Smáauglýsingar
550 5000
ritgerð um bókmenntir Vestur-Is-
lendinga og seinna doktorsritgerð
um þær þvi um þær hafði nánast
ekkert verið skrifað. Þetta var leið
mín til að sameina áhugann sem ég
hafði alltaf haft á íslandi og áhug-
ann á kanadískum bókmenntum."
- En fyrir hvern er svona doðr-
antur á ensku um vestur-íslensk-
ar bókmenntir? Hver á að lesa
þessa bók?
„Ég skrifaði hana ekki fyrir Vest-
ur-íslendinga sérstaklega heldur
fyrir Kanadamenn og íslendinga og
reyndar alla sem hefðu áhuga á bók-
menntum og innflytjendamenningu.
Ég vildi að fólk, sem ekki vissi neitt
um efnið, gæti lesið hana, þess
vegna útskýri ég bæði íslenska og
kanadíska menningu í bókinni. Hún
er ekki ætluð fræðimönnum ein-
göngu heldur öllum sem áhuga hafa
á þessu efni.“
- Þú hefur lesið enskar, banda-
rískar og kanadískar bókmenntir
- er eitthvað sérstakt við bækur
rithöfunda af íslenskum ættum?
Er einhver „íslenskur tónn“ í
rödd þeirra?
„Já, það er niðurstaða mín. Þegar
ég fór til Kanada til að rannsaka
þetta efni fór ég með ísland í huga
og bjóst við að finna það þar. Finna
íslenska menningu meðal afkom-
enda vesturfara. En ég fann hana
ekki og fyrst varð ég fyrir vonbrigð-
um. Þetta er ekkert íslenskt, hugs-
aði ég, þetta er bara kanadískt! Mað-
ur verður aö fara undir yfirborðið
til að komast að kjarnanum, þá
finnur maður að þetta er sérstök
menning, ekki al-íslensk og ekki al-
kanadísk. Hún er meira kanadísk
en íslensk en alveg sérstök blanda
samt. Og hún er ennþá mettuð af
áhrifum frá íslenskri menningu
þegar vel er að gætt. Fólk heldur
tengslunum ótrúlega vel við. Eitt
mikilvægt atriði er til dæmis gróin
virðing fyrir menningu, námi og
bókmenntum meðal þessa fólks,
sem ekki var algeng meðal innflytj-
enda af öðru þjóðemi, og margir
vestur-íslenskir rithöfundar hafa
talað um hvað sá stuðningur hafi
verið þeim mikils virði. Vestur- ís-
lenska samfélagið virðir sín skáld.
Það var mjög sérstakt og hafði drjúg
áhrif. Þess vegna eiga Vestur-íslend-
ingar hlutfallslega marga rithöf-
unda og þeir nota ýmislegt úr upp-
runanum í hókum sínum.“
- Þó segirðu 1 bókinni að helstu
núlifandi vestur-íslensku rithöf-
undarnir, Bill Valgardson, Krist-
viö háskólann í Amsterdam.
DV-mynd E.ÓI.
jana Gunnars og David Amason,
hafl snúið baki við fjölþjóðmenn-
ingarstefnu Kanada og eiginlega
neitað að vera af einhverju sér-
stöku „þjóðarbroti“ til þess að
koma í veg fyrir að verk þeirra
yrðu sett á ákveðinn bás. Er þetta
ekki mótsögn við það sem þú
sagðir núna?
„Að hluta til. Ég held að áhrifin
frá upprunanum séu enn alveg jafn-
sterk og áður en höfundar fara var-
legar í að láta þau í ljós í bókum sín-
um. Ef rithöfundar eru augljóslega
af einhverjum uppruna öðrum en
A bókarkápu er táknræn mynd af
hauskúpu af stórgrip og brotnum
báti sem aldrei kemst til baka - en i
baksýn er sólin aö koma upp yfir
sléttunni miklu. Listamanns er ekki
getið.
breskum þá er svo auðvelt að af-
greiða þá sem slíka. Það væri sér-
staklega ósanngjarnt gagnvart vest-
ur- íslenskum höfundum vegna þess
að Vestur-íslendingar eru svo
ákveðnir í að vera Kanadamenn,
skera sig ekki úr. Þeir eru ekki ís-
lendingar heldur Kanadamenn af ís-
lenskum ættum. Og flestir eru stolt-
ir af því.“
Hvað eru
„góðar bókmenntir"?
- Þú segir í bók þinni að
kanadíska bókmenntastofnunin
meti jafnvel bestu rithöfundana
meðal Vestur-íslendinga lítils.
Eru þeir þá nokkuð góðir í raun
og veru?
„Hvað meinarðu þegar þú segir
„góðir“? Hvaða mælikvarða not-
arðu? Kanadíska bókmenntastofn-
unin er samsett af karlmönnum af
breskum ættum og kanadískri yfir-
stétt - því Kanada er ekki stéttlaust
þjóðfélag þó að því sé stundum hald-
ið fram. Þessir menn hafa ákveðið
hvað séu góðar kanadískar bók-
menntir og það hefur verið erfitt
fyrir konur og fólk af öðru þjóðerni
en bresku að komast í þann hóp.
Það „eðlilega" er að vera hvítur
karlmaður af breskum ættum, allt
annað er „óeðlilegt“ þó að það geti
verið gasalega sniðugt og skemmti-
legt! En þetta er óðum að breytast
núna.
Ég get kannski ekki sagt að Valg-
ardson, Amason eða Gunnars séu
höfuðskáld Kanada en þau eru mjög
góðir höfundar og eiga skilinn sess
sem slíkir. Ennþá er það eiginlega
bara Kristjana sem hefur hlotið þá
virðingu sem henni ber, hún er
mikils metin í hópi framúrstefnu-
höfunda í Kanada."
- En þau eru orðin varkárari
að túlka íslensk viðhorf í bókum
sínum, segirðu; þagnar þá ekki
„íslenska röddin“ í kanadiskum
bókmenntum endanlega?
„Ég hef hugsað mikið um þetta.
Ég held að áhrif frá upprunanum
hafi alltaf gengið í bylgjum og ég hef
trú á að svo verði áfram. Þó að þau
séu á undanhaldi í svipinn koma
þau aftur. Aðalatriðið er að þessir
höfundar eiga ekki að þurfa að
finna aðrar leiðir til að tjá sig en
eru þeim eiginlegar. Vestur-íslend-
ingar eru líka Kanadamenn og
þeirra gildi eru alveg jafnrétthá og
annarra. Svarið við spurningunni
er: Nei, ég held að röddin þagni
ekki.“
Óeðlilegt
tttu eftirlætisskáld meðal
skjólstæðinga þinna?
„Ég er mjög hrifin af sumum
verkum Kristjönu Gunnars, sérstak-
lega ljóðunum. Hún er eitt besta
kanadíska ljóðskáldið nú á dögum.
En ég er hrifin af öllu sem Bill Val-
gardson hefur gert. Hann er eftir-
lætið mitt í nútimanum. Af eldri
skáldum er ég hrifnust af Guðrúnu
Finnsdóttur. Hún skrifaði frábærar
smásögur um líf landnema í Kanada
en þær hafa ekki vakið þá athygli
sem þær eiga skilið af því að hún
skrifaði á íslensku. Kirsten Wolf var
að gefa út bókina Westem Icelandic
Women Writers með verkum eftir
Guðrúnu og fleiri kvenrithöfunda af
íslenskum ættum í Kanada. Það
vekur vonandi athygli á þeim en
Guðrún þyrfti að fá heila bók fyrir
sig á ensku.“
- íslendingar hafa sýnt vestur-
íslenskum rithöfundum lítinn
áhuga og lítið þýtt og geflð út af
verkum þeirra. Finnst þér það
eðlilegt?
„Nei. Ég skil hvers vegna íslend-
ingum var illa við þá sem fóru á sín-
um tíma en ég skil ekki hvers vegna
þeir eru ennþá svona áhugalausir.
Mér fyndist eðlilegt að íslendingar
hefðu meiri áhuga á þessum höf-
undum en öðrum erlendum rithöf-
undum. íslenska röddin heyrist
ennþá í bókum þessa fólks. Hún er
auðvitað ekki eins og röddin í bók-
menntum sem skrifaðar eru á ís-
landi, hún hefur breyst. En það
merkilega er að hún er ennþá lif-
andi og íslendingar geta verið stolt-
ir af því. Vestur- íslenskir rithöf-
undar geta sagt íslendingum að ís-
lensk menning getur lifað erlendis
sem minnihlutamenning. Hún getur
lifað þó að hún breytist."
-SA