Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.1998, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1998
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON OG ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
„Ónákvæmir" og yfir aðra hafnir
Bankaráð Landsbanka íslands hefur lýst yfir, að fyrra
svar bankans um laxveiðikostnað hans hafi verið „ekki
nægjanlega nákvæmt“. Bankaráðið metur það til skorts
á nákvæmni, að laxveiðikostnaðurinn reyndist vera
rúmlega tvöfalt hærri en logið hafði verið.
Bankaráð, er flokkar muninn á rúmum 18 milljónum
króna og tæpum 42 milljónum sem „skort á nákvæmni“,
er ekki líklegt til að bregðast við málinu á eðlilegan hátt.
Það mun láta bankastjórana biðjast afsökunar og halda
síðan áfram að tapa milljörðum í afskrifuð útlán.
Nýjasta uppljóstrun Ríkisendurskoðunar um sukk í
Landsbankanum kemur til viðbótar því, sem áður var
vitað um óheyrilegan lífsstílskostnað stjórnenda bank-
ans og um kaup bankans á laxveiðileyfum hjá langfræg-
asta bankastjóra landsins á síðustu árum.
Að ósk bankaráðsins er Ríkisendurskoðun nú að rann-
saka allan risnu-, ferða- og bílakostnað bankans á sama
fjögurra ára tímabilinu og laxveiðirannsóknin náði til,
það er áranna 1994-1997. Bankaráðið hyggst taka ákvörð-
un um framhald málsins að því loknu.
Boltinn er í höndum bankaráðsins, sem ræður og rek-
ur bankastjóra. Torséð er, að ráðið geti áfallalaust kom-
ið sér undan að víkja þeim öllum úr starfi, þótt ekki bæt-
ist við fleiri afreksverk en þau þrjú, sem þegar eru kom-
in í ljós, sukk, lygi og misnotkun á aðstöðu.
Sukkið felst í stærðargráðu peninganna, sem eru til
umræðu í málinu. Lygin felst í því, sem bankaráðið kall-
ar ónákvæmni. Og misnotkun aðstöðu felst í kaupum
bankastjórans fræga á veiðileyfum á kostnað bankans í
á, sem hann leigir sjálfur út með félögum sínum.
Aðgerðir bankaráðherrans hljóta síðan að byggjast á
mati hans á því, hvort viðbrögð bankaráðsins verði of
væg eða ekki. Ef það lætur bankastjórana ekki víkja, tek-
ur það alla ábyrgðina á sínar herðar, þannig að ráðherr-
ann verður þá að láta ráðið taka afleiðingunum.
Við mat bankaráðsins á alvöru málsins bætist svo, að
sumir ráðsmenn voru í ráðinu á þeim tima, sem rann-
sóknin spannar. Þeir bera því ekki aðeins ábyrgð á eft-
irmeðferð málsins um þessar mundir, heldur bera þeir
með bankastjórunum ábyrgð á afrekaskránni allri.
Þegar málið kemur á borð bankaráðherrans ber hon-
um því ekki aðeins að meta viðbrögð núverandi banka-
ráðs við afrekum bankastjóranna árin 1994-1997, heldur
einnig að meta, hvort framlengdir bankaráðsmenn verði
að víkja vegna aðildar að afrekunum sjálfum.
Landsbankinn hefur lengi verið til umræðu og fyrir
fleiri vandræði en þau, sem hér hafa verið rakin. Stjórn-
endur hans gengu lengra en stjómendur annarra banka
í heimskulegum útlánum og þurftu raunar að fá peninga
úr ríkissjóði til að komast hjá gjaldþroti.
Stjórnendur bankans hafa ekki tekið neitt mark á um-
ræðunni. Þeir hafa verið svo fjarri raunveruleikanum,
að þeir hafa haldið áfram að tapa peningum, sem þeim
hefur verið trúað fyrir, og haldið áfram að láta bankann
borga lífsstíl, sem þeim finnst vera sér við hæfi.
Sennilega hafa þeir haldið og halda enn, að
afrekaskráin komi fólki úti í bæ ekki við. Sennilega hafa
þeir haldið og halda enn, að þeir geti hagað sér nokkurn
veginn eins og þeim sýnist. Sennilega hafa þeir haldið og
halda enn, að þeir séu yfir þjóðfélagið hafnir.
Og sennilega er þetta allt rétt hjá þeim. Yfirlýsing
bankaráðsins um „ónákvæmni“ bendir til, að allt verði
áfram í sömu skorðum, þegar moldviðrinu linnir.
Jónas Kristjánsson
Á vondum skóm
tindi Everest
Það lítur allt út fyrir að alvarleg
efnahagskreppa taki nú við af
langvarandi stöðnun í japönsku
efhahagslífi. Um leið og fréttir af
japönskum efhahagsmálum fara
hríðversnandi og óánægja almenn-
ings magnast virðist staða sfjómar-
flokksins í Japan, sem hefhr leitt
ríkið nánast ótruflað í 45 ár, vera
sterkari en oft áður, þó ekki vegna
vinsælda heldur vegna skorts á
stjómarandstöðu.
Enn á toppnum
Kreppan í Japan er mjög alvarleg
en það er rétt að gleyma því ekki að
þrátt fyrir margra ára kyrrstöðu er
Japan enn sem fyrr ríkasta og
tæknivæddasta iðnríki jarðar. Á
síðasta ári var þjóðarframleiðsla
Japana meira en 4,5 triiljónir doll-
ara, sem er um 62% af framleiðslu
Bandarikjanna, eina risaveldis
heimsins. Það er ef til vill enn meira
sláandi að þjóðarframleiðsla Japana
var meiri í fyrra en samanlögð
framleiðsla þriggja stærstu og auð-
ugustu ríkja Evrópu, Þýskalands,
Bretlands og Frakklands, en nær
200 milljónir manna byggja þessi
þrjú lönd á móti 125 miiljónum í
Japan. Japanir eiga líka á varasjóði
að ganga en japanskar eignir i út-
löndum nema nú meira en einni
trilljón dollara. Þetta er upphæð á
við sjöhundruðfóld árleg útgjöld is-
lenska ríkisins. Hún er hins vegar
ekki meira en nemur útgjöldum jap-
anska ríkisins við tilraunir þess á
síðustu misserum til að lífga við
efnahagslífið og rétta við bankakerf-
ið.
Fjármálakerfi í vanda
Það er hins vegar liðin tíð að
garður keisarahallarinnar í Tokyo
sé virtur á meiri peninga en öll Los
Angeles, eins og fasteignaspekúlant-
ar skemmtu sér við að reikna út fyr-
ir fáum árum. Þó Japanir eigi enn
flestalla stærstu banka heimsins
vildu fáar vestrænar þjóðir nú
skipta við Japan á fjármálakerfi.
Vegna hruns á fasteignaverði, fall-
andi hlutabréfaverðs og litils arðs af
fjárfestingum er nú stór hluti útlána
japanskra banka án viðunandi
trygginga. Japanska stjómin hefur
nú þegar ráðstafað meira en 200
milljörðum dollara til að afstýra
hruni í fjármálaheiminum en vand-
inn fer þó enn vaxandi.
Leti?
Það er vinsæl kenning í Japan að
stóran hluta kreppunnar megi rekja
til minnkandi vinnugleði Japana.
Hér á árum áður hafa Japanir,
sennilega einir manna á jörðinni,
verið eins líklegir til að drepa sig úr
vinnu og íslendingar en stöku mað-
ur er nú farinn að efast um vísdóm
þess að láta sér aldrei verk úr hendi
Erlend tíðindi
Jón Ormur Halldórsson
faila. Þessi kenning nær hins vegar
skammt. Þær þjóðir heimsins sem
minnst vinna eru oft á meðal hinna
ríkustu, eins og fólk i Belgíu, Dan-
mörku og Hollandi hefur nógan
tíma til gleðjast yfir eftir örstutta
vinnuviku.
Á vondum skóm
„Það er eins og að saka mann á
toppi Everest um að vera á ónýtum
skóm að segja að japanska módelið
gangi ekki upp,“ sagði mér japansk-
ur kaupsýslumaður austur í
Singapúr. „Einhvem veginn kom-
umst við hærra en aðrir," bætti
hann við. Hann viðurkenndi hins
vegar, eins og margir i Japan, að
módelið hefði búið mönnum betri
skó til að klífa fiöll en til þeirrar
göngu sem nú lægi fyrir ríkri þjóð.
Laxness sagði einhvern tíma að
stundum kæmist berfættur maður
lengra en maður á þrennum skóm.
Þessa setningu virtist japanski
kausýslumaðurinn skilja betur en
ég og vildi vita meira um þennan
Laxness.
Samráð og samsærí
Það er hins vegar ekki líklegt að
japanska stjórnkerfið leggi frá sér
sinn ríkulega fótabúnað. Embættis-
mannkerfið ætlar sér að stýra efna-
hagslífinu með hnúum og hnefum.
Upphafið að japönskum nútímahátt-
um i Japan á síðustu öld var líka í
embættismannakerfinu en ekki í at-
vinnulífinu. Embættismennimir
komust að því að besta leiðin til
framfara var ekki ríkisrekstur held-
ur að úthluta atvinnulífinu verkefn-
um og stýra kerfinu í samráði við
þá sem bestum árangri náðu á
hverju sviði. Stjómmálamenn hafa
oftast verið hreint aukaatriði í
þessu kerfi en þeir hafa fengið vasa-
peninga frá atvinnulífmu og ekki
síður af skattfé tO vinsælla fram-
kvæmda. Þeir hafa orðið sífellt dýr-
ari í rekstri fyrir ríkið en lítið
ágangssamari með að fá völd. Kerf-
ið gekk svo langt að stærsti stjóm-
arandstöðuflokkurinn, jafnaðar-
menn, tók að sér að vera stjómar-
andstaða til frambúðar. Flokkurinn
hrundi gersamlega þegar örlögin
drógu hann inn í rikisstjóm. Japan
hefur enn ekki fóstrað stjómarand-
stöðu í evrópskum skiiningi. Sam-
keppnin í stjómmálum er því ekki
meiri en í atvinnulífmu þar sem
hver sinnir sínu hlutverki. þetta
gekk vel en gengur ekki lengur.
„„Það er eins og að saka mann á toppi Everest um að vera á ónýtum
skóm að segja að japanska módelið gangi ekki upp,“ sagði mér japansk-
ur kaupsýslumaður austur t Singapúr," segir Jón Ormur m.a. í pistlinum.
stjóri Sameinuðu þjóðanna, náði í síðasta mánuði.
Það kemur þegar eftirlitsmennirnir koma seinna í
óvæntar eftirlitsferðir i leit að sönnunargögnum
um bönnuð vopn eða leynilegum skjölum sem lýsa
áætlunum um sýkla- og vopnahemað. “
Úr forystugrein New York Times 31. mars.
Enn nýr maður
„Borís Jeltsín Rússlandsforseti starfar best við
kreppuástand. Síðastliðinn mánudag skapaði hann
sjálfur kreppu, rak forsætisráðherra sinn og alla
stjórnina. Jeltsín virtist njóta óvissunnar sem hann
hafði valdið og athyglinnar sem hann vakti með því
að draga það að tilnefna nýja ráðherra. Á fóstudag
tilnefndi hann í embætti forsætisráðherra mann
sem var nær jafn óþekktur í Rússlandi og erlendis.
Tilnefningin vekur margar spumingar. Tilnefning-
in skýrir heldur ekki hvemig forysta Rússlands
verður í framtíðinni."
Úr forystugrein Washington Post 30. mars.
&oðanir annarra
Óttinn við hið óþekkta
„Sá jarðvegur sem Pia Kjærsgaard og flokkur
hennar vaxa í, fær ekki áburð af engu. Hann nær-
ist á óttanum, óörygginu og öfundinni sem er að
finna hjá allri dönsku þjóðinni. Það er þess vegna
jákvætt að sjá að bæði fyrirtæki og stéttarfélög taka
á vandamálinu. Danir em ekki kynþáttahatarar.
Það var eitt af því sem var ítrekaö mörgum sinnum
í kosningabaráttunni í febrúar og mars þegar við-
horfin til útlendinga vora oft ofarlega á dagskrá."
Úr forystugrein Aktuelt 3. apríl.
Vopnaeftirlitið i írak
„Nýtt fyrirkomulag við vopnaeftirlit í höllum
íraks virkar tiltölulega vel. Þar hefúr aðeins orðið
minniháttar ágreiningur milli vopnaeftirlitsmanna
Sameinuðu þjóðanna og íraskra embættismanna.
En þessar heimsóknir, sem írakar hafa haft nógan
tíma til að undirbúa, eru ekki raunveralegt próf á
samkomulaginu sem Kofi Annan, framkvæmda-