Dagblaðið Vísir - DV - 04.01.1999, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 4. JANÚAR 1999
15
Af hinum
þröngu og víðu
í kjölfar dóms Hæsta-
réttar I máli Valdimars
H. Jóhannessonar hafa
enn á ný blossað upp
hatrammar deildur um
stjóm fiskveiða þar
sem tilefni hefir gefíst
til vegna nýrrar hliðar
sem upp er komin á því
máli.
Ríkiseign -
þjóðareign
Eftir úrskurð héraðs-
dóms í hinu svonefhda
kvótamáli bjuggust
flestir við að lyktir fyr-
ir Hæstarétti yrðu á
sömu lund. Er dómur
féll voru menn fljótir að "
skiptast í tvær fylking-
ar eftir því á hvom veg skilja bæri
úrskurðinn, þröngan eða víðan.
Var þvi jafnvel haldið fram af hin-
Kjallarinn
Kristjón Kolbeins
viðskiptafræðingur
„Nú er svo komið ef rétt er skilið
að góðærið og hagvöxturinn sem
skilgetin afkvæmi dreifbýlisins
séu í raun óæskileg vegna þeirrar
þenslu og sogkrafts sem þau
skapa í þéttbýlinu. “
um þröngu að í raun breytti úr-
skurðurinn ekki neinu. Hinar og
þessar greincir laga um stjóm fisk-
veiða væra hvort eð er markleysa.
Fyrsta greinin var þar ekki und-
anskilin þótt hún væri augsýni-
lega samin af löggjafanum til að
tryggja sameign þjóðarinnar. Þá
var dregið i efa að þjóðin gæti átt
eitt eða neitt sem slík þótt almennt
sé sett samasemmerki á milli ríkis
og þegna. Fer þá að orka tvímælis
hvers þjóðríkið sé.
Samkvæmt orð-
anna hljóðan ætti
þjóðin að eiga ríkið
sem felur í sér að
ríkiseign sé þjóðar-
eign óháð því mati
hversu viðtæk slík
eign skuli vera.
Leyfi eða
heimild
Þau rök heyrðust
einnig að í raun
þyrfti engu að
breyta eftir dóm
Hæstaréttar, jafn-
vel þótt 5. grein lag-
anna bryti í bág við
stjómarskrána, ein-
ungis þyrfti að
hafna beiðni um veiðileyfi á öðr-
um forsendum því lögin stæðu fyr-
ir sínu. Þau væru að stofni til
gömul og góð,
komin fram yfir
fermingu og
hefðu lagt sitt af
mörkum til að
koma í veg fyrir
algjört byggða-
hrun sem nú
virtist blasa við
ef hin víða skil-
greining næði
ffarn aö ganga.
Þau sjónarmið
heyrðust einnig að fyrsta greinin
væri til hinnar mestu óþurftar,
hana og þá fimmtu ætti að fella úr
lögum um stjóm fiskveiða. Virðist
kjami deilunnar snúast um það
hvort það sem sé heimilt sam-
kvæmt góðri og gegnri íslensku sé
jafnffamt leyfilegt og öfugt.
Samkvæmt hinni þröngu skil-
greiningu er leyfi allt annað en
heimild og varasamt að blanda
þessu tvennu saman, einkum fyrir
„Samkvæmt orðanna hljóðan ætti þjóðin að eiga rikið sem felur í sér að
ríkiseign sé þjóðareign, óháð því mati hversu víðtæk slfk eign skuli vera.“
hinar dreifðu byggðir sem stæðu
höOum fæti í góðæri vegna þenslu
á höfuðborgarsvæðinu sem ætti
rætur sínar að rekja til góðærisins
sem sé dreifbýlinu að þakka eða
kenna. Nú er svo komið ef rétt er
skilið að góðæriö og hagvöxturinn
sem skOgetin afkvæmi dreifbýlis-
ins séu í raun óæskileg vegna
þefrrar þenslu og sogkrafts sem
þau skapa í þéttbýlinu.
Jafnræðisreglan
Hinir þröngu hafa enn fremur
snuprað Hæstarétt, gert lítið úr
dómi hans, talið hann í véfréttar-
stil, sem megi túlka vítt og breitt
út um víðan vöU eftir smekk hvers
og eins, aUt að því ómarktækan og
léttvægan vegna mannfæðar þar
eð i alvörumálum skyldi hann fuU-
skipaður og ekki skipti máli þótt
dómurinn hafi komist að einróma
niðurstöðu. Æðsta menntastofn-
um þjóðarinnar hefir heldur ekki
farið varhluta af ákúrum, brigsl-
yröum, fúkyrðaflaumi og orðheng-
Ushætti og ætlar höfundur ei að
blanda sér í þá umræðu.
Samkvæmt hinni víðu skU-
greiningu er leyfi sama og heimUd
og þversögn fólgin í því að veita
leyfi sem gUdir ekki jafhframt sem
heimild. Jafnræðisreglan er hvað
hana áhrærir einn af homsteinum
lýðræðis sem ekki ber að túlka í
hinni þröngu merkingu að aUir
séu jafnir en J)ó sumir jafnari en
aðrir.
Kristjón Kolbeins
Sameignin stendur undir nafni
Nytjastofnar á íslandsmiðum
era sameign íslensku þjóðarinnar
samkvæmt 1. gr laga um stjóm
fiskveiða. Hverju mannsbami ætti
að vera þetta kunnugt eftir þá um-
ræðu sem fram hefur farið í kjöl-
far dóms Hæstaréttar í máli Vcddi-
mars Jóhannessonar gegn ís-
lenska ríkinu. Af andstæðingum
núgUdandi laga um fískveiði-
stjómun er ákvæði þessu einatt
telft fram sem rökum gegn kvóta-
kerfmu. Kerfið sé ranglátt þar sem
þjóðareignin hafi verið „afhent
fáum útvöldum ókeypis". En hvað
merkir þessi hástemmda yfirlýs-
ing fiskveiðistjómunarlaganna? Á
sjávarútvegsráðuneytið t.d. að út-
hluta Valdimar og fjölmörgum
ins eða eigi heimtingu á leyfi land-
búnaðarráðuneytisins tU þess að
hefja landbúnað við Öxará. Eign-
arréttur felur að jafnaði í sér
heimUd til að ráða yfir eign og
nota hana, heimUd tU að ráðstafa
eign með samningum, heimUd tU
að veðsetja eign, heimUd tU að láta
eign ganga að erfðum o.s.frv. Stað-
reyndin er sú að þetta ákvæði og
1. gr. fiskveiðistjómunarlaganna
veita íslenskum ríkisborgurum
enga slíka heimUd. Hið hátíðlega
orðalag verður því ekki skUið bók-
staflega
Tilgangur iöggjafans
Þrátt fýrir að umrætt ákvæði í
fiskveiðistjórnunarlögunum hafi
_____________ enga eignarrétt-
Kjallarinn
„Ef tilgangurinn hefði verið sá að
slá eign ríkisins á fiskistofnana
sem slíka hefði það verið álíka
vindhögg af löggjafans hálfu og
að lýsa því fjálglega yfír að lóan
og spóinn væru sameign íslend-
inga ...u
öðrum aUahlutdeUdum á grund-
velli hennar?
í fjórðu grein laga nr. 59/1928
segir að ÞingveUir séu „ævinleg
eign íslensku þjóðarinnar". Eng-
um dettur þó í hug að á grundveUi
þessa ákvæðis eigi íslendingar al-
mennt einhvers konar eignarrétt-
arlegt tilkaU tU ÞingváUásvæðis-
arlega þýðingu
fyrir landsmenn,
frekar en ákvæð-
ið um ÞingveUi
eða sambærUegt
ákvæði í lögum
um Þjóðleikhús-
ið, er ekki þar
með sagt að það
sé merkingar- og
tUgangslaust. . í
greinargerð sem
fylgdi frumvarpi
að núgUdandi fiskveiðistjórnunar-
lögum útskýrir löggjafmn afdrátt-
arlaust fyrirætlan sína. Þar segir:
„Með fyrsta málslið greinarinnar
er minnt á mikUvægi þess að varð-
veita fuUt forræði íslendinga yffr
[auðlindinni]. Jafnframt felst í
þessu sú sjálfsagða stefnumörkun
að markmiðið með stjóm fisk-
Ingvi Hrafn
Óskarsson
formaður Heimdallar
veiða er að nýta
fiskistofnana tU
hagsbóta fyrir
þjóðarheUdina.“
í ljósi þessa er
því ekki hægt
segja að um sé að
ræða eiginlega
réttarreglu held-
ur almenna
markmiðsyfirlýs-
ingu sem nánar
er útfærð í öðrum
ákvæðum lag-
anna, og er slík
framsetning lög-
gjafar mjög al-
geng hér á landi.
Jafnframt er ljóst
að með því að
mæla fyrir um 1
svonefnt kvóta-
kerfi í lögunum
hyggst löggjafinn ná því markmiði
að fiskistofnamir verði nýttir tU
hagsbóta fyrir þjóðarheUdina.
Samkvæmt þessu er einnig hægt
að útUoka að tUgangur löggjafans
hafi verið sá að gera fiskistofhana
að ríkiseign. Enda verður ekki séð
að fiskistofnamir geti verið háðir
eignarrétti eins eða neins, frekar
en önnur vUlt og vörslulaus dýr,
og er það viðtekin meginregla ís-
lensks réttar.
Ef tUgangurinn hefði verið sá að
slá eign ríkisins á fiskistofnana
sem slíka hefði það verið álíka
vindhögg af löggjafans hálfu og að
lýsa því fjálglega yfir að lóan og
spóinn væra sameign íslendinga
eða að hagamúsin væri ævinleg
eign þjóðarinnar. Og ekki
nóg með það, bent hefur
verið á að slík yffrlýsing
um takmarkalausan eign-
arrétt íslenska ríkisins að
óveiddum fiski í efna-
hagslögsögunni myndi
tæpast samrýmast skuld-
bindingum íslands sam-
kvæmt Hafréttarsáttmála
SÞ en samkvæmt honum
sæta heimUdir ríkis inn-
an efnahagslögsögu sinn-
ar ýmsum takmörkunum
og þar eiga önnur riki
einnig ýmis réttindi.
„Til hagsbóta fyrir
þjóðarheildina"
Sá skilningur að í ákvæð-
...... inu um sameign þjóðar-
innar að fiskistofinunum
felist markmiðsyffrlýsing
en ekki eiginleg réttarregla er
raunar staðfestur í fyrmefndum
dómi Hæstaréttar þar sem segir að
önnur ákvæði fiskveiðistjórnar-
laganna verði að „meta í ljósi
hinnar almennu stefriumörkunar
1. gr. 1. nr. 38/1990“. Hin almenna
stefnumörkun er sú að fiskveiði-
stjómunin eigi að þjóna sameigin-
legum hagsmunum þjóðarinnar.
Núverandi fyrirkomulag fisk-
veiðistjórnunar hefur í megin-
dráttum staðið undir væntingun-
um og er velmegun sú sem þjóðin
nýtur um þessar mundir ekki síst
því að þakka. Þegar allt kemur til
alls stendur því sameignin undir
nafni.
Ingvi Hrafh Óskarsson
Með og
á móti
Er kæra Islandia Internet á
Landssímann róttmæt?
Einokun
Svavar G. Svavars-
son, framkvæmda-
stjóri Islandia
Intemet.
Kæra Islandia Intemet á Lands-
símann er vegna þeirrar gjafastefnu
sem Landssíminn hefur beitt undan-
farið. Landssíminn er eini aðilinn
sem hefur beinan hag af þvi að gefa
Intemet-áskriftir því það ýtir undir
notkun á síma
sem skilar sér í
auknum tekjum
til Landssímans.
Landssíminn sit-
ur ekki við sama
borð og aðrir
Intemet-þjón-
ustuaðilar og má
því ekki misnota
sér aðstöðu sína
með þessum
hætti. Islandia
Intemet krefst
þess að Samkeppnisstofnun memi
Landssímanum og dótturfyrirtækj
um hans að stunda slík undirboð á
samkeppnismarkaði sem greinilega
era ætluð til að ná markaðshlut-
deild á kostnað annarra fyrirtækja.
Þess má geta að verð á Internetá-
skriftum á íslandi er svipað og í öðr-
um löndum, þó svo að aðfiöngin, þ.e.
línugjöld og bandbreidd, séu marg
falt dýrari en í nágrannalöndum
okkar. Það er því óþolandi ástand aö
Landssíminn gefi áskriftir og kippi
þar með tekjumöguleikum frá sam-
keppninni. Þar að auki hefiur Lands-
siminn töglin og hágldfrnar í öllum
aðföngum Intemet-fyrirtækja á ís-
landi. Landssími íslands er mark
aðsráðandi fyrirtæki í fjarskiptum á
íslandi og ætlar nú í krafti stærðar
sinnar og fjármagns, sem á rót sína
að rekja til langvarandi einokunar á
fjarskiptum, að leggja undir sig
Intemet-markaðinn á íslandi. Það er
óeðlilegt að fyrirtæki sem er í slíkri
stöðu og í eigu ríkisins fái að undir-
bjóða markaðinn með þessum hætti
til að ná markaðshlutdeild.
Eðlileg sam-
keppni
Kæra Islandia Intemet er fullkom-
lega ástæðulaus. Engin ástæða er til
íhlutunar samkeppnisyfirvalda á
markaði þar sem virk samkeppni
ríkir. Samkeppnin á Intemet-mark-
aði hefur skilað tvennu. Annars veg-
ar er aðgangur að
Internetinu út-
breiddari á ís-
landi en i nokkra
öðra landi. Hins
vegar er verðið
fyrir þennan að-
gang lægra en í
flestum öðram
löndum. Þetta
tvennt gerir ís-
land að net-
væddasta þjóðfé-
lagi heims.
í kæru sinni krefst Islandia þess
að markaðssókn Landssímans verði
settar hömlur. Þetta er sérkennileg
krafa í ljósi þess að samkvæmt mæl-
ingu óháðs aðila (auglýsingamæl-
ingu Gallups) eyddi Islandia 50%
meira fé í auglýsingar fyrstu tiu
mánuði ársins en Siminn Internet.
Það var Islandia sem hól' að bjóða
ókeypis netáskrift á markaðnum og
hafa keppinautomir svarað því.
Fullyrðingar Islándia um markað-
hlutdeild Landssímans era rangar
og ekki studdar neinum heimildum.
Látið er lita út fyrir að fyrirtækið
ráði yfir helmingi Intemet-markað-
arins þegar staðreyndin er að mark-
aðshlutdeild Símans Intemet er um
20% og hlutdeild dótturfyrirtækisins
Skímu um 10%. Þetta getur ekki
talist markaðsráðandi staða í skiln-
ingi samkeppnislaga. Aukinheldur
era engin rök tft að slá saman mark-
aðshlut Landssímans og Skímu þar
sem fyrir liggur að rekslur fyrir-
tækjanna er algerlega aðskilinn.
Rekstrn- gagnaflutnings hjá Síman-
um er einnig aðskilinn frá öðrum
rekstri fyrirtækisins og ekki um
neinar niðurgreiðslur á netþjónustu
að ræða. -KJA
Ólafur Þ. Stephen-
sen, forstöaumaft-
ur upplýslnga- og
kynningarmála
Landssímans.