Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1999, Qupperneq 10

10
ennmg
MIÐVIKUDAGUR 14. JÚLÍ 1999 UV
Páll Stefánsson - Jakar eftir hlaup á Skeiðarársandi.
Páll og náttúrukraftamir
Frá Ófeigi til Ófeigs
Skemmtilegt „sýnmgarkonsept" á sér stað í
litlu og snotru
fe Listhúsi Ófeigs
Björnssonar á
Skólavörðu-
stígnum, þar
sem stendur
yfir sýning á
ijósmyndum
Magdalenu M.
Hermanns.
: Þannig er mál
með vexti að
Ófeigur er sjálf-
g ur starfandi gullsmiður; og hefur Magdalena tek-
| ið að sér að skrá með ljósmyndum sínum vinnu-
t brögð hans, viðbrögð viðskiptavina og meðhöndl-
i un ýmissa eigenda á skarti sem hann hefur gert.
I Við þetta verður til sýningin „um Ófeig“ sem nú
| hangir uppi „hjá Ófeigi". Magdalena er tiltölu-
lega nýtt nafn í íslenskri ljósmyndun; hún stund-
aði nám í greininni i Haag i Hollandi frá 1990-95
I og í Haarlem frá 1992 til 1995. Hún hélt sína
: 1 fyrstu einkasýningu í Gallerí Hominu árið 1997.
Með hverri ljósmyndabók sem Páll Stef-
ánsson lætur frá sér fara verður erfiðara fyr-
ir bókarýninn að segja eitthvað nýtt og
markvert um myndir hans. Ekki svo að þær
séu ekki umtalsverðar - þvert á móti - held-
ur er Palli Stef orðinn sjálfum sér svo full-
komlega samkvæmur - og fagmennska hans
orðin svo mikil (yflrþyrmandi mundu sumh-
segja) - að rýni verður orða vant. Nema hon-
um sé í nöp við landslagsljósmyndir. Og
vissulega fyrirfinnast þeir Islendingar, eink-
um ljósmyndarar af yngri kynslóð, sem telja
landslagsljósmyndina helsta dragbít á þróun
„alvöru", það er „mannlægrar" og þjóðfé-
lagslega meðvitaörar ljósmyndunar í land-
inu. En auðvitað elska útlendingar lands-
lagsljósmyndina út af lífinu. Síðan hefur það
merkilega gerst að íslensk landslagsljós-
myndun hefur öðlast pólitískt vægi. Til
dæmis fylgjast Austfirðingar grannt með öll-
um ljósmyndum af svæðinu norðan Vatna-
jökuls sem birtast í dagblöðum og tímaritum
og telja þeim beint gegn hagsmunum sínum.
Allt um það dylst fáum sem fylgst hafa
náið með ljósmyndun Páls, bæði í Iceland
Review og bókum hans, að ákveðin þróun
hefur átt sér stað í henni. Sú staðreynd að
nýjasta bók hans, Land, er helguð Ijósmynd-
um frá sex „uppáhaldsstöðum" - Norður-
Þingeyjasýslu, Vatnajökli, Landmannalaug-
um, Vestfjörðum, Snæfellsnesi og Langasjó
& Lakasvæðinu - er til marks um þá þróun.
Eftir hartnær 20 ára ljósmyndun landslags-
ins hefúr Páll loksins skilgreint fyrir sjálfum
sér hvað það er í því sem kemur við kvikuna
í honum, er „essensinn" í því.
Þar erum við fyrst og fremst að tala um
víðáttumikinn berangur með dramatískum
Bókmenntir
Aöalsteinn Ingólfsson
andstæðum sterkra forma og örfárra lita -
blaðgrænu og grátóna, biksvartra tóna og
snjóhvítra, heiðblárra og jökulgrænna. Skjól-
góðir staðir og gróðursælir hafa lítið aðdrátt-
arafl fyrir Pál. Eina myndin af því tagi sem
birtist í nýju bókinni, börn að baða sig við
Ásbyrgi, er áberandi „venjuleg" í samhengi
sínu og þar með úr flútti við það.
Mannlægri í tímans rás
Og eftir því sem Páll hefur elst og þroskast
virðist hann gera sér betur grein fyrir ofur-
mætti náttúrukraftanna og smæð mannsins í
sköpunarverkinu. ítrekað birtir hann mynd-
ir af hrikalegu landslagi og ógnarvíðáttum,
þar sem bregður fyrir mannkrílum einhvers
staðar út við jaðar. Oftar en ekki er það fjöl-
skylda Páls sjálfs, kona og börn, sem mynda
hið mannlega mótvægi mynda hans. Því má
vissulega segja að landslagsljósmyndir Páls
hafi orðið „mannlægri" í tímans rás.
Hafandi skilgreint sína lands-
lagssýn, er miður að Páil skuli
ekki fylgja henni út í æsar. í
samanburði við sumar opnurn-
ar í bókinni, sem eru svo
dramatískar að lesandinn tekur
andköf ( ég nefni einungis „Hátt
yfir Langasjó"), verða margar
minni myndirnar einum of
sviplitlar - já, beinlínis „venju-
legar", ég nefni aftur myndina
frá Ásbyrgi, mynd frá Vigur,
mynd af fjöður á Rauðasandi, jafnvel mynd-
ina frá Lakagígum (bls. 105), en þeir gígar
bregðast yfirleitt ekki ljósmyndurum.
Allt annað í bókinni er til fyrirmyndar;
Páll er sjálfur magnaður útlitshönnuður
hennar, og prentunin er æðisleg, þökk sé fag-
mönnum í Singapúr. Land verður örugglega
ekki minni „smellur" en fyrri bækur Páls.
Páll Stefánsson - LAND,
lceland Review, 1999
I
Í.Mosfellsbæ &
Ný messa sungin í Skálholti
Mosfellsk heyrð
Er heyrð betri í Mosfellsdalnum en annars
staðar á höfuðborgarsvæðinu? Einhver skýring
hlýtur að finnast á þeirri staðreynd að í Mosfells-
bæ, 5500 manna bæjarfélagi, skuli þrífast hvorki
fleiri né færri en sjö kórar. Þetta eru Bamakór
Varmárskóla, Kirkjukór Lágafellssóknar, Ála-
fosskórinn, Vorboðar, Mosfellskórinn, Reykja-
lundarkórinn o'g Karlakórinn Stefnir. Auk þess
eru í byggðarlaginu skólahljóm-
sveit, Diddú, Lárus Sveinsson og
aðskiljanlegir aðrir músíkalskir
kraftar. Sem er önnur saga,
Einhver framtakssamur aðili
fékk þá hugmynd að hfjóðrita
kórana sjö, plús skólahljómsveit-
ina og setja afraksturinn á
geislaplötu. Þannig varð til
geislaplatan 1 Mosfellsbœ, sem
Halldór Víkingsson tók upp en
Fermata gefúr út. Titillag plöt-
unnar er eftir Helga R. Einarsson við ljóð Hösk-
uldar Þráinssonar, en báðir eru þeir Mosfelling-
ar.
Útsaumsmyndir vegna árþús-
undamóta
Okkar helsti sérfræðingur i öllu sem viðkem-
ur textíla- og búninga-
fræði, Elsa E. Guðjóns-
son, situr ekki auðum
höndum þótt hún sé
Tryggvi M. Baldvinsson er staðartónskáld
Sumartónleika í Skálholtskirkju í ár og af
því tilefni samdi hann heila messu sem
frumflutt var í Skálholtskirkju síðastliðinn
laugardag. Messan ber nafnið Missa comitis
generosi og segir í efnisskrá að tónefnið sé
„að hluta til sótt í sekvensíu eina er finna
má í Gufudals-grallaranum, sem ritaður var
um 1460. Gengur hún undir nafninu comitis
generosi og er kennd við Magnús Orkneyjar-
jarl. Upphöf allra messuþáttanna eru sótt í
upphafstóna áðumefndrar sekvensíu. Einnig
má heyra fjölmörg önnur brot úr þessari
sekvensíu sem og úr tvísöngnum Nobilis
humilis.“
Bara það að hver messuþáttur hefjist á
stefbroti frá fimmtándu öld gefur henni fomt
andrúmsloft. Fyrsti kaflinn, Introitus, er ein-
göngu fyrir slagverk og er það góð hugmynd
því bjöllur hafa verið notaðar i trúarhátíðum
frá örófi alda og er notkun þeirra langt frá
því að vera einskorðuð við kristnina. Það má
því segja að messa Tryggva hefjist á alheims-
legum nótum, þó byrjunin sé gömul laglína
úr íslenskum grallara. Nú er slagverk auð-
vitað meira en bara bjöllur og þó laglínan sé
fyrst leikin á þær er fljótlega barið á aðra
fleti og er tónsmíðin því öll hin litríkasta.
Það var Pétur Grétarsson sem lék á slagverk-
ið og gerði það af svo miklu öryggi og næm-
leika að unaður var á að hlýða.
Næsti kafli er Kyrie Eleison, Drottinn mis-
kunna þú oss, og er þetta snyrtilega samin
tónsmíð og tiifmningaþrungin. Tryggvi hef-
ur valið þá algengu leið að túlka í tónum
hvert orð messunnar og má kannski deila
um hversu áhrifaríkt það er. Sumum kann
að finnast það tilgerðarlegt á þessum „upp-
lýstu“ tímum að kórinn æpi á Drottinn aö
vera miskunnsamur en auðvitað er það per-
sónubundið hvað vekur upp trúartilfinning-
ar hjá fólki. Það er ekki mitt hlutverk að
dæma um hvort Tryggva hafi tekist að semja
andlega tónsmíð sem er „Guði þóknanleg“
en bæði Kyrie Eleison og Gloria in excelsis
Deo sem á eftir kemur og einnig Sanctus,
Benedictus og Agnus dei eru vönduð og vel
Tryggvi M. Baldvinsson - „eitt af efnilegustu tónskáldum
yngri kynslóðar".
samin kórverk, sérstaklega er „miserere
nobis“-kaflinn úr Gloriunni lýrískur og fag-
ur.
Tónlist
Jónas Sen
Dómsdagur á næstunni?
Kórinn fær að hvíla sig um miðbik
messunnar, því 0//ertónúm-kaflinn, þar sem
presturinn lyftir upp kaleik og
patínu og offrar til almættisins,
er fyrir básúnu. Sumum kann
að finnast það sérkennilegt en
þá má benda á að lúðrar eru al-
gengir í trúarathöfnum víða
um heim og svo er básúnan
líka skirskotun til englanna.
Offertorium Tryggva er svo
stórbrotin tónsmíð að það var
sem sjálfur Gabríel erkiengill
væri kominn niður í kirkjuna
að tilkynna dómsdag á næst-
unni og í þokkabót söng
básúnuleikarinn inn í hljóðfær-
ið sem gerði það að verkum að
manni fannst maður
heyra Qarlægan óm í
himneskum herskör-
um. Þessi kafli
messunnar er magn-
aður og erfíður, enda
hápunkturinn, og
var það Einar Jóns-
son básúnuleikari
sem flutti hann með
svo miklum tiíþrif-
um og glæsibrag að
eftir verður munað.
Lokakafli
messunnar, Ite missa
est, er stuttur og
hnitmiðaður og er fyrir slagverk og básúnu.
Hér er tónlistin róleg og upphafin og hjálpar
áheyrandanum að íhuga það sem á undan
kom. í lok kaflans ómar í tíbetskri skál og er
þá sem messan fjari út og sameinist eilífðinni.
Það er viðeigandi endir á mögnuöu og stór-
brotnu tónverki.
Tryggvi M. Baldvinsson er án nokkurs efa
eitt efnilegasta tónskáldið sem við eigum af
yngri kynslóðinni. Það hefur hann sýnt
margoft, t.d. eru einsöngslög hans með því fal-
legasta sem heyrist hér á landi. Þar af leiðandi
er óhætt að spá því að kaflar messunnar og
tónverkið allt í heild sinni eigi eftir að hljóma
í kirkjum landsins um ókomna tíð.
komin á eftirlaun eftir
áratuga starf við Þjóð-
minjasafn íslands. Hún
hefur gert útsaums-
myndir tengdar árþúsundamótum með gamla is-
lenska krosssaumnum og íslensku kambgami
frá ístex, og aukið við þær með eigin kveðskap.
Myndimar em af íslenskum landkönnuðum og
merkisberum kristninnai- í árdaga: Leifi heppna
(á mynd), Þorgeiri Ljósvetningagoða, Guðríði
Þorbjamardóttur og Gissuri ísleifssyni. Kross-
saumsmyndir sínar og kveðskap hefur Elsa nú
gefið út á tvöfóldum heillaóskakortum sem hún
hefur sjálf hannað og unnið. Þessi þjóðlegu og
smekklegu kort henta eflaust vel til tækifæris-
gjafa.
Brátt messufært í Gautaborg
Senn brestur á alþjóðlega bókamessan í Gauta-
borg (16.-19. september), þar sem norræn bóka-
menning rís einna hæst. Messan er feiknarlega
vel sótt, 1998 komu yfir 100.000 manns á vettvang.
í ár beinist kastljósið að bókmennt-
um á þýsku, frá Þýskalandi, Aust-
umiki og Sviss, og hefur Martin
Walser verið boðið að halda erindi
á hátíðinni. Þar að auki verða þar
ungir þýskumælandi höfundar á
borð viö Alice Schwarzer, Peter
Schneider og Raoul Schott.
Frá Bandaríkjunum kemui-
Melissa Bank, sem vakið hefui'
mikla athygli á undanfómum miss-
erum, frá Ítalíu kemur Alessandro
Barricco, en skáldsaga hans, Silki,
var gefm út hér fyrir stuttu. Pat-
rick McCabe, ný stjama í írskum
bókmenntaheimi, mætir einnig á staðinn. Skipu-
leggjendur gera sér einnig vonir um að spennu-
sagnahöfúndurinn John le Carré muni loksins
mæta til messunnar.
Gyrðir Elíasson og Þórarinn Eldjám verða
síðan fulltrúar „töfraraunsæisins íslenska" á
staðnum að því er segir i kynningarriti messunn-
ar.
Umsjón
Aðalsteinn Ingólfsson