Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.1997, Blaðsíða 10

10
wenning
& "h
MIÐVKUDAGUR 5. NÓVEMBER 1997 JLlV
Samevrópsk
konungasaga
í bók Ármanns Jakobssonar, í
leit að konungi, er fjallað af
miklum lærdómi um konungs-
mynd íslenskra konimgasagna
ffá þjóðveldisöld - þegar íslend-
ingar lutu engum konungi.
Stuðst er við helstu konungasög-
ur íslenskar og samsteypur
þeirra en því miður er drótt-
kvæðum og sögum af Ólafi
Tryggvasyni og nafna hans Har-
aldssyni haldið utan við með
þeim rökum að þær standi nærri
helgisögum og gætu því ruglað
myndina nokkuð. Lagt er upp
með hefðbundna skoðun um sér-
stöðu íslenskra konungasagna
en þó ekki bent á annað sér-
kenni en að þær voru ritaðar á
þjóðtungu íslendinga í stað lat-
ínu. Ekkert er þar vitnaö til þess
að írar rituðu líka sögur af kon-
ungum á móðurmáli sínu.
Eftir ágætan inngang um ís-
lensk konungasagnarit og mjög
greinargott yfirlit um þróun
konungsvalds í Evrópu kemur
meginhluti bókarinnar þar sem
gerð er grein fyrir hugmyndum
Evrópumanna á miðöldum um
konunga, hvaða kostum og
dyggðum þeir þyrftu að vera
búnir, hvemig vald þeirra væri
til komið, hvaða hlutverki þeir
ættu að gegna og hvemig sam-
skiptum við ríki, land og þegna
skyldi háttað. Ármann leitar síð-
an uppi sams konar hugmyndir í
íslenskum konungasögum. Sum-
ar eiga þó ekki eingöngu við um
konunga heldur líka hetjur og hversdagsfólk.
Viska og hófsemi eru tii dæmis dyggðir sem
Hávamál telja kost á hverjum manni og fjöl-
margar sögur em til vitnis um að menn voru
bomir til þjóðfélagsstöðu sinnar, konungar jafnt
sem höfðingjar, frjálsir bændur og þrælar.
Öll þessi umfjöúun er rösklega skrifuð og ein-
kennist af traustum tökum á efninu en líður fyr-
ir þá aðferð að leggja upp með almennar hug-
myndir sem em felldar að einstökum verkum
fremur en að greina fyrst einstök verk og reyna
sagna út frá þeirra eigin forsend-
um með niðurstöðum um innri
þróun sem endurspeglar bæði
menntunarstig og afstöðu þeirra
einstaklinga sem aö ritun ver-
kanna stóðu. Sú framsetning og
þau persónulegu efnistök sem
þar koma fram hefðu að skað-
lausu mátt setja meiri svip á bók-
ina í heild.
Hvergi er glímt við þann að-
ferðafræðilega vanda sem er í því
fólginn að þegar menn fóru að
skrifa sögur og kvæði um forna
konunga voru þeir að fella hefð-
bundinn, munnlegan þekkingar-
arf að nýju formi ritmenningar.
Því er það hæpið, eins og víða er
gert, að telja fjöldamargt til nýj-
unga á 12. öld af því að þá komi
það fýrst fram i rituðum heimild-
um - sem helgast yfirleitt af því
aö frá þeim tíma eru elstu rit-
heimildimar.
í leit að konungi er verðugur
fulltrúi þeirra miðaldafræða sem
hafa hin síðari ár tengt íslenskar
fornbókmenntir við bókmennta-
iðju klerka á meginlandi Evrópu.
í stað þess að miklast af sérstöðu
íslendinga hefur verið lögð
áhersla á hið samevrópska í hug-
myndaheimi og efnisskipan ís-
lenskra verka. Eftir stendur þó
að íslenskar fornbókmenntir eru
ólíkar öllu öðru sem skrifað var
á miðöldum enda þótt þær beri
þess augljós merki að þeir sem
stóðu að ritun þeirra hafa ekki
búið á hugmyndafræðilegu
eyðiskeri. Bók Ármanns er glæsilegt framlag til
rannsókna á íslenskum konungasögum og kær-
komin lausn frá því púsluspili ffæðanna að ráða
í innbyrðis rittengsl einstakra verka og hand-
rita. Um leið er hún mikilsvert skref í þá átt að
tengja bókmenntimar við ytri veruleika höf-
unda og áheyrenda þeirra.
Ármann Jakobsson
í leit að konungi
Háskólaútgáfan 1997
Ármann Jakobsson - framlag hans til rannsókna á konungasögum er glæsilegt.
DV-mynd Pjetur
Bókmenntir
Gísli Sigurðsson
síðan að bera þau saman við það sem þekkt er
annars staðar ffá.
Síðasti kafli bókarinnar og sá gagnlegasti
fjallar um konungsímynd íslenskra konunga-
Rendezvous
Söngkonan Cassandra WOson er
trúlega þegar orðin ein skærasta
stjaman í bandarískri djasstónlist.
Samt velur hún sér oft einhver önn-
ur lög en djasslög til flutnings eða ef
hún flytur þekkt iög úr djassefnis-
skrám, eins og á þessum diski, eru
útsetningar og flutningur aðeins á
skjön við það sem venjulegt getur
talist. Sá sem skrifaður er fyrir
hljómplöúmni Rendezvous ásamt
söngkonunni er pianistinn Jacky
Terrasson sem var hér nýlega á
RúRek djasshátíðinni og vakti ógur-
lega hrifningiL Og ekki að ástæðu-
lausu, því að Terrasson er einn af
skemmtilegustu píanóleikurum sem
undirritaður hefur heyrt í. Hér leik-
ur hann reyndar á Rhodes rafþíanó í
nokkrum lögum (a la Chick Corea)
auk flygilsins.
Yfirbragð hljómdisksins er afskap-
lega afslappað. Þetta er fremur lág-
vær tónlist en fúll af tilfmningum.
Hún ætti að höfða til allra er unna
góðri tónlist, er sem sagt ekki endi-
lega bara fýrir djassáhugafólk. Hljóð-
færaleikur og söngur er af albesta
tagi. Meðleikarar parsins eru Kenny
Davis og Lonnie Plaxico á bassa og
slagverksleikarinn Mino Cinelu.
Meðal laga á diskinum má nefna
„Old Devil Moon“, „Tennessee
Waltz“, „Autumn Leaves“, í svipaðri
útsetningu og Terrasson flutti á Hót-
el Sögu í haust, „Tea for Two“ og „It
Might as well be Spring". - Frábær
tónistarflutningur sem fær hæstu
einkunn.
Hljómplötur
Ingvi Þdr Kormáksson
Maður klappar
ekki á táknmáli
Tyst teater, þögult leikhús. Það var sérkennileg eft-
irvænting sem fylgdi þvi að fara í leikhús, vitandi að
eyrun yrðu hvíld á öllu áreiti. Ekki á sýningu í lát-
bragðsleik heldur heila leiksýningu á táknmáli. Ég er
svo ung að tími þöglu
bíómyndanna var lið-
inn er ég tók að sækja
kvikmyndahús, auk
þess sem píanóleikur
fylgdi þeirri menningu.
Að fara á leiksýningu
þar sem öll áhersla var
á hið sjónræna og
heym óþörf var merki-
leg upplifun. Eyru mín
leituðu svo ákaft að
áreitum eftir að sýning-
in hófst að ég tók vel
eftir því að einhver á
fjórða bekk tuggði
tyggjó í gríð og erg.
En bara fyrst, síðan
leiddi Þalía mig á hið
þögla svið, eins og með
göldrum, og bauð mér
söngleik á táknmáli. Það dásamlega gerðist, söngvarn-
ir vom sem sungnir af fullri raust, þó án orða, án
tóna. Dansar voru stignir, án tónlistar annarrar en
þeirrar sem hugur hvers og eins framkallaði. Leikar-
amir léku á táknmáli, máli sem var svo lifandi og svo
skiljanlegt að unun var á að horfa.
Verkið sjálft var skemmti-
lega útfært í einfóldum stíl.
Þrjú böm ákveða að leika
heim hinna fullorðnu og gera
þar allt sem þeim sýnist. Það
líf skiptist í fernt; að eta, að
elska, að berjast og að drekka frá sér allt ráö. Útfærsla
leiksins var bráðskemmtileg, gróf á köflum og full af
leiftrandi húmor. Einkum var bardaginn i boxhringn-
um góður, þegar krakkarnir stýrðu mannhæðarháum
mannamyndum hverri
gegn annarri í slagn-
um. Eins var gríðarlega
fallegt atriði þegar
Jenny syrgir örlög elsk-
endanna i tregafullum
söng.
Það eina sem ég
saknaði í sýningunni
var meiri dýpt og nálg-
un persónanna að efni
verksins. En auðvitað
veit ég ekki hversu
djúpt verkið risti, ég
kann ekki táknmál og
verð að gera ráð fyrir
því að margt sem ffarn
fór á sviðinu hafi farið
fram hjá mér. Þannig er
það líka þegar ég horfi á
leiksýningar á ókunn-
ugum tungumálum.
Þakkir áhorfenda að lokum voru í samræmi við
sýninguna. Leikendur voru ekki hylltir með lófaklappi
heldur lyftu gestir báðum höndum hátt á loft og hristu
- maður klappar ekki á táknmáli.
Menningardagar heyrnarlausra
Tyst teater frá Riksteatern í
Stokkhólmi sýnir:
Lilla Mahagonny
eftir Bertolt Brecht
Leikstjórn: Tom Fjordefalk
í Lilla Mahagonny ómuöu söngvarnir og tónlistin með
töfrum - á táknmáli.
Leiklist
Sesselja Traustadóttír
Léttsveitin til Sligo
| Á morgun halda 80 konur úr Létt-
j sveit Kvennakórs Reykjavíkur til
I Sligo á írlandi til að taka þátt í alþjóð-
’ legri kórakeppni dagana 6.-9. nóvem-
ber. Með þeim verður stjórnandi
þeirra, Jóhanna Þórhailsdóttir, Aðal-
; heiður Þorsteinsdóttir píanóleikari og
| Wilma Young fiðluleikari.
Sligo er lítill bær á norðvestur-
j strönd írlands, þekktur meðal kór-
j söngsunnenda vegna þess að þar koma
kórar iðulega saman og keppast við að
syngja. í keppninni ffamundan taka 40
j kórar þátt og verður keppt í ýmsum
j flokkum. Léttsveitin tekur þátt í þrem-
ur þeirra og syngur íslensk og erlend
j lög með og án undirleiks. Þess má geta
| að Léttsveitin hefur verið valin tfl að
í syngja á opnunarhátíð mótsins ásamt
j þremur öðrum kórum, frá Noregi,
| Rússlandi og Ungverjalandi.
Kórinn hefúr verið starfræktur í tvö
! ár og hafa Jóhanna og Aðalheiður séð
um sfjórn og undirleik ffá stofnun hans.
Teresa - sönn ástarsaga
j Karmelsystur i Hafnarfirði hafa
j gefið út bók um annan mesta dýrling
j sinn, Teresu frá Lisieux, eftir norska
kaþólska prestinn Kjefl Arild
j Pollestad. Hann hefur meðal annars
; skrifað bráðskemmtilega ferðasögu
j ffá íslandi, Min Is-
landsferd, og Veien
•í til Rom sem fjallar
um trúskipti hans.
j Hann hefur oft komið
j til íslands og talar
j reiprennandi ís-
j lensku.
Þó að bókin heiti
: Teresa. Sönn ást-
j arsaga segir hún ekki ffá ástum
, karls og konu heldur ástinni á Guði.
j Teresa átti sér þá ósk heitasta frá
j unga aldri að verða Karmelsystir og
j tókst það þegar hún var aðeins 15
ára sem var alger undantekning.
j Hún vann engin stórvirki á lífsleið-
j inni - enda lést hún úr berklum að-
j eins 24 ára - en tamdi sér að nálgast
Guð með auðmýkt, hlýðni, trú-
| mennsku og kærleika til hans. Fyrir
i hvatningu frá abbadisinni sinni
f skrifaði hún sjáifsævisögu sína sem
j hún kallaði Sögu sálar en sem
p seinna hefur verið gefin út undir
j heitinu Sjálfsævisaga Teresu ffá
! Lisieux.
í ár er 100 ára ártíð Teresu og er
bók Kjells Pollestad gefin út af því
j tilefni. Þorkell Örn Ólason þýddi
j hana og er hún prýdd fjölda mynda.
j Hana er hægt að nálgast hjá Karmel-
‘ systrum, kaþólsku bóksölunni á Há-
j vallagötu 14, í Kirkjuhúsinu og hjá
j Máli og menningu og Eymundsson.
Hjól tímans
Það telst til tíðinda þegar íslend-
ingur gefúr út frumsamið ljóðasafn á
j erlendu máli. í desember kemur út
j ljóðabókin The Wheel of Time eftir
í Þórgunni Jónsdóttur hjá Janus bóka-
útgáfunni í London og er þetta ffum-
birting ljóðanna sem
j eru ort á ensku -
vegna þess, eins og
haft er eftir skáldkon-
unni 1 fféttatilkynn-
ingu, að henni finnst
enska vera besta
tungumáliö til ljóða-
j geröar.
Ljóðin eru ort á ár-
Í unum 1980-1997 í Kaliforniu og á ís-
I landi en skáldkonan hefúr búið á
I Stokkseyri ffá 1995. Hún hefur birt
| ljóð í ýmsum safnritum, til dæmis
1 Great Poems of the Western World
I (1980).
Ljóðið „Footprints" gæti verið inn-
j: blásið af sunnlenskri fjöru:
Half of the beach
- the part parallel
to the dunes -
is like a ptarmigan
in her winter outfit,
the stretch down
to the fierce, devouring foam,
is polka dot fforn the hail;
j a microcosm of the Milky Way,
indented with black holes.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir