Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.1998, Síða 14

14
LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 1998 JL>V
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON OG ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON OG ELÍN HIRST
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLT111, 105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: httpY/www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Biðstöðunni er lokið
Síðustu árin hefur þjóðlífið markast af millibils-
ástandi. Það hefur meðal annars ráðist af því að erfið
kreppa af völdum þorskbrests í upphafi áratugarins var
í rénum. Þjóðin stillti á meðan væntingum sínum
gagnvart landsfeðrunum í hóf. í skjóli kreppunnar tókst
þeim því að fælast ákvarðanir í brýnum málum.
Samtímis hafa stjórnmálin einkennst af vaxandi
gerjun á vinstri vængnum. Hefðbundinn ágreiningur
milli flokkanna sem þar ráða ríkjum hefur minnkað í
kjölfar alþjóðlegra breytinga. Kjósendur þeirra bíða þó
enn eftir að sjá það speglast í uppstokkun á stöðnuðu
flokkakerfi.
Nýliðið ár markar hins vegar lok biðstöðunnar í sam-
félaginu. Kreppunni er lokið. Um leið mun draga úr
umburðarlyndi gagnvart stefnufælni stjórnvalda.
Biðlund kjósenda eftir breytingum á flokkakerfmu er
sömuleiðis á þrotum. Aukin bjartsýni með vaxandi
góðæri mun kalla á ákvarðanir á ólíkum sviðum.
Árið 1998 er því líklegt til að verða árið sem
breytingarnar byrjuðu. í aðdraganda kosninga munu
forystumenn í stjórnmálum neyðast til að taka til
umræðu mál sem þeir hafa hingað til fælst. Skirrist þeir
við það munu kjósendur sjálfir setja þau á dagskrá þegar
styttist í þingkosningar.
Dæmi um mál í biðstöðu eru tengslin við Evrópu-
sambandið, innflutningur landbúnaðarvara, alþjóðlegt
myntsamstarf, veiðileyfagjald, jöfnun kosningaréttar,
stefnan í heilbrigðismálum og menntamálum og
uppstokkun í flokkakerfinu. Á þessu ári er líklegt að tvö
þessara mála muni einkenna landsmálin.
Fyrra málið varðar flokkakerfið. Kjósendur munu
krefjast þess að einingum vinstri vængsins verði steypt
saman í einn flokk. Víðtæk samvinna þeirra fyrir
kosningar til sveitarstjórna í vor boða stærri tíðindi í
landsmálunum. Á þessu ári er því líklegt að fyrsta
skrefið verði stigið með ákvörðun um sameiginlegt
vinstra framboð til næstu þingkosninga. Klukkan
glymur þeim sem ekki þora.
Hitt málið sem líklegt er að einkenni stjórnmál ársins
eru átök um veiðileyfagjald. Ekkert mál hefur skapað
eins mikla úlfúð meðal þjóðarinnar og úthlutun ókeypis
veiðiheimilda til fámenns hluta þjóðarinnar. Þegar nær
dregur kosningum munu því átök um veiðileyfagjald
færast nær brennidepli hinna pólitísku átaka.
Gjafakvótakerfið felur í sér hróplegt óréttlæti. Það
stríðir gegn siðferðisvitund drjúgs meirihluta þjóðar-
innar. Engum hefur til þessa tekist að færa rök fyrir
kerfi sem gerir örfáa menn að milljarðamæringum á
kostnað þjóðarinnar. Það stenst ekki til lengdar.
Andstæðingar gjafakvótakerfisins eru í meirihluta
meðal þjóðarinnar. Þá er að finna í öllum stjórnmála-
flokkum. Meðal þjóðarinnar eru þeir í meirihluta.
Andstaðan við gjafakvótann er að aukast og flest bendir
til að þingkosningarnar 1999 muni snúast um hann.
Góðu heilli er þetta að renna upp fyrir jafnt
stjórnmálamönnum sem talsmönnum útgerðarinnar.
Meðal merkustu tíðinda 1997 voru yfirlýsingar forsætis-
ráðherra og formanns LÍÚ sem opnuðu á gjaldtöku fyrir
veiðileyfi. Þeir skilja að kvótakerfið er ekki lífvænlegt
án þess.
Árið 1998 mun því einkennast af umbrotum á vinstri
vængnum og hörðum átökum um mál á borð við
veiðileyfagjald. Vaxandi umræða um önnur brýn mál
sem varða framtíðina mun ennfremur aukast á árinu.
Saga þess verður saga átaka, umbrota og uppstokkunar.
Össur Skarphéðinsson
Framkvæmum
hið ómögulega
Eitt regnþungt síódegi,
á skipi úr víöförlum draumi,
kom sagnaþulurinn Hómer til Reykjavíkur.
Hann gekk frá hafnarbakkanum
og tók leigubíl sem ók meó hann
eftir regngráum götum
þar sem dapurleg hús liöu hjá.
Viö gatnamót sneri sagnaþulurinn Hómer
sér aö bílstjóranum og sagói:
„Hvernig er hœgt aö ímynda sér
aó hér í þessu regngráa
tilbreytingarleysi búi söguþjóö?"
„Þaó er einmitt ástceöan, “ svaraöi bílstjórinn,
„aldrei langar mann jafn mikiö
aö heyra góöa sögu og þegar droparnir
lemja rúóurnar. “
Rithöfundur nokkur var á ferö í
framandi landi. Hann var spurður
af gestgjöfum sínum hvað hann
vildi sjá. Höfundurinn nefndi stað,
lítið þorp langt í burtu. Þá ráku
gestgjafamir upp stór augu og
sögðu: „Til hvers viltu fara þang-
að? Þar er ekkert að sjá.“
Höfundurinn varð jafn hissa og
sagði: „Það er einmitt það sem
mig langar til að sjá. Ekkert.“
Það er með svipuðu hugarfari
sem við heilsum nýju ári. Þegar
flugeldarnir eru slokknaðir og
skrautið að hverfa virðist allt
fremur dapurlegt. Hversdagslegur
gráminn blasir við, janúar með
súldarsvip.
Þessi hversdagsleiki er engu að
síður okkar daglega líf. Auðnin,
rigningin og þokan. „Always back
to the rain,“ söng Lou Reed. Það
er þessi hversdagsleiki sem við
reynum að skilja. í honum búa andarnir. Því meir
sem listamaður nálgast kjarna veruleikans, því
hærra flýgur andinn. Fiskar og fuglar, vængir og
sporðar, þar á milli er maðurinn. Hann er alltaf í
miðjunni af því að hann býr á hnetti. Allt tal um út-
kjálka, heimshorn og jaðarsvæði eru mælikvarðar
stjórnmála og viðskipta, en engin landafræði.
Við þurfum að huga að hinum andlegu fjársjóðum
á hinu nýja ári, ári hafsins. Mér datt þetta í hug þeg-
ar ég heyrði ávarp forseta íslands, Ólafs Ragnars
Grímssonar. Hann hvatti til þjóöartaks gegn eiturlyfj-
um. Ég er viss um að herra Ólafur Ragnar Grfmsson
verður tekinn á orðinu og ótal nefndir og ráð munu
gefa sig fram og biðja um fjárframlög.
Fátt vitnar betur um andleysi og tómleikakennd
nútímans en vaxandi ofbeldi og aukin neysla harðra
vímuefna. Dekriö við skuggahliðarnar stafar af skorti
á birtu. Það er bakkabræðraheimspeki að ætla sér sí-
fellt að bera myrkrið inn á meðferðarstofnanir og láta
nefndir og stofnanir fóndra við málin einar og sér.
Spurningin er, hvemig veitum við æskulýð lands-
ins andlega birtu? Hvernig sigrumst við á tómleikan-
um? Hvaða lífsspeki miðlum við? Þegar Jónas Hall-
grímsson réðst gegn hnignun íslenskr-
ar tungu á síðustu öld lét hann sér
ekki nægja árásirnar einar heldur bjó
til ný orð í anda ljóðrænnar rómantík-
ur.
Það er þörf á slíkum efnistökum nú.
Það er ekki nóg að segja unglingunum
bara að stunda íþróttir. Það þarf líka
að huga að hinum innri heimi. Kyn-
slóðirnar þurfa að miðla menningunni
hver til annarrar. Það þarf að opna
hugann, virkja stóriðjuna í kollinum,
efla smáiðnað andans.
Maðurinn skynjar lif sitt sem sögu.
Þegar heimurinn verður óskiljanlegur
rofhar þessi skynjun. Því hefúr verið
haldið fram að söguleysið sé lifsskil-
yrði nútímamannsins, skortur hans á
yfirsýn. Menningin, til dæmis sagna-
list, er leit að innihaldi, barátta gegn
hinu sögulega tómi.
Málið snýst um vaxtarskilyrði hug-
ans. Séu þessi mál sett undir stækkun-
argler hagspekinnar, samkvæmt þeirri formúlu nú-
tímans að allt þurfí að bera sig, felur sú stefna sem
hér er ymprað á mikinn sparnað í útgjöldum.
Verum raunsæ og framkvæmum hið ómögulega.
Um áramót
Einar Már Guðmundsson
„Spurningin er, hvernig veitum við æskulýð landsins andlega birtu?“ ritar Einar Már m.a. í áramótahugleiðingu
sinni. DV-mynd Pjetur/Oli
skoðanir annarra_________________________________________________x>v
' "4? 4? ■ v
Hlustum á grasrótina
„Við höfum áralanga reynslu af því að þegar
: stjórnmálamenn segja já við öllum kröfum endar
; það með þvi að flest fólk snýr sér undan í hryllingi
: þegar það fær að lokum reikninginn fyrir öllu því
| sem einu sinni var litið á sem hreina gjafapakka.
: Við erum sammála Thorbirni Jagland (forsætisráð-
| herra Noregs) í öllum höfuðatriðum þegar hann
[ segir: „Við verðum að ræða saman á uppbyggilegan
| hátt. Við verðum að hlusta á grasrótina en krefjast
þess um leið að hún hlusti á okkur“.“
IÚr forystugrein Aftenposten 31. desember.
Valdboðsstefna
„í Zambíu, einu af fyrstu Afríkulöndunum sem
j héldu fjölflokkakosningar snemma á þessum ára-
(tug, virðist valdboðsstefna vera að ná yfirhöndinni
á ný. Það var sérstaklega óheillaþróun er fyrrum
Íforseti landsins, Kenneth Kaunda, maðurinn sem
leiddi Zambíu til sjálfstæðis, var handtekinn á jóla-
dag. Yfirvöld vonast til að geta tengt Kaunda við
misheppnaða valdaránstilraun í október síðastliðn-
um þegar hann var ekki í landinu. Vera kann að
Kaunda hafi átt einhverja aðild að valdaránstil-
rauninni en ekki er hægt að komast að niðurstöðu
í því nema með réttlátum réttarhöldum."
Úr forystugrein New York Times 29. desember.
Síðustu kosningarnar
„Forsætisráðherraframbjóðendurnir tveir vita að
hver einasti pólítíski sigur eða pólítísku mistök
skipta máli nú þegar aðeins nokkrir mánuðir eru
til kosninga. Eitt mest spennandi og afgerandi ár
stjómmálanna á þessum áratug hefst á morgun.
Þingkosningarnar 1998 verða sennilega síðustu
kosningarnar á þessari öld. Sá flokksleiðtogi, Nyr-
up eða Ellemann, sem fær stjómartaumana á nýju
ári getur þar með orðið sá forsætisráðherra sem
verður að móta stefnuna þegar gengið er til móts
við nýtt árþúsund."
Úr forystugrein Aktuelt 31. desember.
Í£55*!»-«Sl*í<- < . -