Dagblaðið Vísir - DV - 21.03.1998, Qupperneq 37

LAUGARDAGUR 21. MARS 1998
#dfa/ 45'
Böðvar Guðmundsson fékk íslensku bókmenntaverðlaunin 1997 fyrir
Lífsins tré sem kom út 1996. Rithöfundurinn hefur mikinn áhuga á sögu
þeirra íslendinga sem sigldu vestur um haf skömmu fyrir síöustu aldamót
og eru Lífsins tré og Híbýli vindanna báðar byggðar á sögu þessa fólks.
Forseti íslands, Ólafur Ragnar Grímsson, afhenti honum verðlaunin.
Reykjavík, Þjóðskjalasafninu og á
héraðsskjalasöfnum um land allt.
Hann segir héraðsskjalasöfnin afar
merkar stofnanir þar sem veitt sé
góð þjónusta. Þar vinni elskulegt
fólk og ef hann einhvem tíma komi
frá sér þokkalegu safni eigi það fólk
ekki lítinn þátt í því.
Aðspurður hvort hann telji ein-
staklinga eiga bréf sem þeir viti
ekki hvað gera skuli við segir hann
það vissulega geta verið. Hann hafi
þó kynnt vinnu sína í blöðum og út-
varpi og í kjölfar þess hafi fólk haft
samband við hann. Mjög merkileg
bréf hafi borist honum úr einka-
söfnum.
„Ég get ekki annað en hvatt fólk
til þess að setja slík bréf á skjala-
söfnin. Þetta getur verið svolítið
viðkvæmt. Bréf geta átt ákveðna
friðhelgi og því getur verið erfitt að
meta hversu langt þarf að vera liðið
frá þvi að bréfritari lést og þar til
bréf hans er birt opinberlega."
2-3 þúsund blaðsíður
Efasemdarhlið undirritaðs leyfir
sér að spyrja rithöfundinn hvort
ekki sé ástæðulaust að vera að eyða
tima sínum í þessi gömlu bréf en
Böðvar segir útgáfu þessara bréfa
eitt af því sem þurfi nauðsynlega að
gera. Noregur, Svíþjóð, Danmörk og
Finnland hafi öll átt stóran hóp út-
flytjenda og þær þjóðir eigi öll veg-
leg bréfasöfn.
„Þetta er svo mikilvæg söguleg
heimild og alls ekki bara saga
þeirra sem fluttu. Þarna kemur
fram almenn landssaga íslands, sár
saga á köflum því tímabilið var
mjög sársaukafullt, ekki síst í ljósi
þjóðernishyggjunnar. Sumum hefur
eflaust fundist þetta „liðhlaup" vera
vopn í hendur þeirra stjórnmálaafla
í Danmörku sem ekki studdu sjálf-
stæðisbaráttu landans."
Böðvar segist vera kominn með
efni upp á tvö til þrjú þúsund prent-
aðar blaðsíður. Hann er að gera úr-
Böðvar Guðmundsson segist telja aö íslendingar hafi mikinn áhuga fyrir vesturförunum. Það sýni m.a. góðar
viðtökur Nýja íslands, bókar Guöjóns Arngrímssonar, sem kom út fyrir síðustu jóli. Þaðan eru Ijósmyndirnar af
íslendingum í vesturheimi fengnar. Hér sjást íslenskar landnámskonur á mynd úr Skjalasafni Manitobafylkis. Fyrir
miðri mynd má þekkja prestfrúna Láru Guðjohnsen og lengst til vinstri í efri röð er Guðrún Briem frá Grund við ‘
íslendingafljót. Myndin er tekin 1891 á Ijósmyndastofunni „Baldwin & Blondal" í Winnipeg. Það er enginn
kotungsbragur á þessum konum, eins og segir í myndatexta í Nýja-íslandi.
val úr því, afrita bréfrn og sam-
ræma stafsetningu og stíl eftir
megni. Hann segist líklega vera bú-
inn með um fimmtung þess sem
hann hefur safnað og að næsta stig
sé að semja orðskýringar og gera
æviferilskrá bréfritara, viðtakenda,
þeirra sem talað er um o.s.frv.
Hvergi á byggðu bóli
„Áhugi íslendinga á mann- og
ættfræði er mjög sérstakur og því
eigum við ómetanlegar heimildir
um ættir svo margra. Síðan er það
svo skemmtilegt að ef ekki eru til
skráðar heimildir er aldrei að vita
nema maður hitti einhvern karl eða
einhverju kerlingu sem man eitt-
hvaö og veit eitthvað um það fólk
sem leitað er að. Þetta held ég að
þekkist hvergi annars staðar á
byggðu bóli.“
Rithöfundurinn Böðvar Guð-
mundsson segir þetta vissulega vera
ólíkt því sem hann hafl hingað til
verið að fást við. Hann segir til-
breytinguna af hinu góða en segist
þó ekki vera hættur að hugsa um
skáldverkin.
„Ég get ekki unnið að mörgum
verkefnum í einu. Að ári vonast ég
til þess að eftir ár verði ég kominn
með nægilega mikið efni til þess að
geta farið að gera endanleg drög að
verkinu. Ef mér vinnst vel skal vera^
komin út myndarleg bók eftir tvö til
þrjú ár,“ segir Böðvar Guðmunds-
son.
-sv
Þetta er hluti bréfs í eigu
Hérðasskjalasafnsins á
Skógum. Þórður Tómasson
safnstjóri sendi Böðvari
ljósrit af því. Það er afrit af
nú glötuðu frumriti en það
var einmitt algengt, einkum
með elstu Ameríkubréfin,
að þau voru afrituð og
gengu milli vina og ætt-
ingja. Dæmi eru jafnvel um
að þau hafi verið send miUi
bæja sem eins konar frétta-
bréf. Bréfritari að mati
Þórðar Tómassonar er Bald-
vin Helgason frá Gröf í
Húnavatnssýslu.
Cardwell Muskoka Ontario
Canada
5. janúar 1874
Kœri gódkunningi.
Það vœri nú rangt af mér
aó draga það lengur að rita
einhverjum nokkrar línur
héðan úr hinni nýju heims-
álfu, þó ekki vœri nema til
þess að láta ykkur vita aö ég
sé ennþá ofan jarðar. Já, ég
er það og allir mínir sem ég
fór með að heiman í sumar
og þar á meðal karlmaður
sem okkur fœddist 8. desem-
ber og er nefndur Óli Pétur
til að minna mig á tvo menn, séra Thorberg
og Pétur sáluga á Svertingjastöðum, er
höfðu fyrrum sýnt mér vinsamlegustu um-
hyggju í bágum kringumstœðum. Vió lifum
hér öll glöðu og rólegu lífi nú (Lof sé Guói).
Ég hefnú svo margt til að rugla um að ég er
hreint í vandrœðum með að velja úr því þaö
sem þér kynni þykja mest gaman að. Hvað
ferð okkar snertir hingaö til Ameríku í sum-
ar, þá lœt ég nœgja að geta þess í fáum orö-
um, aö ferðin gekk farsœllega frá því loksins
við komumst á stað frá Akureyri 4. ágúst,
bókinni Nýja Island segir að oft hafi karlarnir farið fyrst. Þeir fundu bújörð á sléttunni og komu upp húsaskjóli og
hófu jafnvel einhverja ræktun áöur en konur og börn komu á vettvang. Hér hafa nokkrir bændur sameinast um tjald
og búnað. Á myndinni sjást vel eldstórnar sem gegndu miklu hlutverki í heimilishaldi í vestrinu, einfaldir kolakassar
úr járni með tveimur opum til að elda á og strompi. Mennir eru að sinna morgunverkunum - sá lengst til hægri virðist
vera aö hella úr kaffikönnunni, sá næsti virðist vera að raka sig, sá í miöiö að strjúka af diski og hinir tveir eitthvaö
að sýsla við eldamennsku. Myndin er tekin á Nýja-íslandi en enginn veit hvenær.
því ég lofaði lœknir Skaptason að skrifa
honum ferðasögu mína og það œtla ég að
reyna að enda, þó síðar veröi. Ég held ég
œtti því helst að rita eitthvað um amerík-
anska lífið hér og sjálfs míns kringumstœö-
ur. Ég er nú enn ekki kominn í Bandarikin,
ég settist hér aó í Canada. Það kom fyrir
þegar á Akureyri eftir áeggjan Lambertsens
að við ákvöróuöum okkur hingað. Það spar-
aói talsverða peninga og ýms hlynnindi sem
stjórnin hér veitir. Við nefnilega fengum frí-
an flutning hingað frá Quebec, fritt fœði og
húsnœði í 12 daga sem dvaliö var í Toronto
og svo frítt fceöi þegar hingað kom til Rosse-
au í 3 daga og frítt húsnœði svo lengi sem
maður ekki hefur getað sjálfur séð sérfyrir
því, og þannig hafa margir landar þar hús-
nœði enn og yfir veturinn. Hér að auki fœr
hver sem er 14 ára 6 dollara þóknun (Sem að
sönnu er kölluð náðargjöf) og hálfu minna
yngri en 14 ára. Þetta eftir að hafa dvalið
hér 3 mánuöi. En ef menn fara héðan úr
fylkinu Ontario innan þessara þriggja mán-
aða, þá verða menn aö borga allt til baka
sem þá er búiö aö veita. Hér aó auki eru
mennfœddir stundum í mánuð og sumum
hjálpað til að byggja hús sitt, ef að menn
vegna fátœktar eða heilsubrest nauðsyn-
lega þarfnast þess. Hér fœr hver sem vill
taka land, 200 ekrur gefins giftir, en ógift-
tar persónur, jafnt konur sem karlar, 100
ekrur ef það er 18 ára gamalt. Þetta sýnir
að stjórninni er annt um að byggðin auk-
ist og annt gjörir hún sér um aö semfyrst
komist vegir á og má oss íslendingum finn-
ast að hún leggi þar til mikið.fyrir því það
var sem annað lagt á vort aflvana bak,
bœndanna á Fróni, efég rétt man. Það eru
nú sem nœrri má geta að ég er ennþá
óreyndur og því sem unglingur, bœði í bú-
skapargreinum hér og þeim lögum sem hér
eru í landi, enn verö þó aö geta að nokkru
hvorutveggja. Eftir því sem ég hygg þaö
vera, hvað landslögin snertir, þá sér mað-
ur það þegar, að stjórnin gjörir sér mikiö
far um að auka, en ekki vana, alla velmeg-
un bændanna, og mun vera alveg eins
frjáls eins og í Bandaríkjunum. Og fljótt
sér maður umhyggju og lag á allri reglu-
semi. Stjórnsemi sýnist mér aó muni vera
lífið og sálin í allri velmegun þjóöarinnar,
-þar sem finnst nú sannar og glöggvar en
nokkru sinni áóur meðan ég var heima að
stjórnleysiö og kúgunin á íslandi sé þar
rotnunin ásamt ófrjósemi og óblíöu náttúr-
unnar. Hvað nú búskapinn snertir hér og
sem ég veit meira vert að tala um, heldur
en daglaunavinnu , þá get ég ennþá, þó ég
aö vísu sé orðinn bóndi hér, aðeins sagt
þetta, aö öllum þeim bændum sem viö höfum
getaö haft hér kynni af líöur vissulega held-
ur vel, er þó byggöin hér nálœgt mjög ung.
Fœstir hafa búiö hér yfir 6 ár og engin út-
gjöld hefur bóndinn hér fyrstu 9 árin. En úr
því er þaö aöeins lítið sem hann skal gjalda
og sem gengur einungis til vegagjöröar í
sveit hans. En um þetta vona ég að geta
skrifaðykkur betur aö ári liönu, efég þá lifl.
«