Dagblaðið Vísir - DV - 03.07.1999, Qupperneq 28

LAUGARDAGUR 3. JÚLÍ 1999 JLj"V
58 helgarviðtalið
Vísindamaður og kennari:
Verður kynsjúkdómi
- Halldór Þormar prófessor hefur fundið upp efni sem drepur bakteríur og veirur:
Þeir eru ófáir vísinda-
mennirnir um heim allan
sem vinna við að leita að
lyfjum sem vinna á kynsjúk-
dómum og líklega grunaöi
fáa að blanda sem vinnur á
eyðniveirunni, herpesveirum
og lekandabakteríum myndi
finnast hér á íslandi. En þaö
fór nú svo að íslenskur vis-
indamaður, Halldór Þormar
prófessor, hefur ásamt sam-
starfsfólki sínu, Þórdísi
Kristmundsdóttur prófessor,
og Guðmundi Bergssyni líf-
frœðingi, fundið upp blöndu
tiltölulega einfaldra efna
sem hreinlega drepur veirur
og bakteríur sem smitast við
kynmök - og það hratt.
Halldór er fœddur í Lauf-
ási við Eyjafjörð þar sem
faðir hans var prestur og
þar var hann alinn upp
ásamt tveimur brœðrum.
„Ég fœddist í gamla torf-
bœnum sem nú er minjasafn
og er mjög stoltur af því, “
segir Halldór þegar við setj-
umst niður á skrifstofu hans
sem virðist vera í miðri
rannsóknarstofunni. Að
minnsta kosti ekki mikið prí-
vat.
Halldór gekk aldrei í venjulegan
barnaskóla, heldur fengu þeir bræö-
urnir heimakennslu. Þaö voru stúd-
entar frá Menntaskólanum á Akur-
eyri sem komu til að kenna þeim og
búa undir inntökupróf í Mennta-
skólann á Akureyri. Helstu áhuga-
mál Halldórs voru lestur; hann
hafði mikinn áhuga á bókmenntum
og var aðeins sex ára þegar hann las
Njálu. Annars segist hann hafa ver-
ið mjög venjulegt barn sem fannst
mest gaman að leika sér og þegar
hann stálpaðist vann hann sveita-
störf. „Við unnum frá því snemma á
morgnana og fram á kvöld og feng-
um mikið þrek við áreynsluna. Ég
held því fram að ég hafi búið að því
alla ævi því ég er mjög heilsu-
hraustur. Þetta var enginn þræl-
dómur en mikil áreynsla.“
Hafði engan áhuga á /
sjúku fólki
Tólf ára þreytti Halldór inntöku-
próf í Menntaskólann á Akureyri og
var þar við nám í sex ár, þrjú í und-
irbúningsdeild og þrjú í mennta-
deild. Hann var nýorðinn 18 ára
þegar hann útskrifaðist af stærð-
fræðibraut. „Þá var ég búinn að fá
áhuga á líffræðinni,“ segir hann.
„Ekki plöntum og dýrum, heldur
þvi sem í dag er kallað sameindalíf-
fræði; frumum og lifeðlisfræði sem
fjallar um það hvemig líkamsstarf-
semin er. Ég velti því fyrir mér að
fara í læknisfræði en líffræðin varð
ofan á.“
Hvers vegna?
„Kannski vegna þess að ég hafði
engan sérstakan áhuga á sjúku
fólki. Það er ekki gott að fara í
læknisfræði ef maöur hefur ekki
áhuga á að lækna fólk. Ég hafði
meiri áhuga á að sameina visinda-
störf og kennslu; ég hef alltaf haft
áhuga á kennslu."
Til Kaupmannahafnar hélt Hall-
frumuskiptingu. Fyrir þessa rit-
gerð fékk ég gullmedalíu Hafnar-
háskóla. Það hafði mikla þýðingu
fyrir mig og var mikil uppörvun.
Þessi viðurkenning opnaði mér
nýjar leiðir og ég birti þrjár grein-
ar upp úr ritgerðinni í virtum vís-
indatímaritum."
Eftir magistersnámið tók alvara
lifsins við. Nú þurfti Halldór að út-
vega sér atvinnu.
„Ég skrifaði Birni Sigurðssyni á
Keldum og spurði um möguleika á
að komast þar að tímabundið.
Hann tók mér mjög vel og sagðist
geta tryggt mér kaup í smátíma.
Þar var ég síðan í sex mánuði og
vann við rannsóknir á visnu sem
er hægfara veirusýking í sauðfé.
Mitt verkefni var að einangra
veiruna, sem olli þessum sjúk-
dómi, í frumuræktun. Þar var ég
kominn inn á mitt svið. Okkur
Bimi tókst þetta ætlunarverk á
sex mánuðum. Eftir það fékk ég
eins árs styrk til framhaldsnáms
frá Bandaríkjastjórn og hélt til
Kalifomíuháskóla í Berkeley. Þar
vann ég við rafeindasmásjárrann-
sóknir á veiram.
Þegar ég kom heim haustið 1958
var nýbúið að stofna Vísindasjóð.
Björn útvegaði mér fé úr sjóðnum
til þess að vinna næstu árin á
Keldum og ég hélt áfram að rann-
saka visnuveirur í frumum.“
Varstu ekki kominn með fjöl-
skyldu?
„Nei, ég hafði ekki tíma til þess.
Ekki enn.“
Þegar Bjöm lést hafði ég enga
stöðu og það var ekkert fjármagn
hér til að halda rannsóknunum
áfram. Ég hélt aftur til Kaup-
mannahafnar og vann þar í
Statens Semm Institut hjá merki-
legum vísindamanni, Herdisi von
Magnus. Hún leyfði mér að halda
visnuveirurannsóknunum áfram
þar.“
Eftir tvö ár í Kaupmannahöfn
fékk Halldór sérfræðingsstöðu á
Keldum. Hann skrifaði doktorsrit-
gerð um mæðu- og visnuveiru-
rannsóknir og varð dr. phil. frá
Kaupmannahafnarháskóla árið
1966. Ekki gat hann þó verið við-
staddur sína eigin útskrift því
hann var staddur í Venesúela þar
Halldór ásamt samstarfsmönnum sínum, Þórdísi Kristmundsdóttur, og Guðmundi
Bergssynl.
Ég hef kennt yfir þúsund nemendum við líffræðideildina og
lít á það sem forréttindi.
dór og innritaðist í Kaupmanna-
hafnarháskóla þar sem hann lærði
almenna náttúrufræði fyrstu þrjú
árin og lauk 1. hluta prófl. „Síðan
kom ég heim til íslands í sumarfrí
og það var dálítið merkilegt að þá
var Steindór Steindórsson, mennta-
skólakennari á Akureyri, að fara í
ársleyfi og bað mig endilega að
kenna fyrir sig á meðan. Þann vetur
kenndi ég við skólann, öllum bekkj-
um upp í stúdentspróf. Þama voru
margir mjög minnisstæðir nemend-
ur sem síðar urðu þjóðfrægir, til
dæmis Sverrir Hermannsson, Ólaf-
ur G. Einarsson, Júlíus Sólnes,
Hjörleifur Guttormsson og Sig-
mundur Guðbjarnason. Þeir voru
allir mjög góðir nemendur."
Gullmedalía
frá Hafnar-
háskóla
Eftir veturinn í
menntaskólakennsl-
unni lá leiðin aftur
til Kaupmannahafn-
ar þar sem Halldór
lagði stund á
magistersnám í
frumulífeðlisfræði
og lauk mag. scient-
gráðu árið 1956.
„Magistersritgerðin
sem ég lauk nokkru
áður en ég fékk
þessa gráðu fjallaði
um áhrif hitalosts á