Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.1999, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 24. FEBRUAR 1999
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aóstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vtsir, netútgáfa Frjálsrar fiölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
r
Aratugur umskipta
Eitt helsta vandamál íslensks efnahagslífs er skortur á
samkeppni og óljóst eignarhald fyrirtækja. Stór hluti efna-
hagslífsins er án samkeppni - allt frá raforkuframleiðslu
til heilbrigðisþjónustu, frá landbúnaði til stórs hluta sam-
göngu- og fjarskiptakerfis. Þegar við bætist að einungis
þriðjungur eigna landsmanna er í eigu einkaaðila, en tveir
þriðju í eigu ríkis og sveitarfélaga, samvinnufélaga eða
sjálfseignarfélaga með óljóst eignarhald, þarf engan að
furða að uppskeran sé ekki meiri en raun ber vitni. Fylgi-
fiskar fákeppni og einokunar eru lítil framleiðni vinnuafls
og fjármagns, óstjóm og óráðsía.
Heilbrigðis-, mennta- og almannatryggingakerfið era að
líkindum viðamesti hluti opinberrar þjónustu þar sem
ekki ríkir samkeppni. Dómur Hæstaréttar í máli Áma Ing-
ólfssonar læknis á síðasta ári kann hins vegar að marka
nokkur tímamót í þessum efnum. Samkvæmt réttinum
fellur heilbrigðiskerfið undir samkeppnislög. Þar með hef-
ur verið rudd leið fyrir einkaaðila til að stunda ýmsa þjón-
ustu og rekstur innan heilbrigðiskerfisins, í sanngjarnri
samkeppni við opinbera aðila. Hér getur verið um mikið
framfaraspor að ræða, líkt og gerst hefur á fjármálamark-
aði eftir að samkeppni var komið þar á.
Á Viðskiptaþingi Verslunarráðs íslands á liðnu ári
gerði Sigurður B. Stefánsson, framkvæmdastjóri VÍB,
skýra grein fyrir nauðsyn þess að koma á samkeppni á
sem flestum sviðum. Hann benti meðal annars á, að oft
væri deilt um það hvort hagkvæmt væri að fela einkaaðil-
um þjónustu í mennta- og heilbrigðiskerfi, en bætti við:
„Þetta er alls ekki mergurinn málsins. Aðalatriðið er að
fullkomin einokun eða hömlur á samkeppni hafa jafnskað-
leg áhrif til að hækka kostnað og draga úr framleiðni í
þessum greinum þjónustu, eins og á öllum öðrum sviðum
atvinnulífsins, hérlendis og erlendis.“
í ágúst 1984 var tekið lítið skref í átt að samkeppni milli
banka og sparisjóða, þegar innlánsstofnanir fengu tak-
markað frelsi til að ákvarða vexti, sem ríkisstjóra hafði
gert áður í gegnum Seðlabankann. Frá þeim tíma hefur
hvert skrefið eftir annað í átt að auknu fijálsræði verið
tekið. Uppskeran hefur verið aukin þjónusta á hagstæðari
kjörum en áður fyrir viðskiptavini. Afkoma íjármálastofn-
ana hefur um leið batnað og tekist hefur að lækka rekstr-
arkostnað verulega, þó enn vanti nokkuð á að íslenska
fjármálakerfið geti talist hagkvæmt. Vandinn sem glímt er
við er enn sá sami. Ríkið er með ægivald yfir íslenskum
íjármálastofnunum og það breytist lítt fyrr en einkavæð-
ingu ríkisviðskiptabankanna er að fullu lokið. Tugþúsund-
ir landsmanna hafa gerst hluthafar í Landsbanka, Búnað-
arbanka og Fjárfestingarbankanum. Stjómartaumamir
eru enn í höndum ríkisvaldsins, þó agi hlutabréfamarkað-
arins hafi að nokkru komist yfir þessi fjármálafyrirtæki.
Þegar hafist var handa við sölu á 49% hlut ríkisins í
Fjárfestingarbankanum undir lok síðasta árs, var því lýst
yfir að meirihluti hlutabréfanna yrði seldur á fyrri hluta
þessa árs. Enn hefur ekkert gerst, þegar tveir mánuðir eru
brátt að baki. Og óljóst er hvert rikið ætlar með Búnaðar-
banka og Landsbanka. Engin ákvörðun liggur fyrir hvort,
hvenær og þá hvernig ríkið ætlar að losa um eignarhluti
sína í þessum fyrirtækjum.
Líkt og síðustu ár hafa verið ár róttækra breytinga -
byltingar - á íslenskum fjármálamarkaði, gæti fyrsti ára-
tugur nýrrar aldar verið áratugur umskipta í fjarskiptum,
raforkuvinnslu, heilbrigðisþjónustu og í menntakerfinu.
Takist að innleiða þar heilbrigða samkeppni með skýru
eignarhaldi, þar sem það á við, munu landsmenn allir upp-
skera ríkulega. Óli Björn Kárason
bomba

I'iilii l M ? -mi

m
Frá „World Press Photo“ sýningu í Kringlunni. - Drengur skoðar myndir.
Myndir
á sýningu
glingur. Fyrir kemur
að bifreiðar eru til sýn-
is, skólabörn að selja
heimabakaðar kökur til
styrktar góðum málefn-
um og fulltrúi hjálp-
ræðishersins er yflr-
leitt á sínum stað.
Þarna á göngunum var
líka sett upp fréttaljós-
myndasýning síðasta
árs.
Fréttamyndir
Myndefnið vakti at-
hygli mína þegar ég
skoðaði bestu frétta-
myndirnar utan úr
heimi. Oftar en ekki
eru það nærmyndir af
grátandi konum með
„En hvers vegna eru nær ein-
göngu konur á þessum myndum?
Hvar eru karlarnir, eiginmenn,
feöur og synir? Þeir eru í hern-
aði þar sem þeir berja á óvinum
að skipun yfírboðara síns sem
oftast er karikyns. Og þannig er
það og mun lengi verða.“
Kjallarinn
Gunnhildur
Hrólfsdóttir
rithöfundur
Ég gef mér ætíð
góðan tíma þegar ég
heimsæki Kringl-
una því þar er
margt að sjá og
skoða. Ekki kemur
mér í hug að ganga
í það hús íklædd
gallabuxum með
úfið hár. Öðru nær,
ég held þangað búin
mínu besta í jóla-
kjólnum með þre-
falda hálsfesti. Ég
hitti alltaf svo
marga sem ég þekki
að það jafnast næst-
um á við ferðir á
ættarmót i fjarlæg-
um landshlutum að
eyða þar stund á
laugardegi.
Milli þess sem
maður spyr frétta
af ættingjum og lít-
ur á vaminginn
sem er á boðstólum
í verslununum get-
ur maður sest nið-
ur og fengið sér
hressingu á þokka-
legum veitingastöð-
um. Með kaffi í
bolla og góða tertu-
sneið lítur maður
þverskurð tískimn-
ar og meðan þreytan líður úr fót-
unum er lika ágætt að láta Visa-
kortið kólna dálítið áður en maður
heldur innkaupunum áfram.
Að loknu hitaeiningasvallinu er
haldið aftur af stað og brunað
milli hæða í rennistigum og þaðan
er gott útsýni. Og oft getur að líta
fleira í Kringlunni en punt og
grindhoruð, klæðlítil börn sín í
fanginu. Einnig grátandi konur
yfir blóðugum líkum ættmenna
sinna, að ógleymdum grátandi
konum við húsarústir og tötraleg
böm í bakgrunni.
Það setur að manni hroll og
ósjálfrátt vefur maður að sér vel-
megunarkápunni og þakkar al-
mættinu fyrir að fá að búa hér á
íslandi í allsnægtum á toppi
heimsins. Stríð og aftur strið úti í
löndum. Það er nú gott að maður
er laus við allt það sem þessar
skýru, góðu myndir sýna, þessi
augnablik sem glöggur ljósmynd-
ari hefur náð að festa á filmu
sina.
Eins dauði er annars brauð
En hvers vegna eru nær ein-
göngu konur á þessum myndum?
Hvar eru karlarnir, eiginmenn,
feður og synir? Þeir em í hernaði
þar sem þeir berja á óvinum að
skipun yfirboðara síns sem oftast
er karlkyns. Og þannig er það og
mun lengi verða. Karlar í stríði,
konur og börn þjást heima á með-
an. Ekki að hermannslíflð sé neitt
sældarlíf, nei, það get ég alls ekki
ímyndað mér.
Við sem búum í friðsæld og
fógnuði getum lítið gert til að
stöðva þessar hörmungar, nema ef
til vill látið nokkrar krónur af
hendi rakna til hjálparstarfs.
Hver veit annars hvert þær krón-
ur rata, kannski eru þær hirtar af
milliliðum eða yfirvöldum við-
komandi lands sem þarfnast
þeirra af því það er svo dýrt að
fara í stríð.
Gjarnan eru ljósmyndarar sem
taka þessar myndir karlar. Það er
nöturleg staðreynd að um leið og
stríð varpar skugga hryllings,
þjáningar og dauða yfir lönd og
þjóðir skapa þær fréttamönnum
og fréttaljósmyndurum atvinnu.
Sorgin verður tilefni listsköprmar
sem hinum siðmenntaða heimi er
boðið upp á.
Gunnhildur Hrólfsdóttir
Skoðanir annarra
Reykjavíkurflugvöllur
„Bretar gerðu flugvöll í Vatnsmýrinni í síðari
heimsstyrjöldinni og þar er hann enn. Vissulega
hefði byggð þróast öðruvísi, ef herinn hefði ekki val-
ið honum stað þar sem hann er nú og fórnað Rauð-
hólunum. Allt er það rétt, sem menn segja um ná-
lægð hans við byggð höfuðborgarinnar, flugvöllurinn
tekur upp dýrmætt byggingasvæði, flugvallarsvæðið
tekur 142 ha lands og ámóta svæði umhverfis hann
nýtist illa vegna flugumferðar, hann heftir uppbygg-
ingu stofnbrautakerfisins vestur Seltjarnames og af
honum stafar bæði loft- og hávaðamengun."
Úr forystgrein Mbl. 23. febr.
Ofhitnun hagkerfisins?
„Margt bendir til að hætta fyrir ofhitnun sé fyrir
hendi. Vöruinnflutningur á sl. ári jókst um 26%, at-
vinnuleysi hefur minnkað hratt að undanförnu og
var í desember sl. 2,3%...Einnig höfum við ofþenslu-
merki í peninga- og lánastærðum og til marks má
nefna að útlán í fyrra jukust um 31%. Hins vegar
hefur verðbólga enn haldist innan við 2%, sem
stafar af hagstæðum ytri aðstæðum, lækkun á hrá-
vöru- og olíuverði og lágri alþjóðlegri verðbólgu. En
einnig kemur til mikil framleiðniaukning í hagkerf-
inu.“
Már Guðmundsson í Degi 23. febr.
Þingsæti og launakjör
„Berum saman mannfjölda hér á Fróni og i
Bandaríkjum Norður-Ameríku. Þetta hlutfall er einn
á móti þúsund. Þeir hafa liðlega fimm hundruð
manna þing svo okkur ætti að duga einn þingmaður
í hálfu starfi. Við gætum a.m.k. fækkað þeim í sama
hlutfalli og bankastjórum Landsbankans var fækkað
á síðasta ári með góðum árangri. Það er fækkun í
einn þriðja eða 21 þingmann. Nú tala ýmsir um að
bráðnauðsynlegt sé að hækka þingfararlaunin svo
hæfir menn fáist til að sinna þingmennsku. Ég vil
eindregið vara við þessu enda er þingmennska að
verða kvennastarf og á þar með að vera láglauna-
starf...Réttast væri að gera landið að einu kjördæmi,
fækka þingmönnum verulega, lækka laun þeirra og
afnema fríðindin með öllu.“
Einar Kristinsson í Mbl. 23. febr.