Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.1997, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 5. NÓVEMBER 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
StiórnarformaSur og ötgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdast|6ri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON OG ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON OG ELlN HIRST
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritsýórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SfMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar delldir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýslngar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjörn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Drelfing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Rlmu- og plötugerö: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt bl að birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og I gagnabönkum án endurgjalds.
Sægreifar blása til sóknar
Harður málflutningur liðsodda útgerðarmanna á ný-
legu þingi LÍÚ bendir til að framundan séu hörð átök um
eignarhald á kvóta og þar með um veiðileyfagjald. Árásir
formanns LÍÚ á einstaklinga, sem hafa leyft sér þá ósvífni
að hafa aðra skoðun en hann, sýna að sægreifamir hafa
ákveðið að blása til sóknar. Þeir telja bersýnilega
nauðsynlegt að taka upp önnur og ófyrirleitnari meðul
en hingað til hafa þekkst í umræðunni.
Það er skiljanlegt. Þeir hafa vondan málstað að verja.
Fregnir um ofsahagnað einstaklinga gegnum sölu á kvóta
hafa hleypt illu blóði í skynsaman almenning, sem veit
að lögin segja fortakslaust að fiskurinn í sjónum sé eign
þjóðarinnar. Fólkið vill ekki að lítill hópur sægreifa slái
eign sinni á auðlindina og versli með hana að eigin vild.
Lögin um kvótakerfið voru á sínum tíma eðlileg viðleitni
til að vemda viðkvæma stofna gegn rányrkju. Reynsla
síðustu ára bendir sterklega til að sá tilgangur hafi náðst.
Hitt er jafnljóst að kvótakerfinu var aldrei æflað að afhenda
fáum útvöldum eignarréttinn að auðlindinni. Illu heilli
hefur þó þróun síðustu ára öll hnigið að því.
Ríkisendurskoðun komst að þeirri niðurstöðu á sín-
um tíma að það bæri að greiða erfðafjárskatt af kvóta.
Hæstiréttur úrskurðaði að fyrirtækjum bæri að eign-
færa og afskrifa keyptan langtímakvóta, á þessu ári var
heimilað að veðsetja kvóta og nú síðast er kvótinn orð-
inn að þrætuepli í skilnaðarmálum!
Það er auðvitað hægt að rembast eins og rjúpan við
staurinn og halda því fram að þetta breyti því ekki að
auðlindin sé í eigu þjóðarinnar. En kvótabraskið sýnir
einfaldlega að lögin halda ekki. Hver heldur því líka
fram í fullri alvöm að afnotaréttur, sem heldur yfir í
annan heim, sé ekki ígildi eignarréttar?
Útgerðarmenn túlka vitaskuld þessa óheillaþróun sér
í hag. Kristján Ragnarsson skóf ekkert utan af hlutunum
í kjölfar úrskurðar Hæstaréttar á sínum tíma. Orðrétt
sagði hann í viðtali við RÚV: „Ríkisvaldið getur ekki
sagt nú að þetta sé eign okkar og sem beri að skatfleggja
en tekið það síðan af á morgun.“
Meirihluti þjóðarinnar er þess vegna fylgjandi þeirri
sjálfsögðu kröfu að útgerðarmenn greiði gjald fyrir
nytjaréttinn. Fylgið við þá kröfu er líklegra til að aukast
en hitt á næstu misserum. Fregnir af milljarðaeign
einstaklinga gegnum kvótakeríið og milljarðamir úr
norsk-íslensku síldinni, sem greifamir ásælast án
endurgjalds, munu efalítið færa stríðan byr í segl þeirra
sem krefiast veiðileyfagjalds.
Þó stríðið um fiskinn í sjónum sé að harðna em ekki
öll meðul leyfíleg. Það getur vel verið að Kristján
Ragnarsson kveinki sér undan rökum fræðimanna á borð
við Markús Möfler, hagfræðing hjá Seðlabanka íslands.
En formaður LÍÚ getur ekki leyft sér að ráðast á hann eða
aðra andstæðinga sína í röðum fræðimanna og segja
nánast fuflum fetum að þeir hafi ekki leyfi til að viðra
skoðanir sínar af því þeir vinni hjá opinberri stofnun.
Hvað felst í slíku? Ekkert annað en ifla dulin hótun
um að haldi viðkomandi sér ekki á mottunni, þá muni
LÍÚ beita áhrifum sínum gegn honum. Þetta er
subbuskapur, sem formanni LÍÚ er ekki sæmandi.
Svona aðferðir eiga ekkert erindi inn í umræðu um
íslensk þjóðmál.
Fólkið á fiskinn í sjónum. Fiskurinn er helsta auðlind
okkar. Þeir sem nytja lindina eiga að greiða eigendunum
gjald fyrir. Þetta heitir réttlæti á íslensku og íslendingar
em í eðli sínu rétflátt fólk. Klukkan glymur þeim sem
veija annað. Össur Skarphéðinsson
Samanlagt lelguverb fiskveiöikvótans ætti þá aö vera nálægt 7,0 milljörðum á ári, segir m.a. f greininni.
Sanngjörn leiga
fyrir þjóöareign
4% af matsverði
Kjallarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræöingur
kostnaður er við um-
sýslu. Leigan er þess
vegna mestöll hreinar
tekjur.
Síðustu ár hafa komið
til sögunnar réttindi
sem telja má til hlunn-
inda. Réttur til að
virkja orku fallvatna
og réttur til veiða úr
flskistofnum eru dæmi
um þaö. Væru þau í
einkaeign mundu
sömu lögmál gilda um
leigu þeirra og gömlu
hlunnindanna.
Helsti munurinn á
þessum nýju hlunn-
indum og hinum eldri
er umfang og eignar-
„I óðaveröbólgu síðustu áratuga
hafa menn „gleymtu því að land
og hlunnindi í almannaeign eru
verðmæti sem eiga að skila arði.
í stað þess að hafa af þeim tekj-
ur verður eigandi eignanna, al-
menningur, að greiða með þeim.u
Líta ber á orku
fallvatna, fiskveiði-
réttindi og land í op-
inberri eigu sem arð-
gefandi eignir. Þeir
sem nýta þær eiga að
greiða eigendunum,
landsmönnum, sann-
gjama leigu. Réttind-
in em hlunnindi nú-
tímans. Hlunnindin
eiga að færa eigend-
um arð. Hann má
reikna eftir gömlum
hefðum. Sanngjörn
ársleiga er 4%-5% af
matsverði eignar
auk kostnaðar við
umsýslu. Leigu fisk-
veiðikvóta og virkj-
anaréttar má
ákvarða samkvæmt
því.
Hlunnindi
nútímans
Réttur til að nýta
náttúmgæði hefur
þekkst frá land-
námstíð og kallast
hlunnindi. Hlunn-
indi vom til dæmis
réttur til veiða í ám
og vötnum og nýt-
ingar sjávarfangs.
Síðar kom réttur til nýtingar jarð-
varma og efhistöku. Frá fyrstu tíð
hafa eigendur hlunninda tekið af-
gjald eða leigu fyrir afnot þeirra.
Svipuðu máli gegnir um lönd.
Löng hefö er fyrir útleigu þeirra.
Um aldir bundu eignamenn auð
sinn í bújörðum, löndum og
hlunnindum og hirtu arð af leigu-
liðum.
í dag em lönd leigö undir sumar-
bústaöalóðir, íbúðarhúsalóðir og
atvinnulóðir, svo að eitthvað sé
nefnt. Hlunnindi eru enn leigð.
Nægir aö nefna veiðirétt, efnistöku
og jarðvarma. Hlunnindi og lönd
ganga almennt ekki úr sér og lítill
hald. Lögum samkvæmt em þau
þjóðareign. Verðmæti þeirra skipt-
ir hundmðum milljarða. Sama
gildir um verðmætasta land á ís-
landi sem í dag er í eigu sveitarfé-
laganna.
Leiga fiskveiöikvótans 8
milljaröar
Hér á landi tíðkast aö menn
„skattleggi" afnot af opinberum
eignum. Lóðaleiga sveitarfélaga
telst fasteignaskattur en ekki arður
af eign. Hugmyndir um skatt-
heimtu ráöa ferðinni í umræöu um
nýtingu hlunninda og lands í al-
menningseign. Því fylgir virðingar-
leysi gagnvart verðmæti eignanna.
Ráðstöfun þeirra er í samræmi við
það. Reykjavíkurborg innheimtir
0,1% af verðmæti lóða í ársleigu
svo nær enginn arður er af þessari
sameign borgarbúa.
Réttur til orkuöflunar er feng-
inn einokunarfyrirtækjum án end-
urgjalds. Heimildum til að veiða
fiskinn í sjónmn er úthlutaö
ókeypis eftir „hefðarrétti". í óða-
verðbólgu síðustu áratuga hafa
menn „gleymt" því að land og
hlunnindi í almannaeign eru verð-
mæti sem eiga aö skila arði. í stað
þess að hafa af þeim tekjur veröur
eigandi eignanna, almenningur,
að greiða með þeim. Gömul og
gleymd gildi eiga erindi í umræð-
una. Þau leiöa okkur auðveldlega
að sanngjömu leiguverði.
Við útleigu hlunninda og lands
hafa skapast hefðir. Hæfileg árs-
leiga var um áratugi (jafhvel ald-
ir) 4%-5% af verömæti. Lóða-
leiga í Hafharfirði 1920 var til
dæmis 4,0% og í Reykjavík 5,0%
árið 1965. Miðað við þessar venj-
ur er sanngjöm ársleiga fisk-
veiðikvóta og virkjunarréttar
ekki lægri en 4% af matsverði.
Lóðaleiga í þéttbýli ætti að vera
2% því lóðarhafi á helming lóð-
arverösins í formi gatnagerðar-
gjalda.
Samanlagt leiguverö fiskveiði-
kvótans ætti þá til dæmis aö vera
nálægt 7,0 milljörðum á ári. Þá er
miðað við varfæriö mat Viðskipta-
blaðsins á heildarverömæti fisk-
veiðkvótans, 140 milljörðum, sem
hefur ekki verið mótmælt, og að
eðlileg umsýsla kosti 1,0%. Útgerð-
arfyrirtæki skráð á verðbréfaþingi
sem skiluðu hagnaði 1996 hafa
V/H hlutfall nálægt 20 til jafnaðar
svo kröfur um hagnað em 5% af
markaðsvirði. Það er ekki langt
frá 4% arði af auðlindinni sjálfri.
Arð af þjóöareign í fallvötnum má j
ákvarða á hliðstæðan hátt.
Stefán Ingólfsson
Skoðanir annarra
Iþróttir og jafnrétti
„Niðurstöður nýlegra rannsókna sýna bein tengsl á
milli þátttöku unglinga í íþróttum, ekki sízt keppnis-
íþróttum, og ýmissa jákvæðra félagslegra og sál-
rænna þátta. íþróttaiökendur fá að meðaltali hærri
einkunnir en aðrir, líöur betur í skólanum, hafa
meira sjáifstraust, þjást síður af þunglyndi og kvíða
og ánetjast síður fikniefnum. Með þetta í huga er ekki
hægt að verja það af neinni skynsemi að fremur eigi
að beina piltum í keppnisíþróttir en stúlkum."
Úr forystugrein Mbl. 4. nóv.
Sorglegur endir á
biskupsferli
„Mér finnst þetta sorglegt og algjörlega óþarft. Er
ekki nær að hlynna aö þeim hefðum í þjóðfélaginu
sem reynst hafa vel? Mér finnst sorglegt að biskup
þurfi endilega að ijúka ferli sínum með því að ijúfa
áður óslitna hefð. Það er fráleitt að færa vígsluna og
ég skil ekki tilganginn."
Sr. Þórir Stephensen í Degi 4. nóv.
Efasemdir um Alþýöu- y
bandalagiö
„Hingað til a.m.k. hef ég talað gegn þeim sem
dregið hafa í efa að Alþýðubandalagið muni að lok-
um ekki verða með í sameiginlegu framboöi í næstu
alþingiskosningum. Nú hef ég efasemdir. Eftir því er
nú beðiö að sjá hvort landsfundur Alþýöubandalags-
ins muni svara kalli fólksins um sameiginlegt fram-
boð eða skila auðu. Trúverðugleiki Alþýðubanda-
lagsins í sameiningarmálunum getur oltið á því
hvora leiöina landsfundurinn fer.“
Jóhanna Sigurðardóttir i Mbl. 4. nóv.