Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.1998, Qupperneq 14

14
LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 1998 DV
DV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarfomnaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Þrælahald flutt inn
Technopromexport er rússneskt ríkisfyrirtæki, sem
hvergi starfar á Vesturlöndum, nema hér og í Grikk-
landi, þar sem flármálaspilling er mikil samkvæmt ný-
legri fjölþjóðaúttekt. Félagið starfar í nokkrum löndum
þriðja heimsins, þar sem mannréttindi eru lítil.
Landsvirkjun ber alla ábyrgð á þessu fyrirtæki. Af til-
boði þess í framkvæmdir hér á landi mátti strax ráða, að
það mundi nota rússneska þræla í stað íslenzkra starfs-
manna til þess að ná verkinu. Með því að taka tilboðinu
tók Landsvirkjun á sig ábyrgð af þessu.
Starf fyrirtækisins á vegum Landsvirkjunar felur í sér
tilraun íslenzka samstarfsaðilans til að ná niður virkjun-
arkostnaði hér á landi með því að brjóta á bak aftur
löggilda kjarasamninga. Það skýrir, hversu dauflega
Landsvirkjun hefur tekið á málinu.
Síðan hefur bætzt við samábyrgð lélega mannaðra
eymdarstofnana á borð við heilbrigðiseftirlitið á Suður-
landi og vinnumálaeftirlit félagsmálaráðuneytisins. Þess-
ar stofnanir hafa horft á hneykslið magnast án þess að
manna sig upp í að gera neitt af viti í málinu.
Framganga og fullyrðingar fulltrúa hinna rússnesku
verktaka hér á landi hafa verið með slíkum endemum,
að fyrir löngu hefði verið búið að reka þá úr landi ann-
ars staðar á Vesturlöndum. Hér hanga þeir hins vegar í
skjóli máttvana og örvasa ríkisstofnana.
Opinberi geirinn hefur reynzt gersamlega ófær um að
gæta laga og réttar við þetta verk. Það var eingöngu fyr-
ir hatramma framgöngu nokkurra verkalýðsfélaga, að
upplýstar hafa verið skuggahliðar á vanheilögu hjóna-
bandi Landsvirkjunar og Technopromexport.
Eftir að ótal yfirlýsingar fulltrúa rússneska fyrirtækis-
ins hér á landi hafa ekki reynzt hafa við rök að styðjast,
er félagsmálaráðherra enn að tuða um, að hann hafi ekki
ástæðu til að vantreysta mönnunum. Þessi yfirlýsing
hans er auðvitað mesta fjarstæða.
Nánast öll verktaka í Rússlandi og fylgiríkjum þess er
rekin á mafiugrunni eins og raunar mestur hluti at-
vinnulífsins þar eystra. Þessi mafíukapítalismi, sem tók
við af gamla ríkisrekstrinum, hefur á örskömmum tíma
rúið þessa fjölmennu þjóð inn að skinni.
Gjaldþrot blasir við verktökum í Rússlandi um þess-
ar mundir, af því að ríkið getin- ekki lengur borgað neitt.
Technopromexport er því í samstarfi við einkafyrirtæk-
ið Elektrosevkavmontaj um lagningu Búrfellslínu. Þetta
verk er liður í að ná fótfestu í auðugum ríkjum.
Ódýrir þrælar eru það eina, sem þessi fyrirtæki hafa
að bjóða umfram vestræn fyrirtæki, svo sem fram hefur
komið hér á landi. Ef þrælahöldurum tekst að ryðjast
inn á íslenzkan markað í skjóli ódýrs vinnuafls, er búið
að brjóta löglega kjarasamninga á bak aftur.
Við þurfum að læra af þessari reynslu eins og annarri.
Við þurfum framvegis að hafa gætur á stjórnendum
Landsvirkjunar, sem hafa haldið verndarhendi yfir
mafiósum í gleði sinni yfir að geta sniðgengið kjara-
samninga til að ná niður virkjunarkostnaði.
Við höfum búið við næg vandræði af hálfu Landsvirkj-
unar, svo sem eyðingu náttúruverðmæta til að geta selt
niðurgreidda orku til stóriðju á kostnað almennings, þótt
ekki bætist við, að þessi óvinveitta einkaleyfisstofnun
reyni að brjóta niður löglega kjarasamninga.
Mál þetta hefur gefið bláeygum íslendingum örlitla
innsýn í skuggalega harmaveröld rússnesks þrælahalds,
sem við megum alls ekki flytja inn í landið.
Jónas Kristjánsson
Hnignun stórveldis
Bágt stjómmála- og efnahagsástand hefur grafíð
vemlega undan Rússlandi sem stórveldi. Fullyrða má
að staða Rússa í alþjóðamálum hafi ekki verið veik-
ari frá því í seinni heimsstyrjöld. Á yfirborðinu hef-
ur ekkert breyst. Rússneskir ráðamenn hafa ekki leg-
ið á afstöðu sinni í utanríkismálum, eins og hörð and-
staða þeirra við hemaðaríhlutun
NATO í Kosovo sýnir. En stað-
reyndin er sú að vestræn ríki hafa
ekki látið Rússa standa í vegi fyr-
ir diplómatískum eða hemaðar-
legum aðgerðum ef þau á annað
borð hafa komið sér saman um
stefnu. í trássi við vilja rússnesku
stjórnarinnar gerði Atlantshafs-
bandalagið loftárásir á skotmörk
Serba í Bosníu árið 1995 og ákvað
að veita Ungverjum, Pólverjum og
Tékkum aðild að NATO árið 1997.
Og ef NATO skerst í leikinn í
Kosovo verður það gert í óþökk
Rússa.
Erlend tíðindi
Valur Ingimundarson
Rússland
og alþjóðakerfið
Þegar núverandi forstætisráð-
herra Rússlands, Jevgení Príma-
kov, tók við embætti utanríkisráð-
herra fyrir tveimur árum breyttist tónninn í utanrík-
isstefnu Rússa og mátti greina and-amerískan brodd.
Rússar lögðu mikla áherslu á að koma á fjölræði í al-
þjóðamálum og engum duldist að hér var verið að
vara við bandarísku forræði. Eftirmaður Prímakovs
á utanríkisráðherrastóli, Igor Ivanov, hefur ítrekað
að engar breytingar verði gerðar á utanríkisstefna
Rússlands. En staða Rússa á alþjóðavettvangi er orð-
in svo veik að þeir eiga mjög vart um aðra kosti að
velja en sætta sig við einhliða aðgerðir Bandaríkja-
manna og fylgiríkja þeirra. Eftir
seinni heimsstyrjöld neituöu Sovét-
menn að lúta forræði Bandaríkjanna
og taka þátt alþjóðafjármálakerfinu.
Þeir komu á fót lokuðu viðskipta-
skiptasvæði með fylgiríkjum sinum,
þar sem vöruskiptaverslun gegndi
lykilhlutverki. Afleiðingin varð sú
að tviræði Bandaríkjanna komst á I
alþjóðapólitík undir forystu Banda-
ríkjanna og Sovétríkjanna.
Eftir að Sovétríkin liðu undir lok
árið 1991 varð grundvallarbreyting á
utanríkistefmmni. Rússar vildu
samlagast hinu kapítalíska alþjóða-
kerfi og taka upp samvinnu við
Vesturlönd. Árangurinn hefur hins
vegar orðið mun minni en báðir að-
ilar gerðu sér vonir um. Efnahagslíf-
ið í Rússlandi náði sér aldrei á strik
og dróst þess í stað verulega saman.
Rússar hafa ekki náð þvf markmiði
að sitja við sama borð og helstu iðn-
ríki heims. Og þótt þátttaka rúss-
neskra hermanna í Friðarsamstarfi í
þágu friðar (PfP) með hersveitum
Atlantshafsbandalagsins hafi gengið
vel hefur Samstarfsráð NATO og
Rússlands ekki uppfyllt þær vonir
sem bundnar voru við það.
Tölfræðilegur veruleiki
Deila má um hvaða þættir ráða
mestu um áhrif þjóðríkja í alþjóða-
kerfinu, en vitaskuld er hernaðar-
og/eða efnahagsmáttur þungur á
metunum. Stórfelldur niðurskurður
til hermála hefur ekki aðeins leitt til
fækkunar í rússneska hernum held-
ur veikt mjög innviði hans. Því
leggja Rússar nú æ meiri áherslu á fælingarmátt
kjamorkuvopna í hemaðaráætlunum sínum. Rússar
hafa nú yflr 10.240 kjamaoddum að ráða. Samkvæmt
START-1 samningnum frá árinu 1992 ber Bandaríkja-
mönnum og Rússum að fækka kjarnaoddum niður í
6.000 árið 2001. En rússneska þingið hefur neitað að
staðfesta START 2-samninginn, sem
skuldbindur báða aðila til að eyða
2.500 kjamaoddum til viðbótar. Kjarn-
orkustyrkur Rússlands er þó hverfull
þegar kafað er undir yfirborðið. Ein
ástæða þess að Prímakov hefur lagt
áherslu á að þingið samþykki samn-
inginn er án efa sú að Rússar eiga
ekki annarra kosta völ af efnahagsá-
stæðum. Jurí Maslyukov varaforsæt-
isráðherra hefur látið hafa eftir sér að
Rússar muni ekki hafa efni á því að
halda við nema 600-700 kjamaoddum
eftir tíu ár. Hann ætti að vita það
manna best, enda gegndi hann mikil-
vægu hlutverki í uppbyggingu kjam-
orkuvopnabúrsins á Sovéttímanum.
Oft hefúr gleymst í umfjöUim um
efnahagskreppuna í Rússlandi að inn-
lendar skuldir eru aðeins lítið hrot af
heildarskuldum Rússa. Frá árinu 1992
hafa erlendar skuldir aukist um 70
milljarða dollara til viðbótar þeim 100
milljörðum dollara sem Rússar yfir-
tóku eftir að Sovétríkin leystust upp. Hættan eykst sí-
fellt á því að rússnesk stjómvöld komist í greiðslu-
þrot. Það sem gerir stöðu Rússa svo veika er að þeir
eru gersamlega háðir Vesturlöndum um efnahagsað-
stoð. Þeir geta ekki dregið sig út úr alþjóðakerfinu,
eins og eftir seinni heimsstyrjöld. Og í ljósi þess má
draga í efa að Rússar geti tekið þá áhættu að frysta
samskiptin við Vesturlönd ef þau grípa til einhliða
aðgerða, eins og loftárása á Serbíu vegna Kosovo-deil-
unnar.
skoðanir annarra
Peninga fyrir AGS
„Þörfin á því að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (AGS)
aðlagist breyttum aðstæöum er augljós. Það ætti þó
ekki að skyggja á þá staðreynd að vegna hiks fjárfesta,
þurfa lönd sem eiga stuðning skilinn ef til vill að snúa
sér til AGS. Það verður líklega bara fyrsta skrefið að
samþykkja átján milljarða dollara framlagið sem stjórn
Clintons hefur gert tillögu um en sumir leiðtogar
repúblikana í fúlltrúadeildinni færast enn undan, þótt
tíminn sé að renna þeim úr greipum. Þeir skulda heim-
inum það að samþykkja þessa íjárveitingu tafarlaust."
Úr forystugrein New York Times 6. október.
Rétta leiðin í Kosovo
„NATO getur ekki dansað eins og strengjabráða
Serba. Rétta mannúðarleiöin er að aðstoða flótta-
menn í Kosovo við að komast aftur heim. Rétta
hernaðarleiðin er að dæma af fullri hörku hvort
Serbar fara að ályktunum Öryggisráðsins og búa
sig undir að eyðileggja hernaðarmaskínuna sem
wmmmmmMmmmmmmMmmim
stendur fyrir þjóðarmorðunum í Kosovo. Rétta póli-
tíska leiðin er að búa sig undir samningaviðræður
sem í fyllingu tímans munu gera lýðræðissinnum í
Kosovo kleift að taka þátt í að móta eigin örlög.“
Úr forystugrein Washington Post 8. október.
Einangrun rofin
„Kosningarnar í Slóvakíu hafa skapað möguleika á
að rjúfa einangrunina sem einræðisherrann Vladimir
Meciar hefur haldið landinu í eftir skilnaðinn við
Tékkland fyrir fimm árum. Skorturinn á lýöræði í
stjórnartíð Meciars kom í veg fyrir að Slóvakía gæti
fylgt með Tékklandi, Ungverjalandi og Póllandi í ESB
og NATO. Einn mesti smánarbletturinn á störfum
stjórnarinnar var misréttið sem ungverski minnihlut-
inn, 10 prósent þjóðarinnar, var beittur. Viðbrögð í
Evrópu við úrslitum kosninganna í Slóvakíu hafa ver-
ið jákvæð en varfærin. Það er hins vegar þörf á að
vestrænir leiðtogar iýsi skjótt yfir vilja til þess aö
veita Slóvakíu aðild að ESB og NATO.“
Úr forystugrein Politiken 5. október.
Staða Rússlands sem stórveldis hefur veikst mjög vegna efnahags-
kreppunnar. Rússar vilja fjölræði í alþjóðamálum og koma í veg fyrir
forræði Bandaríkjanna. En það sem dregur úr áhrifum þeirra er að þeir
eru gjösamlega háðir Vesturlöndum i efnahagsmálum.