Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.1999, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 24. FEBRÚAR 1999
15
Af tjáningarfrelsi
þó hvortveggja sé auð-
vitað teygjanlegt en þá
höfum við dómstóla.
Anne Kristine Magnúsdóttir dagskrárgerðarmaður. - Hleypir hún óþægi-
legum skoðunum út til landsmanna? - Greinarhöf. fjallar um brotthvarf
hennar af Rás 2 Ríkisútvarpsins.
Hún Anna
Kristine fyllir ekki
lengur eyðuna
„milli mjalta og
messu“ á sunnu-
dagsmorgnum. Af
einhverjum ástæð-
um virðist hún ekki
hafa fengið að vera í
friði með þennan
létta, meinlausa,
stundum beitta og á
stundum pínulítið
væmna þátt, sem
hlustað hefur verið
meira á en aðra
dagskrárliði að
fréttum undanskild-
um. Við sem komið
höfum fram í þess-
um þáttum hljótum
að hafa vonda samvisku af ein-
hverju sem við höfum látið út úr
okkur og hefur farið í taugarnar á
einhverjum yfirsamstarfsmanna
Kristínar. Það var aldrei meining-
in að hún missti vinnuna.
Þessi vistaskipti Önnu Kristine
leiða aftur til hugleiðinga um það
hver sé staða tjáningarfrelsis í lýð-
veldinu íslandi á þessu síðasta ári
aldarinnar en tjáningarfrelsi er
stjómarskrárbundinn réttur þegn-
anna. Getur hver sem er hiklaust
tjáð sig hvenær sem er um hvað
sem er? Flestir munu svara því
játandi svo framarlega sem skoð-
anirnar eru ekki ærumeiðandi eða
brjóta í bága við almennt velsæmi
Ekki er allt sem
sýnist
Valdhafar allra þjóða
hafa á öllum tímum
eignað sér rétt til að
hafa áhrif á skoðanir
þegna sinna og þeir
hafa lengst af ráðið
flestum þeim miðlum
sem móta þessar skoð-
anir. Hér á landi vora
dagblöð lengi í eigu
stjómmálaflokka og
túlkuðu því stefnu
þeirra og skoðanir.
Þetta hefur breyst á
allra síðustu árum
þannig að nú eru dagblöðin rekin
sem fyrirtæki, óháð stjórnmála-
flokkum, og ætlast er til að þau beri
sig fjárhagslega og skili eigendum
sínum arði. Það bindur tjáningar-
frelsið við það að efni hins „frjálsa"
fjölmiðils verður að höfða til það
margra að fjölmiðillinn beri sig.
Þetta þýðir ekki að blöðin hafi
slitið öll tengsl
við flokkana,
a.m.k. eru enn
augljós tilfinn-
ingatengsl milli
Morgunblaðsins
og Sjálfstæðis-
flokksins. Einn
fjölmiðill er enn í
eigu þjóðarinnar
en það er Ríkis-
útvarpið ásamt
sjónvarpi. Þó hef-
ur einkaréttur
ríkisins til út-
varps- og sjónvarpsrekstrar verið
afnuminn sem er af hinu góða. Frá
upphafi hefur ríkisútvarpið, síðar
með viðbótinni sjónvarp, verið vígi
tjáningarfrelsis í landinu og það
hefúr verið gæfa landsmanna að
þar á bæ hafa setið við stjórn vel
menntaðir hugsjónamenn sem
staðið hafa fast á rétti stofnunar-
innar til að halla ekki málum eftir
geðþótta ríkisvaldhafa.
Boðskapurinn frá flokknum
Ýmsum hefur þó fundist sem
hér hafi orðið á breyting á síðari
árum. Stærsti og um leið valda-
mesti stjórnmálaflokkur landsins
hefur sýnt vaxandi tilburði í þá átt
að takmarka tjáningarfrelsi stofn-
unarinnar. Boðskapurinn frá
flokknum hefur þó verið tvíræður.
Annars vegar hafa þeir sem fara
fyrir frjálshyggjuliðinu í flokkn-
um heimtað að ríkið seldi fjölmiðl-
ana sína og hins vegar hafa kerfis-
mennirnir sýnt vaxandi tilburði í
þá veru að sveigja skoðanatján-
ingu þessara fjöhniðla að hug-
myndafræði Sjálfstæðisflokksins.
Einn þáttur í þeirri tilhneigingu
hefur verið að sjá til þess að að-
eins fólk með „hreinar hugsanir"
réðist að stofnununum. Annar
þáttur er að ýta til hliðar fólki,
sem hleypir óþægilegum skoðun-
um út til landsmanna, beint eða
óbeint. Má ætla að brotthvarf
Önnu Kristine sé hluti af þeim
leik, þó annað sé gefíð í skyn.
Blikur eru á lofti í íslensku
þjóðfélagi sem gætu bent til þess
að tjáningarfrelsið sé í hættu.
Annars vegar stafar hættan af fjár-
magni í höndum óhlutvandra að-
ila og hins vegar af ofurvaldi
stjómmálamanna. Gagnvart báð-
um þessum aðilum þarf þjóðin að
halda vöku sinni.
Árni Bjömsson
Kjallarinn
Árni Björnsson
læknir
„Við sem komið höfum fram í
þessum þáttum hljótum að hafa
vonda samvisku afeinhverju sem
við höfum látið út úr okkur og
hefur farið í taugarnar á einhverj-
um yfirsamstarfsmanna Kristín-
ar. Það var aldrei meiningin að
hún missti vinnuna.“
Hækkun námslána er brýn
Þeir sem hafa kynnt sér kjör
námsmanna eru sammála um að
námslánin eru of lág. 57.600 kr.
grunnframfærsla á mánuði auk
skerðingar á þeirri upphæð við
óverulegar árstekjur (185.000 kr.)
dugir alls ekki öllum og hafa því
margir neyðst til að vinna með
námi eða rúlla á undan sér um-
talsverðu yfirdráttarláni í bönk-
um. Dæmi er um að duglegt fólk
neyðist til að hverfa frá háskóla-
námi til að sjá sér og sínum far-
borða. Námslánin hafa lækkað að
raungildi um 16,7% frá þv.í 1982.
Nú er svo komið að margir sitja
uppi með mörg hundruð þúsund
króna yfirdrátt að loknu námi.
Námsmenn í leiguhúsnæði eða
eigin húsnæði hafa það þó verst. Til
að undirstrika alvarleika málsins
má benda á að hlutfall námsmanna
undir fátækramörkum var nálægt
50% árið 1995 og hefur ástandið
ekki batnað síðan. Einnig má benda
á að atvinnuleysisbætur eru nú þó
nokkuð hærri en námslán. Það ætti
því öllum að vera ljóst að námslán
standa ekki undir nafni.
Þurfa ekki að kosta mikið
Námsmenn sem eiga erfitt með
að lifa á lágum námslánum eiga
sárafá úrræði önnur en að fara út
á vinnumarkaðinn. Þrátt fyrir hóf-
samar kröfur námsmanna þess
efnis að námslán verði hækkuð til
jafns við atvinnuleysisbætur og
örorkubætur hefur ekki verið
gengið að kröfum námsmanna
vegna þess að þær kosta ríkið
hundruð milljóna á ári.
En hærri námslán þurfa ekki
endilega að kosta mikið. Vaka, fé-
lag lýðræðissinnaðra stúdenta,
leggur til að lánasjóðurinn veiti
öllum námslánaþegmn sem þess
óska allt að 20.000 kr. viðbótarlán
á mánuði á kostnaðarverði fyrir
lánasjóðinn. í þessari hugmynd
felst að ríkið noti lánstraust sitt til
að taka hagstæð
lán fyrir náms-
menn, hagstæð-
ari en náms-
menn geta fengið
í eigin nafni án
þess að ríkið
kosti til þess
miklu. Það er
raunhæft að LÍN
bjóði viðbótar-
lánin með 5-6%
raunvöxtum án þess að ríkið borgi
meira í sjóðinn.
Hagstæð erlend lán
Hægt er að fjármagna námslán
með útgáfu ríkstryggðra bréfa eða
með hagstæðum erlendum lánum
sem ríkinu standa til boða. Náms-
lán eru niðurgreidd og bera nú 1%
raunvexti en ef hugmynd Vöku
nær fram að ganga má gera ráð
fyrir að heildarnámslánið muni
bera raunvexti á bilinu 1 til 2%
eftir því hversu há
upphæð er tekin að
láni (0-20.000 kr. við-
bótarlán). Þessi út-
færsla felur ekki í
sér aðrar breytingar
á úthlutunarreglum
LÍN en kemur alls
ekki í veg fyrir þær.
Þessi hugmynd okk-
ar Vökumanna bygg-
ist á mikilli vinnu
sem farið hefur fram
í allan vetur innan
félagsins og hefur
fengið mjög jákvæð-
ar móttökur.
Langtímamarkmið
námsmanna er að
þeim standi til boða
sómasamleg lán á
sömu kjörum og nú
og þessi lausn er
skref í rétta átt. Það
er ekki ætlun Vöku að hverfa frá
hugmyndum um lækkun á allt of
hárri skerðingu námslána vegna
tekna en viðbótarlán er bráða-
birgðalausn sem kemur mörgum
til góða strax án aukins tilkostnað-
ar af hálfu ríkisins.
Tillaga Vöku hefur
marga kosti
Hugmynd Vöku hefur marga
kosti. Ef hún nær fram að ganga
felst í því löngu tímabær viður-
kenning af hálfú stjórnvalda á að
námslán séu of lág. Viðbótarlánið
myndi líka bæta strax úr neyð
margra lánþega og tryggt er að
enginn væri verr settur en nú. Það
hlýtur að vera æskilegra að náms-
menn fái langtímalán fyrir brýn-
ustu lífsnauðsynjum
heldur en að þeir sitji
uppi með himinháan
yfirdrátt í bönkum að
loknu námi.
Tillaga Vöku gerir
námsmönnum einnig
kleift að sníða sér bet-
ur stakk eftir vexti
því fjölbreytni lán-
anna eykst.
Einnig má benda á
að samningsstaða
námsmanna gagnvart
ríkinu batnar eftir að
búið er að viðurkenna
þörfina fyrir hærri
námslán. Sú þörf er
vissulega til staðar.
Það er svigrúm fyrir
hærri námslán án
þess að hækka endur-
greiðslubyrði náms-
manna
Þeir sem tækju viðbótarlánið
þyrftu að sjáfsögðu að borga meira
til baka en það er ennþá svigrúm
fyrir hærri lán án þess að hækka
endurgreiðslubyrðina. Nú er hún
4,75% af launum og heftst tveimur
árum eftir nám.
Það er skoðun Vöku að vel sé
hægt að hækka lánin án þess að
hækka endurgreiðslubyrðina
Breytingin mun felast í því að
námsmenn veröa lengur að borga
af lánunum en greiðslubyrðin
verður sú sama og áður. Betri
samningsstaða námsmanna og
hagstæð lán í stað yfírdráttar í
bönkum koma öllum til góða,
hvort sem þeir sjá fram á háar eða
lágar tekjur í framtíðinni.
Dóra Guðrún Guðmundsdóttir
„ Vaka, félag lýðræðissinnaðra
stúdenta, leggur til að lánasjóður-
inn veiti öllum námslánaþegum
sem þess óska allt að 20.000 kr.
viðbótarlán á mánuði á kostnað-
arverði fyrir lánasjóðinn.“
Kjallarinn
Dóra Guðrún
Guðmundsdóttir
sálfræðinemi, skipar 6.
sæti á lista Vöku til
Stúdentaráðs
Með og
á móti
Eru Dwight Yorke og Andy
Cole besta framherjaparið
í ensku knattspyrnunni?
Elvar Guöjónsson,
stuöningsmaður
Manchester
United.
Staðreyndir
tala sínu máli
„I mínum huga er engum blöð-
um um það að fletta að Andy
Cole og Dwight Yorke eru lang-
besta fram-
herjaparið í
ensku úrvals-
deildinni þetta
tímabilið. Stað-
reyndir tala
sínu máli þar.
Saman hafa
þeir skoraö ná-
lægt 35 mörk-
um þetta tíma-
bilið, hvert
öðru glæsi-
legra og hefur samvinna þeirra
verið hreint stórkostleg.
Þá þarf ekki annað en líta til
þess að það hlýtur að þurfa mjög
sterka framherja til að halda
manni eins og Ole Gunnar Sol-
skjær á bekknum. Manchester
United hefur nú skoraö yfir 60
mörk í úrvalsdeildinni, þökk sé
Andy Cole og Dwight Yorke, því
ef þeir ekki skora mörkin þá
leggja þeir þau upp meðan næsta
lið hefur ekki enn náö 50 mörk-
um. Oft hef ég óskað þess að hafa
svona framherja í FH.!!!!!“
Fowler og
Owen betri
„Ég er þeirrar skoðunar að
Robbie Fowler og Michael Owen
framherjaparið hjá Liverpool sé
það sterkasta í ensku knatt-
spyrnunni í dag. Samvinna
Yorke og Cole hefur að vísu ver-
ið mjög góð í
vetur en það
má ekki
gleyma því að
þeir eru að
spila með
klassa fótbolta-
mönnum. Þeir
hafa Ryan
Giggs og David
Beckham sem
báðir hafa yfir
að ráða frá-
bærum sendingum og hafa skap-
að mörg mörk fyrir þá. Þetta hef-
ur auðvitað hjálpað framherjum
United heilmikið. Þegar Fowler
og Owen verða komnir á meira
skrið og með betri leikmenn með
sér tel ég þá vera betri. Fowler
er að mínu mati besti framherj-
inn þegar hann er heill. Hann er
bestur í að klára færin sín og er
ótrúlega þefvís í að skapa sér
þau. Haim er mjög sterkur í loft-
inu þó lítill sé, hefur góöan
hraða og magnaðan vinstri fót.
Ég held að hann eigi eftir að fá
að sanna sig í enska landsliðinu
með tilkomu Kevins Keegan i
þjálfarastöðuna. Owen er ungur
og á margt ólært en þrátt fyrir
það er hann meðal þeirra allra
bestu. Hann hefur mikinn hraða
og það er ómögulegt fyrir varn-
armennina að lesa út hvað hann
ætlar sér að gera. Owen á eftir
að verða enn betri og ég sé fyrir
mér að þeir saman eigi eftir að
blómstra hjá Liverpool næstu
árin. Dwight Yorke er nálægt
því að vera besti framherjinn í
ensku knattspyrnunni en þegar
allt er tekið saman set ég Fowler
í efsta sætið."
-GH
Höröur Magnússon
stuöningsmaöur
Uverpool.
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@ff.is